In 2023 werden bij de politie 70.000 meldingen en aangiften van online fraude gedaan. De totale financiële schade bedroeg ruim 100 miljoen euro. Dit staat in het fenomeenbeeld 2024 ‘Online fraude in beeld’, opgesteld door onderzoekers van de eenheid Landelijke Expertise en Operaties (LX) en de eenheid Landelijke Opsporing en Interventies (LO).
Het aantal registraties van online fraude is sinds 2014 flink gestegen. De frequentie van online fraudevormen varieert wel naar type. Verschillende werkwijzen kwamen op en sommige liepen in frequentie terug.
In het rapport wordt onder meer gesproken over bankhelpdeskfraude, beleggingsfraude, betaalverzoekfraude, sextortion en misbruik van accounts bestellingen.
Aan- en verkoopfraude stond in 2023 bovenaan in het aantal registraties (42.359), gevolgd door bankhelpdeskfraude (6970), hulpvraagfraude (5981) en betaalverzoekfraude (4000). In werkelijkheid liggen deze aantallen hoger omdat veel slachtoffers geen aangifte of melding doen.
De financiële schade verschilt behoorlijk per fraudevorm. Bankhelpdeskfraude veroorzaakte in 2023 33,7 miljoen euro schade en bij beleggingsfraude ging het om een schadebedrag van 31 miljoen euro. Bij factuurfraude en aan- en verkoopfraude werden gedupeerden voor respectievelijk 13 en 11,1 miljoen euro opgelicht.
Criminelen die zich schuldig maakten aan betaalverzoekfraude of hulpvraagfraude, richtten voor respectievelijk 2,6 en 1,1 miljoen schade aan. ‘Wat hierbij opvalt, is dat de delicten met de meeste registraties in totaal niet per se de grootste schade veroorzaken’, zegt Neeltje Geldermans, Hoofd Operatiën en portefeuillehouder aanpak digitale criminaliteit. ‘Bij sommige vormen van fraude leidt een enkel incident al tot een hoog schadebedrag.’
De verschillende vormen van online criminaliteit, zoals bankhelpdeskfraude, phishing of sextortion, doen qua impact niet onder voor traditionele criminaliteit, zoals babbeltrucs en inbraken. Veel slachtoffers zeggen minder vertrouwen in mensen te hebben (37%) en een verminderd gevoel van veiligheid (30%), blijkt uit onderzoek van het CBS. Slaapproblemen, depressieve klachten en angstklachten komen voor bij 7 tot 8 procent van de slachtoffers. Slachtoffers blijven zitten met het gevoel dat ze zelf meegewerkt hebben aan het delict, wat leidt tot zelfverwijt.
Plegers van online fraude zijn overwegend jong (twee derde is nog geen 30 jaar). De bendes hebben vaak een vaste kern met daaromheen een losse groep van faciliteerders en uitvoerders, zoals bellers en phishers. Onderzoek naar antecedenten van verdachten toont aan dat de overstap van de ene naar de andere online fraudevorm klein is. Bankhelpdeskfraude, bankphishing en hulpvraagfraude gaan vaak samen. Door het doorverkopen van buitgemaakte goederen en het veiligstellen van de criminele opbrengsten, gaan online fraude en traditionele delicten zoals diefstal, heling of witwassen vaak hand in hand.