business

Autonome teelt komt steeds dichterbij Weinig mensen realiseren zich wat de invloed is van kunstmatige intelligentie op de tomaten die ze in de supermarkt in hun mandje leggen. Van zaadje tot rijpe vrucht, van oogsten tot vervoeren: in elk stadium is ai in beeld. De nieuwste toepassingsgebieden maken steeds meer mensen overbodig. Gewassen kweken moeten we compleet robotgestuurd doen’, zegt synthetisch bioloog Lynn Rothschild in de documentaire Space Architects of Mars – The Age of AI (zie onderaan). De NASA-medewerkster vervolgt: ‘Daarvoor hebben we een ai nodig die real time beslissingen neemt.’ Wat dat inhoudt, laat de documentaire zien met een bezoek aan Duijvestijn Tomaten in Pijnacker, met 25 hectare aan kassen en een jaarlijkse teelt van zeventien miljoen kilo tomaten een van de grootste en meest innovatieve telers van Nederland. Bij Duijvestijn krijgen de tomaten – die groeien op kunstmatig substraat – precies zoveel voedingsstoffen als ze op dat moment nodig hebben. Ook de luchtvochtigheid en toevoer van CO₂ worden gemonitord en gestuurd. Sensoren in de kas leveren een constante stroom aan data. De ai kan worden getraind om met camera’s bladeren, stelen en vruchten te herkennen en de effi­ciency van de fotosynthese te meten. Ook de chlorofyl fluorescentie, het proces waarbij chlorofylmoleculen in planten licht uitstralen, kan worden gemeten om te achterhalen hoe efficiënt de planten licht omzetten in groei. Alle informatie komt samen in de computer. Teeltmanager Richard Enthoven detecteert trends in de data en stuurt bij. In samenwerking met Wageningen University & Research (WUR) bestudeert Enthoven daarnaast hoe de groei verder geoptimaliseerd kan worden en hoe verschillende behandelingen tot verschillende planten en tomaten leiden. Op dat punt gaat ai verder dan mensen ooit zouden kunnen. Met behulp van sensoren kan ai buiten het spectrum van zichtbaar licht kijken en de voor ons onzichtbare verschillen (lees: afwijkingen) zien met behulp van ultraviolet en infrarood licht. Lezers die dit al futuristisch vinden, moeten weten dat de documentaire vijf jaar oud is en eigenlijk een beetje stoffig. Plantenveredeling Ai heeft zich de afgelopen jaren exponentieel ontwikkeld. ‘Wie ai begrijpt en ermee leert samenwerken, blijft relevant’, zei UvA-hoogleraar Henk Volberda onlangs in HP/De Tijd. Dat is ook de visie van het Zwitserse landbouwtechnologiebedrijf Syngenta Vegetable Seeds, dat ai in het tomatenonderzoek vooral gebruikt om gegevens te verzamelen over nieuwe rassen. ‘Steeds meer telers passen ai in hun bedrijfsvoering toe’, zegt manager Arthur van Marrewijk. ‘We willen de verzamelde gegevens vergelijken en verbeteren in de systemen van telers en in onze veredelingsprogramma’s.’ Door samen te werken met marktleiders zoals ai-softwareontwikkelaar Source.ag, kunnen onderzoekers van Syngenta innovaties sneller realiseren en meer data verstrekken als er nieuwe rassen worden geïntroduceerd. Dit betekent dat de juiste tomatenrassen sneller bij de telers komen en telers meer data hebben om goede beslissingen te nemen. Volgens productontwikkelaar Mark Versluis van Syngenta kunnen klimaat- en omgevingsdata gebruikt worden om nieuwe producten te positioneren in geografische gebieden waar ze het best tot hun recht komen, om de productie bij telers te optimaliseren of om telers met opbrengstgegevens te assisteren bij hun voorraadplanning. Alle onderliggende beslissingen worden ondersteund door ai. Voor elk nieuw tomatenras dat op de markt komt, laten data zien hoe goed of slecht het ras scoort. Dit alles helpt telers het ras te kiezen dat het beste presteert in hun kas. Minder seizoenarbeiders Ai neemt steeds meer beslissingen en werk over in de kas, zoals het oogsten van tomaten. Ai-gestuurde robots scannen de tomaten met beeldherkenning en weten wanneer de tomaten rijp zijn. De rijpe vruchten worden geknipt en op de transportband gelegd richting geautomatiseerde inpakmachine. Van elke gescande en geoogste tomaat leert de robot. Voor (Oost-Europese) seizoenarbeiders is dit geen fijn scenario. Voor tuinders wel. Zij verlagen de arbeidskosten en het risico op ongevallen in de kas. Zo kan de efficiency in de bedrijfsvoering verder verbeterd worden volgens it-dienstverlener Cegeka. Ai en erp-systemen helpen tuinders om beter in te spelen op de veranderende vraag en stijgende kosten. Daarmee kunnen ze hun processen ook slimmer organiseren, van ketentransparantie tot voorraadbeheer, van naleving van de wetgeving tot een duurzamere productie. Ondanks de ontwikkeling van geautomatiseerde oogst werken naar schatting jaarlijks zo’n 70.000 seizoenarbeiders in de Nederlandse tuinbouw. Zij zijn nog steeds onmisbaar, maar ook schaars en duur. Daarom is het voorspellen van de oogstpiek zo belangrijk. Traditioneel een lastige klus voor veel tuinders vanwege wisselende weers- en kasklimaatomstandigheden. Voor betere oogstvoorspellingen ontwikkelt Source.ag een nieuw product, Source Cultivate, dat de oogst tot acht weken vooruit kan zien aankomen. Daarmee kan de tuinder anticiperen op de inzet van seizoenarbeiders. Met Source Cultivate wordt de teelt gesimuleerd van bloei tot oogst en continu geüpdatet met data uit de kas. Met een speciale app registeren telers het aantal vruchten dat erbij komt. Die data maken het ‘koersverloop’ van de voorspelling steeds nauwkeuriger. De natte droom: per dag de benodigde seizoenarbeiders voorspellen. Productiviteitsparadox Digitalisering verandert niet alleen de tomaatketen maar de hele voedingsindustrie. Bart Lemmens van Cegeka schreef er een blog over. ‘Neem bijvoorbeeld ketentransparantie’, schrijft hij. ‘Steeds meer bedrijven willen kunnen aantonen waar hun producten vandaan komen en welke impact ze hebben op mens en milieu. Door digitale systemen te koppelen, kan de reis van een product gevolgd worden, van boer tot bord.’ Meer transparantie betekent ook: meer data om te beoordelen. Volgens Lemmens kunnen ai-oplossingen zoals Microsoft Copilot helpen om die data beter te benutten en repetitieve taken te automatiseren. Specifiek noemt hij het automatisch opstellen van rapporten en verslagen, waardoor medewerkers minder tijd kwijt zijn aan administratieve rompslomp. Ook voorraadbeheer wordt volgens hem slimmer met ai. ‘In een sector waar volumes hoog zijn en marges laag, kan real time inzicht in voorraden en logistieke processen een groot verschil maken.’ Efficiencywinst is niet duidelijk aan te wijzen, dus wie wordt er nou echt beter van? Reden tot euforie is er overigens niet. Specialisten als Henk Volberda waarschuwen voor de ‘productiviteitsparadox’. Bedrijven investeren massaal in ai maar de efficiencywinst is niet duidelijk aan te wijzen, dus wie wordt er nou echt beter van? Volgens Lemmens van Cegeka levert ai pas echt waarde op als die goed geïntegreerd wordt in de bedrijfsvoering. Daar komt volgens hem een krachtig erp-systeem om de hoek kijken. Oplossingen zoals Business Central in combinatie met Aptean of Microsoft Dynamics 365 Finance & Supply Chain Management zorgen ervoor dat alle processen, van inkoop en productie tot logistiek en financiën, op elkaar aansluiten. Specifiek voor de voedingsindustrie kan gedacht worden aan tracking en tracing van grondstoffen, kwaliteitscontrole en naleving van voedselveiligheidsregels, real time inzicht in voorraden en vraagprognoses en automatisch gegenereerde compliance-rapportages die op eigen houtje anticiperen op nieuwe wet- en regelgeving. Kiempercentage Terug naar de tomatenkas. De belofte is dat de tuinder zelf steeds minder vaak aanwezig hoeft te zijn. Neem het beoordelen van rassen, het ‘fenotyperen’. Dat gebeurde altijd met het blote oog. ‘Medewerkers liepen door de kas en bekeken de planten. Ze letten op de bladstand, bobbeltjes, gekke puntjes, veel meer dan wat jij in de supermarkt ziet’, zei Amy Christoffels, teamleider Software Solutions Team bij Rijk Zwaan, dit voorjaar tegen Tweakers. Dat werkt vergt een opperste concentratie. De (verkeerde) beoordeling van de planten kan afhangen van het seizoen, het licht of een moment van onoplettendheid. Digitale fenotypering brengt daar verandering in. Met geavanceerde camera’s worden planten gefotografeerd en algoritmisch beoordeeld op uiterlijke eigenschappen. Alle subtiele kleurschakeringen en opvallende bobbeltjes worden gezien. De data helpen Rijk Zwaan om betere keuzes te maken in het veredelingsproces -hoewel ook de ai nog steeds fouten maakt. De algoritmes worden daarom continu geoptimaliseerd. Niet alleen planten en vruchten, ook zaden worden door ai-apparatuur herkend. Bij Rijk Zwaan wordt elke batch zaden getest op kiemkracht. Daarmee garandeert het wereldberoemde zaadveredelingsbedrijf uit De Lier telers de beloofde productkwaliteit. Het tellen van de zaadjes, en hoeveel er opkomen, gebeurde van oudsher handmatig. Dat hoeft niet meer. Het bedrijf heeft een robot laten ontwikkelen die beginnende kiempjes herkent. Op basis daarvan berekent ai het kiempercentage. Smaak(loos) Terug naar de documentaire Space Architects of Mars. Nederland werd daarin ‘Silicon Valley of Agriculture’ genoemd. Zijn er de afgelopen vijf jaar nieuwe ai-toepassingsgebieden bij gekomen? Die vraag leggen we voor aan Leo Marcelis, hoogleraar Tuinbouw & Plantenfysiologie aan de WUR. Het antwoord op die vraag is volgens hem evident. ‘De autonome teelt, ook van tomaten, is vele malen verder dan toen. Maar we staan ook pas aan het begin.’ Vijf jaar geleden was de teler nog druk met het handmatig bijsturen van individuele setpoints zoals temperatuur, licht, luchtbewegingen, voeding en CO₂-niveau. Sindsdien zijn er heel veel sensoren bij gekomen en heeft de cameratechnologie zich enorm ontwikkeld. Dat is de basis voor iets compleet nieuws. We zijn volgens Marcelis op weg naar een situatie waarin de tuinder helemaal niet meer in de kas hoeft te zijn. ‘Autonome teelt is de stip aan de horizon.’ Vanuit het dashboard in de control room wordt gestuurd op het eindproduct: een x-aantal kilo tomaten, op dat en dat moment geleverd, met die en die smaak en kwaliteit en met gebruik van een x-percentage groene energie. De algoritmes doen de rest: rekenen, simuleren, voorspellen en bijsturen. Zodra er ook geen seizoenarbeiders meer nodig zijn, kan de deur van de kas helemaal dicht blijven.   En dan nog even dit: de smaak van tomaten. Marcelis legt uit dat telers smaken inmiddels heel goed kunnen beïnvloeden, en vrij exact weten wat de smaakwensen zijn van de consument. Toch vinden we in de supermarkt nog vaak vrijwel smaakloze tomaten, die herinneringen oproepen aan de Wasserbombe uit de jaren tachtig. (Vanuit Duitsland kwam het verwijt dat Nederlandse tomaten volgepompt werden met water.) Marcelis: ‘Het klopt dat veel tomaten in de supermarkt niet smaakvol zijn. Dat heeft alles te maken met de kostprijs. Als telers meer betaald krijgen, kiezen ze voor minder kilo’s en smaakvollere tomaten, die meer tijd en meer voeding nodig hebben.’ Daarbij biedt ai telers ondersteuning in gesprekken met supermarkten over de prijs. Dat dan weer wel. Dit artikel staat ook in Computable Magazine 2025 #6.

SUSE werkt aan een toekomst waarin Linux-beheer plaatsvindt via natuurlijke taal. Met de technologie preview van een Model Context Protocol (MCP) Server voor SUSE Multi-Linux Manager kunnen beheerders straks vragen stellen als “Welke servers hebben een kritieke kwetsbaarheid?” en direct actie ondernemen. Het systeem antwoordt bijvoorbeeld dat vijf machines direct patches nodig hebben, waarvan twee […]

De kwartaalomzet van AliExpress en de andere internationale marktplaatsen van Alibaba Group groeiden in het derde kwartaal tot vier miljard dollar. De internationale activiteiten dragen bovendien bij aan het bedrijfsresultaat, zo laat de Chinese groep weten in het jongste kwartaalverslag https://www.alibabagroup.com/en-US/document-1929990445136347136. Details over de winst maken ze niet bekend. Alibaba meldt wel dat het na een koerscorrectie van de internationale tak de kosten weer onder controle heeft. Extra investeringen in logistiek, product en dienstverlening zijn niet meer mogelijk. AliExpress bestaat sinds 2010 en bedient met zijn marktplaats rond de 150 miljoen online consumenten. Temu is drie jaar en heeft een gebruikersgroep die twee keer groter is. Sinds de opkomst van de jongeling moet AliExpress beter zijn best doen. Bestellingen komen nu sneller aan, betalingen gaan makkelijker, retouren ook en het profileert zich meer naar lokale ondernemers in dertig landen. De internationale e-commerceactiviteiten kwamen in het derde kwartaal uit op een omzet van 5 miljard dollar, oftewel: veertien procent van de groepsomzet.

KPN gaat Nextcloud aanbieden aan vitale organisaties in Nederland. De telecomgigant wil daarmee klanten helpen meer controle te krijgen over hun data. De aankondiging vond plaats tijdens het Nextcloud Enterprise Day dat vandaag in Den Haag plaatsvindt. “Als KPN zijn we onderdeel van de vitale infrastructuur van Nederland. Dat betekent dat er bij ons allerlei vraagstukken […]

Meta voert gesprekken met Google over de inzet van TPU’s (Tensor Processing Units) vanaf 2027, met mogelijke lease-afspraken via Google Cloud al in 2026. De stap zou Google een serieus alternatief maken als leverancier van AI-hardware naast Nvidia. Laatstgenoemde zou daar weleens flink last van kunnen hebben door het beperkte aantal grote klanten. Volgens Bloomberg, […]

Mobile XL helpt je op weg met je eigen AI Twin Stel je voor een AI Twin, een digitale kopie van jezelf. Niet om je te vervangen, maar om je te versterken. Mobile XL helpt organisaties met de implementatie van deze slimme assistent die administratieve lasten verlaagt en sneller inzicht biedt De AI Twin, ofwel je kunstmatige intelligente tweeling, is een slimme digitale assistent die professionals ondersteunt in hun dagelijkse werk. Niet bedoeld om mensen overbodig te maken, maar om hun werk effectiever te maken. Deze digitale kopie neemt repetitieve taken uit handen, levert sneller relevante informatie aan en helpt bedrijfsapplicaties flexibel mee te bewegen met veranderingen in de organisatie. Wat doet een AI Twin precies? Een AI Twin is veel meer dan een chatbot. Het is een digitale verlenging van jezelf die je werk versterkt. Jouw AI Twin begrijpt hoe jij werkt, welke informatie relevant is en hoe processen binnen jouw organisatie verlopen. Op basis van data, gedragspatronen en klantinteracties neemt de AI Twin repetitieve taken over, zoals klantcommunicatie, administratieve handelingen en ondersteunt bij besluitvorming. Creatio als fundament De AI Twin is onderdeel van de bedrijfsapplicatie Creatio, een no-code omgeving waarin teams zoals sales, marketing en klantenservice effectief samenwerken. Ongeacht je rol binnen de organisatie ondersteunt jouw AI Twin bij dagelijkse werkzaamheden. Door routinetaken over te nemen zoals het verwerken van klantvragen of administratieve handelingen, ontstaat er meer ruimte voor werk met echte toegevoegde waarde. Uitvoering door Mobile XL Dat een AI Twin interessant is en echte waarde kan opleveren, daar zijn we van overtuigd. Maar om die waarde in de praktijk te benutten, is een goede implementatie van de bedrijfsapplicatie cruciaal. Daar komt Mobile XL in beeld. Wij zorgen voor een soepele inrichting van Creatio, volledig afgestemd op de processen en structuur van jouw organisatie. Zo kun je direct profiteren van de kracht van jouw AI Twin. Na de implementatie ben je klaar voor de toekomst. AI Twins zijn schaalbaar, leren continu bij en passen zich eenvoudig aan nieuwe rollen, processen of organisatieveranderingen aan. Met Mobile XL haal je niet alleen de bedrijfsapplicatie in huis, maar ook de kennis en begeleiding om er succesvol mee te werken. Benieuwd hoe een AI Twin jouw organisatie leuker, makkelijker en creatiever kan maken? Mobile XL helpt bij de eerste stap zetten. Meer weten? Neem contact op via info@mobile-xl.nl of bel +31 85 3031346 Bekijk onze website

De Europese Commissie geeft groen licht voor de overname van IPG door Omnicom. Van speciale voorwaarden is geen sprake. Bijna een jaar na de aankondiging van de intentie tot overname krijgen de internationale marketingconcerns toestemming van Europa om samen te gaan. Dat levert geen scheve of verstorende marktverhoudingen op. Europa onderzocht of de bedrijven met hun creatieve kant en de media-inkoopactiviteiten oneerlijke verhoudingen zouden ontstaan. Dat is niet het geval. Er is voldoende, sterke concurrentie. “Mocht de gefuseerde entiteit haar prijzen verhogen of de kwaliteit van haar dienstverlening verlagen, dan zouden klanten de mogelijkheid hebben om over te stappen naar een van de verschillende concurrerende bureaus die na de transactie op de markt actief blijven.” Omnicom en IPG meldden zich in Brussel op 20 oktober 2025 met het verzoek tot goedkeuring. Daar was niet lang voor nodig.

Google werkt aan een nieuw besturingssysteem voor PC's waarin Android de basis vormt genaamd 'Aluminium OS' dat ChromeOS moet vervangen.

Anthropic meldt dat hun taalmodellen minder vaak ontsporen als je ze expliciet toestemming geeft om vals te spelen tijdens training.

Snowflake heeft een overeenkomst gesloten om Select Star over te nemen. De technolgie van deze partij moet Snowflake Horizon Catalog uitbreiden met integraties voor databases, BI-tools en data-pipelines. Dit vergroot de context voor AI-agents zoals Snowflake Intelligence. De volledige context van data-assets ligt vaak verspreid over upstream- en downstream-systemen. Deze fragmentatie bemoeilijkt het vinden van […]

Online oplichting en misleidende advertenties blijven het vertrouwen van consumenten ondermijnen. Nieuw onderzoek van UvA-communicatiewetenschapper Dasha Antsipava biedt een mogelijke uitweg: blockchaintechnologie inzetten om digitale reclame transparant, traceerbaar en betrouwbaar te maken. In haar proefschrift laat Antsipava zien hoe misleidende reclame schadelijk is voor consumenten, merken en de samenleving – en hoe blockchain praktische en ethische waarborgen zou kunnen bieden. Zij verdedigt haar proefschrift op vrijdag 28 november aan de Universiteit van Amsterdam. Alleen al in Nederland ontving de Reclame Code Commissie in 2023 bijna 5000 klachten over reclame – een stijging van 30 procent vergeleken met vijf jaar eerder. Meer dan de helft van de klachten ging over sociale media, e-mail en online games. In haar onderzoek hanteert Antsipava het perspectief van verschillende stakeholders: consumenten, adverteerders, toezichthouders, blockchainexperts en de nieuwsmedia. In vijf deelstudies onderzocht zij hoe deze stakeholders misleidende reclame waarnemen en hoe zij zouden reageren op blockchain-gebaseerde oplossingen. Het blijkt dat consumenten, ondanks dat zij online misleiding steeds meer erkennen als een serieuze bedreiging, soms geen vertrouwen hebben in hun vermogen om zichzelf te beschermen. Media-aandacht kan hierbij een rol spelen: de pers zet misleidende reclame vaak neer als een ingewikkeld technologisch of reguleringsprobleem en legt tegelijkertijd de verantwoordelijkheid bij consumenten zelf om zich te beschermen. Blockchain – vooral bekend vanwege zijn rol in cryptovaluta – is in de kern een veilig digitaal register dat transacties vastlegt binnen een gedistribueerd netwerk. Antsipava betoogt dat diezelfde technologie de online advertentiewereld kan transformeren door een manipulatiebestendig register te creëren van elke advertentie, met daarin wie deze heeft gemaakt, waar en wanneer het is gepubliceerd, en informatie over eventuele latere aanpassingen erin. In een op blockchain gebaseerd advertentienetwerk zouden adverteerders hun digitale identiteit moeten verifiëren. Elke advertentie kan permanent worden gekoppeld aan de bron, waardoor toezichthouders en consumenten de authenticiteit kunnen traceren en kwaadwillenden ter verantwoording kunnen roepen. Zo’n systeem zou advertentiefraude drastisch kunnen verminderen, fake aanbevelingen kunnen voorkomen en consumenten zelfs kunnen helpen om beter geïnformeerde aankoopbeslissingen te nemen door de legitimiteit van merken en hun claims te verifiëren. Professionals uit de reclamesector erkennen dat misleidende advertenties de reputatie van merken en het vertrouwen van consumenten schaden, maar zij blijven terughoudend tegenover nieuwe technologieën. Uit de interviews die Anstipava deed met experts kwam naar voren dat het succes van blockchain in de advertentie-industrie afhankelijk zou zijn van samenwerking binnen het hele ecosysteem, dat bestaat uit adverteerders, uitgevers, toezichthouders en technologieaanbieders. Consumenten lijken blockchain op dit moment ook nog niet te vertrouwen. Dat komt waarschijnlijk door een gebrek aan kennis en de sterke associatie met crypto. Maar misschien zal dat veranderen naarmate de technologie breder wordt ingezet in andere domeinen.  

De Rijksoverheid heeft zes partners geselecteerd voor de bestuursrechtelijke afhandeling van Woo-verzoeken. Het contract heeft een geraamde waarde van €100 miljoen over een periode van vier jaar. De Wet open overheid (Woo) is sinds 1 mei 2022 van kracht als opvolger van de Wet openbaarheid van bestuur.

De traditionele CFO – gericht op controle en compliance – maakt plaats voor de ‘Change Financial Officer’ De focus van de CFO verschuift steeds meer naar leiderschap en het vermogen om de organisatie door complexe veranderperiodes te leiden.

De subsidieregeling Circulaire Ketenprojecten is de afgelopen vijf jaar doeltreffend geweest in het stimuleren van innovatie en ketensamenwerking. Dat concluderen KWINK groep en Copper8 in een evaluatie in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.