computable

In dit nieuwsoverzicht: Europa investeert twintig miljoen in TIN Capital, scholen sneller cybersecure, Cisco 360 Partner Program vanaf januari, Coinmerce krijgt MiCAR-vergunning, en Linden IT overgenomen door Van Uden en ConceptY. Europa investeert twintig miljoen in TIN Capital’s cybersecurity fonds Het Europees Investeringsfonds investeert twintig miljoen euro in het European Cyber Tech Fund V van het Amsterdamse TIN Capital. Daarmee bereikt het fonds een finale closing van meer dan tachtig miljoen euro. Ook Invest-NL vergroot zijn commitment, naast regionale fondsen, family offices en particuliere investeerders, zo meldt de investeerder. Het fonds richt zich op Europese scale-ups in cybersecurity, met investeringen in onder meer software supply chains, cloudinfrastructuren en privacytech. Kunstmatige intelligentie speelt een belangrijke rol in de efficiëntie en schaalbaarheid van deze oplossingen. De investering, ondersteund via het InvestEU-programma, moet bijdragen aan een veiliger en autonomer Europa. Scholen sneller cybersecure Uit het Dreigingsbeeld Cybersecurity 2025 van Kennisnet blijkt dat basisscholen en middelbare scholen vaker te maken hebben met hacks en ddos-aanvallen, zo meldt de overheid. Het ministerie van OCW en schoolbesturen hebben daarom afgesproken dat alle scholen uiterlijk in 2030 voldoen aan landelijke normen voor digitale veiligheid. Vanaf 2027 moeten zij weten hoe ze ervoor staan en een plan hebben richting die normen. Het programma Digitaal Veilig Onderwijs, gestart in 2023, biedt ondersteuning via handreikingen, stappenplannen en een toets. Staatssecretaris Koen Becking verlengt het programma tot 2029 en trekt 43,8 miljoen euro uit voor veilig internet en subsidies. Cisco 360 Partner Program vanaf januari Cisco start in januari met het 360 Partner Program, ontwikkeld samen met partners om voorspelbare winstgevendheid te realiseren, aldus het bedrijf. Nieuwe bonussen, specialisaties en tools moeten partners helpen hun portfolio te verbreden en expertise te verdiepen. Het programma biedt onder meer een Partner Value Index, een verbeterd Partner Experience Platform en ai-certificeringen. Vanaf februari zijn ook specialisaties mogelijk in secure ai infrastructure en secure networking. Verder investeert het bedrijf in trainingen, demo-omgevingen en marketingmiddelen. En het introduceert IQ, een ai-gestuurde interface die automatisering en probleemoplossing bundelt om de customer journey te vereenvoudigen en de druk op it-teams te verlichten. Coinmerce krijgt MiCAR-vergunning Coinmerce heeft van de Autoriteit Financiële Markten een MiCAR-vergunning ontvangen, zo meldt het Nederlandse cryptoplatform. Daarmee mag het, na notificatie, diensten aanbieden in alle 27 EU-lidstaten. Het eerst komen Frankrijk en Duitsland aan de beurt. MiCAR stelt strikte eisen aan transparantie, omgang met klanttegoeden en informatievoorziening over risico’s. Voor gebruikers betekent dit dat zij cryptoactiva kunnen omwisselen, bewaren en laten overdragen via het platform van Coinmerce. Linden IT overgenomen door Van Uden en ConceptY Het Rotterdamse Van Uden Holding en ConceptY willen ict-detacheerder Linden IT overnemen; de Autoriteit Consument en Markt (ACM) buigt zich nu over toestemming. De aandelen van mede-oprichters van de detacheerder, Cok Mudde en Guido Vervelde, gaan dan naar de nieuwe partners, terwijl zijzelf de onderneming verlaten. Linden IT is opgericht in 2016 en groeide uit tot een landelijke speler in detachering en ontwikkeling van it-professionals. Vorig jaar nog nam het ICTZaakwaarnemer over en groeide daardoor in een klap met 120 medewerkers naar zo’n zeshonderd. De nieuwe aandeelhouder neemt financiële slagkracht mee om die buy-and-build-expansie voort te zetten en ziet ruimte voor datagedreven groei en uitbreiding richting consultancy.

De gemeente Den Haag heeft de ‘I-Visie 2035’ gepresenteerd, waarin een beschrijving van hoe de Hofstad de komende tien jaar het thema digitalisering oppakt. Ze schetst een toekomst waarin technologie inwoners, bedrijven en bezoekers beter ondersteunt – met aandacht voor privacy, inclusie en betrouwbaarheid. Volgens wethouder Hilbert Bredemeijer (CDA) draait digitalisering niet om het vervangen van mensen, maar om het versterken ervan. ‘Digitalisering moet in dienst staan van bewoners, waarbij kansen worden benut en risico’s worden vermeden’, aldus Bredemeijer. Het visierapport noemt toepassingen als slimme chatbots die inwoners direct doorverbinden met ambtenaren, straatverlichting die reageert op voetgangers en drones die afvaldumpingen signaleren. Tegelijkertijd benadrukt de gemeente het belang van digitale veiligheid en toegankelijkheid voor alle inwoners, ook voor wie minder digitaal vaardig is. Twee domeinen De speerpunten zijn verdeeld over twee domeinen: de stad – met thema’s als digitale inclusie, participatie en verantwoorde inzet van slimme technologie – en de bedrijfsvoering van de gemeente zelf, die inzet op datagedreven werken, digitale vaardigheden en een toekomstbestendige it-infrastructuur. Cio Dennis Ravensbergen benadrukt dat de Haagse aanpak aansluit op de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) en samenwerking tussen overheden moet versterken.

COLUMN – Ik ben blij dat we nog steeds met potlood en een veel te groot stemformulier stemmen. Een kleuter kan het invullen. En gezien het aantal zetels dat sommige partijen hebben gekregen, hebben de kleuters daar gretig gebruik van gemaakt. De stemmen zijn inmiddels geteld: Jetten heeft een nipte overwinning op Wilders geboekt. Toen Wilders hoorde dat hij nipt verloren had, haalde hij direct het ‘Handboek voor Populisten’ tevoorschijn. Op pagina twee staat bovenaan: ‘Verlies je de verkiezingen, zeg dat ze niet eerlijk zijn verlopen.’ Als de software al gemaakt is door D66’ers, dan zou ik de software nog even nakijken Volgens een betrouwbare, anonieme bron op X zouden in een aantal gemeenten tassen vol met stemmen op Wilders zijn weggegooid. Nou, ik denk dat @Strijdervoorhetvolk63 dat natuurlijk niet zomaar op zijn tijdlijn zet. En ik vermoed dus ook dat hij gelijk heeft. Een stem op Wilders was deze verkiezing een weggegooide stem omdat niemand meer met hem wil samenwerken. Software Naast dat ‘weggegooide’ stemmen, zou de software die de stemmen telt gemaakt zijn door D66’ers. Twee dingen hierover. Als de software al gemaakt is door D66’ers, dan zou ik de software nog even nakijken, want nog steeds zijn veel te veel zetels naar de BBB gegaan. Ten tweede: de kans is wel hééél groot dat de software niet geschreven is door een PVV’er. Voor het schrijven van een beetje fatsoenlijke software heb je minimaal hbo-werk- en denkniveau nodig. En als we kijken naar de bewindslieden waar Wilders gemiddeld mee aan komt zetten, dan is een LOI-cursus al te veel gevraagd. Zoals ik zei, het is goed dat we nog steeds met potlood en papier stemmen. Iedereen kan meedoen. Jacob Spoelstra is columnist/stand-upcomedian. Kijk hier voor meer informatie.

In dit nieuwsoverzicht: HenQ haalt bijna zeventig miljoen euro op, provincie Zeeland verder met Unit4, Kansspelautoriteit kiest iO, gezamenlijke it/ot-retainerservice door NCC Group en Dragos, Safety Culture Ladder verplicht voor Telecomsector, en TU Delft-studente wint Dyson Award. HenQ haalt miljoenen op voor vijfde fonds Investeerder HenQ meldt bij de eerste sluiting van zijn vijfde fonds 67,57 miljoen euro te hebben opgehaald, met een doelomvang van negentig miljoen euro. Het Amsterdamse fonds investeert in seed- en series A-rondes van Europese b2b-softwarebedrijven. De nieuwe fondsomvang is vergelijkbaar met het vorige fonds, maar de investeerdersbasis bestaat nu grotendeels uit ondernemers en family offices in plaats van semioverheidsinstellingen. HenQ wil in vijf jaar acht tot twaalf bedrijven financieren, met initiële tickets van één tot tien miljoen euro. Het fonds kiest bewust voor een geconcentreerde portefeuille en richt zich vaak op markten die door andere investeerders als onaantrekkelijk worden gezien. Provincie Zeeland verder met Unit4 voor nieuwe erp De provincie Zeeland stapt over op Unit4 ERPx als opvolger van Unit4 Financials by Coda, waarmee de samenwerking sinds 2004 wordt voortgezet, zo meldt het softwarebedrijf. De nieuwe cloudoplossing moet interne processen digitaliseren en efficiënter maken. Redenen voor de keuze zijn het saas-karakter, de flexibiliteit en de ervaring van het softwarebedrijf in de publieke sector. Met ERPx kan de provincie voldoen aan eisen rond compliance en rapportage en tegelijk inspelen op toekomstige innovaties, aldus het bedrijf. De software wordt regelmatig bijgewerkt en is eenvoudig uit te breiden, zodat Zeeland toegang houdt tot de nieuwste technologische mogelijkheden. Kansspelautoriteit kiest IO voor digitaal platform De Kansspelautoriteit werkt de komende zeven jaar samen met IO voor de ontwikkeling van een digitaal ecosysteem op basis van Drupal voor Overheden, zo meldt de laatste. Het platform bundelt intranet en publieke websites zoals Kansspelautoriteit.nl en Openovergokken.nl met als doel is betere informatievoorziening voor burgers, gemeenten en aanbieders van kansspelen. Bijna zeven op de tien Nederlanders gokten het afgelopen jaar, waarvan één op de vijf online-gokkers risicovol gedrag vertoonde. De samenwerking start met integratie van vier bestaande sites en wordt in 2026 uitgebreid met gepersonaliseerde dienstverlening. IO levert de technische backbone en strategische ondersteuning. Gezamenlijke it/ot-retainerservice door NCC Group en Dragos NCC Group, moederbedrijf van het Nederlandse Fox-IT, en het Amerikaanse Dragos lanceren een retainerservice voor incidentresponse in it- en ot-omgevingen. De dienst combineert de digitale forensische expertise van NCC Group met de ot-threat intelligence van Dragos. Volgens onderzoek van de bedrijven is dertig procent van de ransomwareaanvallen gericht op de industriële sector. De nieuwe service moet organisaties helpen sneller te reageren en te voldoen aan standaarden zoals NIS2 en de Cyber Resilience Act. Safety Culture Ladder verplicht voor Telecomsector Vanaf 1 januari is de Safety Culture Ladder (SCL) verplicht bij werkzaamheden aan vaste telecomnetwerken. De invoering is onderdeel van de Gedragscode Veilige Aanleg Digitale Infrastructuur, een initiatief van Techniek Nederland, NLconnect, Bouwend Nederland en marktpartijen. Hoofdaannemers moeten in 2026 minimaal SCL Light trede twee behalen, oplopend naar SCL trede drie in 2028. Onderaannemers krijgen een langere overgangsperiode. De SCL moet veiligheid structureel verankeren in cultuur en gedrag. Grote telecombedrijven zoals KPN, Odido, VodafoneZiggo en Eurofiber onderschrijven de invoering. TU Delft-studente wint Dyson Award De TU Delft-studente Alessandra Galli heeft de James Dyson Award 2025 gewonnen met OnCue, een slim toetsenbord dat parkinsonpatiënten helpt nauwkeuriger te typen. Het ontwerp combineert een gesplitst, draadloos toetsenbord met polsbanden die kleine trillingen en visuele aanwijzingen geven. Dankzij ai voorspelt het systeem de volgende letter en licht deze op, waardoor fouten verminderen en typen sneller gaat. Wereldwijd hebben meer dan tien miljoen mensen Parkinson; in Nederland circa 67.000. De prijs van 36.000 euro stelt Galli in staat OnCue verder te ontwikkelen en samen met medisch specialisten te verbeteren, met mogelijke toepassingen voor andere neurologische aandoeningen.

Onderzoekers van Check Point Research hebben ernstige fouten gevonden in Microsoft Teams, een online omgeving die veel bedrijven gebruiken om samen te werken. Nadat het securitybedrijf Microsoft op de hoogte had gebracht, werd het laatste van de vier ontdekte problemen eind vorige maand opgelost. Door fouten in Teams konden hackers berichten aanpassen zonder dat iemand het zag. Eerder verzonden berichten waren ongemerkt te herschrijven. Het label ‘bewerkt’ bleef dan achterwege, waardoor de gesprekshistorie een vals beeld gaf. Ook waren de criminelen in staat om meldingen te laten lijken alsof ze van een collega of baas kwamen.  Verder slaagden ze erin om namen in chats te veranderen zodat de ontvanger dacht met iemand anders te praten. De naam van een privéchat kon worden aangepast via de conversatie-titel. Ook tijdens een video- of telefoongesprek konden ze zich voordoen als iemand anders. Ze imiteerden zelfs leidinggevenden.  Beslissingen vervalsen Volgens Check Point raken deze kwetsbaarheden de kern van digitale samenwerking: ze maken het mogelijk om beslissingen, goedkeuringen en communicatie te vervalsen binnen een omgeving die normaal gesproken als betrouwbaar wordt beschouwd. De gevolgen zijn groot: Bedrijven kunnen verkeerde beslissingen nemen; Er kan geld verloren gaan door nepverzoeken; De reputatie van een bedrijf kan schade oplopen. Beïnvloeden interacties De onderzoekers zien een verschuiving in de strategie van cybercriminelen. Waar aanvallers vroeger probeerden om systemen binnen te dringen, proberen ze nu gesprekken en interacties te beïnvloeden. Met meer dan 320 miljoen maandelijkse gebruikers vormt Microsoft Teams een aantrekkelijk doelwit voor manipulatie en identiteitsvervalsing. Check Point adviseert organisaties om: Alles te controleren, zelfs berichten van vertrouwde collega’s (zero-trust); Technologie te gebruiken die nepberichten en manipulatie herkent; Medewerkers te trainen om verdachte berichten te herkennen; Meerdere lagen van beveiliging te gebruiken, niet alleen voor e-mail maar ook voor chat en video.

In dit nieuwsoverzicht: OpenAI blijft megadeals afsluiten, miljarden naar de Golfstaten waar Microsoft een ai-hub opzet, het hoofdstedelijke ai-bedrijf Source.ag sleept een financiering binnen om ai voor de glastuinbouw te perfectioneren en Proofpoint ziet cybercriminelen zich richten op diefstal van vracht. OpenAI in zee met AWS OpenAI heeft zich opnieuw verzekerd van een reusachtige cloud-infrastructuur. Amazon Web Services (AWS) levert voor 38 miljard dollar aan rekencapaciteit over de komende zeven jaar. De ChatGPT-maker krijgt toegang tot Amazons infrastructuur voor de verwerking van geavanceerde ai-workloads. Na deals van honderden miljarden dollars te hebben afgesloten met Oracle (driehonderd miljard dollar gedurende vijf jaar), Google (geen bedrag bekend) en Microsoft Azure (250 miljard) is nu ook met AWS een overeenkomst aangegaan.  Deze deal vermindert de afhankelijkheid van Microsoft, nog steeds de grootste aandeelhouder in OpenAI. Ceo Sam Altman wil biljoenen dollars steken in uitbreiding van de infrastructuur. Voor het eind van 2026 moet de gecontracteerde capaciteit zijn uitgerold. Het is de bedoeling in 2027 en daarna nieuwe capaciteit toe te voegen.  AWS stelt OpenAI zijn EC2 UltraServers beschikbaar, die honderdduizenden Nvidia-gpu’s bevatten. De hyperscaler is in staat om op te schalen tot tientallen miljoenen cpu’s voor de meest geavanceerde generatieve ai-workloads. AWS heeft een architectuur ontwikkeld die prestaties enorm opvoert en de vertraging in het netwerk tot een minimum beperkt.  Sam Altman niet bang zich te vertillen OpenAI-baas Sam Altman zei in een podcast met Microsoft-topman Satya Nadella niet bang te zijn dat zijn bedrijf zich financieel vertilt aan de verplichtingen die de opzet van de ai-infrastructuur met zich meebrengt. Zijn enige zorg is een gebrek aan rekencapaciteit. OpenAI heeft in het afgelopen kwartaal een verlies van twaalf miljard euro geleden. Daar staat een jaaromzet van dertien miljard dollar tegenover. Altman ziet de inkomsten de komende tijd aanzienlijk omhoog gaan. Microsoft investeert fors in de Golfstaten Microsoft steekt tot eind 2029 bijna acht miljard dollar in datacenters, cloud computing en andere ai-projecten in de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). Anders dan in de VS en Europa heeft dat deel van het Midden-Oosten geen gebrek aan elektriciteit. Ook is er in de Golfstaten meer dan voldoende kapitaal en kost het weinig moeite om aan de benodigde vergunningen te komen.  Microsoft meldde maandag dat de Amerikaanse regering toestemming geeft voor de export van geavanceerde chips voor de datacenters die nodig zijn voor de training van ai-modellen. Tussen 2023 en 2029 doet ‘s werelds grootste softwarebedrijf voor ruim vijftien miljard dollar aan investeringen in de Emiraten.  Financiering voor Amsterdams ai-bedrijf Het Amsterdamse bedrijf Source.ag, dat slimme ai-software maakt voor de glastuinbouw, heeft vijftien miljoen euro opgehaald in een nieuwe investeringsronde. Astanor leidde deze financiering. In totaal heeft Source.ag nu meer dan 52 miljoen euro aan financiering binnen vijf jaar bijeengebracht.  Het bedrijf helpt telers met ai om beter en efficiënter groenten te kweken, zoals tomaten en komkommers. De software wordt al gebruikt in meer dan driehonderd kassen in achttien landen en helpt dagelijks zo’n veertig miljoen mensen aan verse groenten. De ai-software voorspelt oogsten, automatiseert irrigatie en maakt het werk van telers makkelijker en slimmer. Zo kunnen ze meer produceren met minder middelen, wat goed is voor het milieu én de voedselvoorziening. Criminelen kapen rmm-tools Proofpoint onderzocht een reeks cyberaanvallen op transport- en logistieke bedrijven waarbij criminelen remote monitoring and management (rmm)-tools inzetten om toegang te krijgen tot systemen. Ze gebruiken deze toegang om te bieden op echte vrachten en die vervolgens te stelen.  Vrachtdiefstal, goed voor jaarlijks 34 miljard dollar verlies, is een groeiend wereldwijd probleem, vooral in landen als de VS, Brazilië en Duitsland. Cyberdiefstal gebeurt vaak via social engineering en misbruik van vrachtplatformen.  Organisaties kunnen zich beschermen door alleen goedgekeurde rmm-tools te gebruiken, netwerkactiviteit te monitoren, verdachte bestanden niet te openen en personeel te trainen in het herkennen van verdachte signalen. Bewustwording en beveiliging zijn cruciaal.

Dankzij een groot aantal voorkeurstemmen is Barbara Kathmann, prominent lid van de Vaste Kamercommissie voor Digitale Zaken, herkozen als Tweede Kamerlid voor GroenLinks-PvdA.   De Rotterdamse voorvechtster van digitale autonomie die door GroenLinks-PvdA op een onverkiesbare 32e plaats was gezet, blijft zo voor het parlement behouden.  25.000 voorkeurstemmen Kathmann had voor een directe plek in de Tweede Kamer meer dan 17.000 voorkeurstemmen nodig. Maar mede door haar populariteit in de Maasstad, waar ze wethouder was, reikte ze tot ruim 25.000 voorkeurstemmen.  En velen waren nog niet de initiatiefnota Wolken aan de Horizon vergeten die Kathmann samen met Jesse Six Dijkstra (NSC) uitbracht. In meerdere universiteitssteden, plaatsen waar veel digitaal bewuste kiezers wonen, trok Kathmann de nodige aanhang, zo blijkt uit analyses van Bert Hubert, tech-analist en initiatiefnemer van NerdVote.nl.  Ook de actie Stem op een Vrouw had impact. Een persoonlijke campagne, volop ondersteund door digitaal specialist Astrid Oosenbrug, deed de rest.  Kathmann zal het de komende kabinetsperiode met een niet al te ervaren Kamercommissie voor Digitale Zaken moeten doen. Jesse Six Dijkstra (NSC) vertrekt uit de Kamer. Ook Martijn Buijsse (VVD), Jan Valize (PVV) en Marieke Koekkoek (Volt) lijken hetzelfde lot beschoren. Wel is zeker dat Queeny Rajkowski (VVD) terug kan keren. Hetzelfde geldt voor Hanneke van der Werf en Sarah El Boujdaini (beiden D66).  Minister van Digitale Zaken Komt er een kabinet van D66, CDA, GroenLinks-PvdA en VVD dan zullen de eerste drie partijen aandringen op een bewindspersoon van Digitale Zaken, met een bijpassend ministerie en mandaat. Voor de VVD is zo’n apart departement niet echt nodig. Digitale Zaken is volgens Rajkowski goed onder te brengen bij Economische Zaken.  Tijdens de formatie kan een partij die zich onderbedeeld voelt, met een bewindspersoon van bijvoorbeeld Digitale Zaken net over de streep worden getrokken, zo leert de ervaring uit het verleden. Belangrijk is dat het beleid van zo’n bewindspersoon vanuit de Tweede Kamer goed wordt gecontroleerd. Met Barbara Kathmann en Queeny Rajkowski, met wie Computable in de aanloop naar de afgelopen verkiezingen uitgebreid sprak, moet dat kunnen lukken. 

In dit nieuwsoverzicht: Mobiel netwerk Nederland van VodafoneZiggo gemoderniseerd en energiezuiniger, Yellowtail Conclusion neemt Faraday over, CBS ziet link tussen ai-gebruik, bedrijfsgrootte en ict-investeringen, dislikes voor Bluesky en Zuid eerste Webflow Enterprise Partner in Benelux. Mobiel netwerk Nederland gemoderniseerd en energiezuiniger Drieduizend locaties in Nederland van VodafoneZiggo gaan de komende drie jaar gemoderniseerd worden met technologie van Ericsson. Daarbij wordt de 3,5 GHz-frequentie uitgerold en bestaande infrastructuur vernieuwd, zo meldt Ericsson. Het Zweedse bedrijf levert daarvoor de TDD Massive MIMO-radio AIR 3255 die tot drieënzestig procent minder energie verbruikt en 58 procent lichter is dan de voorganger. Het programma moet de capaciteit en prestaties van het netwerk verbeteren en tegelijk bijdragen aan de duurzaamheidsdoelen. De werkzaamheden omvatten levering, installatie en beheer van het volledige netwerklandschap en lopen de komende drie jaar door. Yellowtail Conclusion neemt Faraday over Het Naardense Yellowtail Conclusion, onderdeel van Conclusion, neemt digital agency Faraday over, zo melden beide. De overname versterkt de positie van de nieuwe moeder in digitale transformatie voor financiële instellingen zoals pensioenfondsen, banken en verzekeraars. De nieuwe dochter brengt expertise in gebruikersgericht design en ai-technologie mee, waarmee organisaties hun klantreis kunnen optimaliseren. Beide bedrijven blijven voorlopig onder eigen naam opereren. Faraday heeft ruim vijftien jaar ervaring binnen sectoren met complexe regelgeving. Conclusion bestaat uit meer dan dertig Nederlandse expertbedrijven en begeleidt organisaties bij businesstransformatie en it-services. CBS: bedrijven die ai gebruiken zijn vaker groot en investeren vaker in ict Elf procent van de bedrijven die in 2024 ai gebruikten had 250 of meer werknemers, tegen drie procent bij bedrijven zonder ai, zo concludeert het CBS uit eigen onderzoek. Verder blijkt uit die cijfers dat bedrijven met ai vaker investeren in ict: 79 procent deed dat in 2023, tegenover 70 procent zonder ai. Veertien procent van de ai-bedrijven investeerde meer dan tweehonderd miljoen euro, tegen vier procent bij bedrijven zonder ai. Wat verder opviel is dat bedrijven met ai vaker patenten aanvragen dan die zonder, vijf procent tegen respectievelijk één procent in 2021. Dislikes voor Bluesky Bluesky heeft een aantal nieuwe functies aangekondigd. Onder meer een volgers-only reply-instelling, mod lists en de mogelijkheid om quote posts los te koppelen. Het bedrijf test daarnaast reply-ranking op basis van sociale nabijheid, een dislikes-functie als feedbacksignaal en verbeterde detectie van toxische of spamreacties. Ook wordt de reply-knop aangepast zodat gebruikers eerst de hele thread zien, wat contextverlies moet voorkomen. Verder krijgen reply-instellingen een duidelijkere interface. Het platform maakte ook bekend inmiddels veertig miljoen gebruikers te hebben. (X heeft meer dan zeshonderd miljoen gebruikers, waarvan zo’n 250 miljoen dagelijkse). Zuid eerste Webflow enterprise partner in Benelux Het Tilburgse Zuid is benoemd tot eerste grote Webflow enterprise partner in de Benelux. De status is de hoogste binnen dat partnerprogramma voor het moderniseren van digitale landschappen met schaalbare oplossingen. Het bureau werkt al jaren met het low-code platform en heeft zijn dienstverlening uitgebouwd tot een volledig Webflow-aanbod, zo zegt het. De software stelt marketeers in staat websites zelfstandig te beheren, terwijl developers zich richten op integraties en innovaties.

De digitale transformatie blijft onderwijs en onderzoek ingrijpend veranderen. Ai, cloud en kwantum bieden kansen, maar vergroten ook risico’s. SURF benadrukt in Tech Trends 2026 dat samenwerking, veiligheid en autonomie cruciaal zijn om deze ontwikkelingen verantwoord te benutten. De digitale transformatie dendert door het Nederlandse onderwijs en onderzoek. Ai, cloud- en kwantumtechnologie beloven ongekende mogelijkheden, maar brengen ook nieuwe kwetsbaarheden en afhankelijkheden met zich mee. Terwijl instellingen experimenteren met slimme toepassingen in de klas en het lab, groeit de druk om publieke waarden, autonomie en veiligheid te bewaken. SURF, de ict-coöperatie van Nederlandse onderwijs- en onderzoeksinstellingen, schetst in Tech Trends 2026 (pdf) hoe samenwerking en duidelijke kaders onmisbaar zijn om deze technologische golf in goede banen te leiden. Wat valt daarin op? Digitale transformatie: ai als infrastructuur én als risico Ai wordt door SURF benoemd als systeemtechnologie die alle lagen van de digitale stack beïnvloedt. Binnen onderwijs en onderzoek leidt dit tot automatisering van lesplanning, feedback en administratieve processen. Tegelijkertijd ontstaan nieuwe afhankelijkheden van leveranciers en infrastructuur. Tom Hoven, woordvoerder van SURF, benadrukt echter tegen Computable: ‘Als SURF gaan wij niet over invulling van tech binnen het klaslokaal. De vorm en toepassing daarvan ligt bij onze leden zelf, die kunnen op basis van hun didactische onderwijsconcept zelf keuzes maken hierin.’ De inzet van ai vereist digitale vaardigheden, ethische kaders en robuuste governance. Een concreet voorbeeld is de toepassing van ai in online leeromgevingen, waar het wordt ingezet voor interactie en ondersteuning, maar waar het ook risico’s met zich meebrengt zoals geautomatiseerd spieken en deepfakes. SURF wijst daarom op de noodzaak van veilige ai-pijplijnen en strategieën die operationele veiligheid waarborgen. Ook interdisciplinair onderwijs krijgt aandacht, bijvoorbeeld rond slimme implantaten in de gezondheidszorg. Universiteiten en ziekenhuisonderzoeksgroepen werken bijvoorbeeld aan technologieën die traditionele metalen implantaten vervangen, wat vraagt om nieuwe curricula en samenwerking tussen disciplines. Om deze transformatie verantwoord vorm te geven, pleit SURF voor sectorbrede kaders voor ai-gebruik, met expliciete aandacht voor publieke waarden, autonomie en digitale vaardigheden. Digitale veiligheid: van cybersecurity tot databeheer De inzet van ai, iot en cloud-technologie vergroot de complexiteit van cybersecurity. Onderzoeksinstellingen profiteren van ai voor dreigingsmodellering en netwerkmonitoring, maar lopen ook risico door open access-beleid en internationale samenwerking. Hoven: ‘Datacapaciteit en cybersecurity zijn beide belangrijke onderwerpen waar we als sector en coöperatie hard aan werken.’ Privacyverhogende technologieën zoals federated learning* en synthetische data worden toegepast in projecten bij het AMC, SVB en UWV. Deze maken veilige datadeling mogelijk zonder directe toegang tot brondata. Tegelijkertijd vraagt dit om investeringen in infrastructuur en expertise. Ook datamanagement verandert: ai automatiseert taken zoals kwaliteitscontrole en integratie, maar vereist hoogwaardige en semantisch rijke data. SURF benadrukt dat instellingen hun digitale weerbaarheid moeten versterken door te investeren in crypto-agility, pet’s (privacy enhancing technologies) en semantische datakwaliteit. Dit vraagt om structurele samenwerking, technische vernieuwing en beleidsmatige verankering. Digitale autonomie: cloud, data spaces en identiteit De afhankelijkheid van Amerikaanse hyperscalers blijft groot. Europese alternatieven zoals EOSC en NextCloud worden wel ingezet, maar structurele afhankelijkheid blijft volgens SURF een risico. Tegelijkertijd groeit de behoefte aan veilige datadeling via gestandaardiseerde data spaces en TRUST*-principes. Ondertussen evolueert digitale identiteit via de EUDI Wallet en Self-Sovereign Identity, met organisatorische wallets als nieuwe norm voor samenwerking en compliance. Als voorbeeld van de geopolitieke urgentie noemt SURF de European Chips Act, die moet bijdragen aan technologische autonomie. De organisatie wijst op de noodzaak van een Europees microchip-ecosysteem, mede vanwege de afhankelijkheid van Aziatische productie en de schaarste aan grondstoffen. Volgens SURF is het noodzakelijk dat instellingen actief kiezen voor Europese cloud-alternatieven, TRUST- en FAIR*-principes breed implementeren, en infrastructuur opbouwen voor veilige digitale identiteit en datadeling. Dit versterkt de autonomie en veerkracht van de sector. Want, zo stelt Hoven, ‘vooral samenwerking binnen de sector als uniek punt maakt ons sterk.’ * Begrippenlijstje:– federated learning: ai trainen op lokale data en alleen die inzichten delen met centrale server.– FAIR-principe: findable, accessible, interoperable, reusable.– TRUST-principe: transparency, reliability, user control, security, trustworthiness.

Repeterende klussen op- en afschalenDe Praktijk – Bij verzekeraar Achmea is de toepassing van ai een belangrijk en integraal onderdeel van de strategie en versnelt het de uitvoering van groeiplannen. Computable praat erover met Arnoud Boere, programmamanager AI bij Achmea.‘De nieuwe generatie ai-technologie biedt veel mogelijkheden om de klanten van Centraal Beheer, Interpolis, Zilveren Kruis en onze andere merken nog beter van dienst te zijn en onze collega’s te ondersteunen in hun werk. Daarbij is ai geen doel op zich, maar een middel om onze klanten sneller, persoonlijker en betrouwbaarder te helpen en om de meest vertrouwde financiële dienstverlener te zijn én te blijven. Dankzij de eerder ingezette rationalisatie van onze ict-systemen en de vrijwel afgeronde migratie naar de cloud, leggen we de basis om ai nog breder toe te passen en onze service verder te verbeteren’, zegt Arnoud Boere, programmamanager AI bij Achmea.Welke verzekeringsprocessen zijn geschikt om door ai-agents te worden uitgevoerd?‘Ai-agents hebben binnen de verzekeringsbranche veel potentieel voor processen of taken die kennis- en data-intensief zijn, veel herhaling kennen of gebaseerd zijn op duidelijke regels. Denk aan het afhandelen van schadeclaims, het beantwoorden van klantvragen via chatbots en het verwerken van mutaties in de polisadministratie, zoals adreswijzigingen of de aanpassing van dekking. Dit zijn processen die voor de klant het liefst snel moeten worden afgehandeld en die voor de verzekeraar eenvoudig op- of afgeschaald moeten kunnen worden. De ai-agents kunnen werk uit handen nemen en zorgen voor snelheid en consistentie.’Wat doen jullie al met ai-agents?‘Wij zijn actief bezig met het verkennen en ontwikkelen van ai-agents. Deze worden gezien als digitale assistenten die geheel of gedeeltelijk zelfstandig taken kunnen uitvoeren. Ze gaan verder dan traditionele chatbots en robotic process automation-scripts: ai-agents zijn contextbewust, kunnen plannen, leren en samenwerken.Ons uitgangspunt is dat er altijd sprake is van een ‘human in the loop’. Daarmee bedoelen we dat ai-toepassingen altijd worden gebruikt in combinatie met checks and balances waarbij mensen betrokken zijn. Zo voorkomen we eventuele ‘computer says no’-issues. Het gaat om een nieuwe technologie die nauwgezet gevolgd en gecontroleerd moet worden.Een concreet voorbeeld is een lopend onderzoek naar een zogeheten security-agent. Deze agent analyseert netwerkverkeer op pogingen van hackers om kwetsbaarheden uit te buiten. Door patronen te herkennen met behulp van ai, stelt de agent passende acties voor aan securityspecialisten, zoals het afsluiten van poorten of het verhogen van monitoring.De hier ontwikkelde techniek heeft potentieel voor bredere toepassingen waarbij snel en adequaat reageren op complexe data cruciaal is, bijvoorbeeld governance en controle.Verder onderzoeken we actief nieuwe toepassingen en testen die binnen verschillende bedrijfsfuncties, zoals schade-afhandeling, risicobeoordeling, klantinteractie en documentanalyse. De ambitie is om ai-agents alleen in te zetten waar ze daadwerkelijk waarde toevoegen en niet als gimmick.’Hoe check je ai en wat doe je als die fouten maakt?‘We nemen onze verantwoordelijkheid als financiële dienstverlener uiterst serieus. Daarom wordt streng gelet op veiligheid, transparantie en compliance. Alle denkbare technische maatregelen worden genomen, zoals het toevoegen van contentfilters en testprocedures, denk aan red teaming, om risico’s te beperken, en het borgen dat ai-modellen gedeactiveerd kunnen worden wanneer deze niet goed functioneren.Wij hanteren een strikt toetsingskader, gebaseerd op wettelijke vereisten zoals de AI Act en ethische richtlijnen zoals de Unesco AI-principes. Daarnaast wordt het NIST AI Risk Management Framework gebruikt als referentie om de volledigheid van beheersmaatregelen te toetsen. Elk ai-systeem bij ons wordt vooraf gecontroleerd en tijdens gebruik gemonitord en geëvalueerd.Er vinden ethische én juridische toetsen plaats. Juridisch wordt onder andere gekeken naar naleving van de AI Act en de AVG: is de verwerking van gegevens rechtmatig, zijn de risico’s voldoende ingeschat, en is de besluitvorming uitlegbaar? Ook wordt beoordeeld of het systeem voldoet aan interne richtlijnen zoals het Ethisch Kader Datagedreven Besluitvorming dat we samen met het Verbond van Verzekeraars hebben ontwikkeld. Bij fouten is er altijd een vangnet.Dat betekent dat er menselijke tussenkomst mogelijk is bij bepaalde uitkomsten, bijvoorbeeld wanneer een ai-systeem een claim afwijst of een risicoscore toekent. Er zijn duidelijke verantwoordingslijnen: het is vooraf vastgelegd wie verantwoordelijk is voor het ontwerp, het gebruik en het toezicht op het ai-systeem. Zo kan bij een incident snel worden vastgesteld waar het misging en wie actie moet ondernemen. Op deze manier borgen wij dat ai veilig, transparant en verantwoord wordt ingezet.’“Ai wordt niet als losstaand ict-project gezien, maar als organisatiebrede ontwikkeling die samenwerking tussen vakgebieden vereist”Hoe borg je als bedrijf de uitlegbaarheid van ai?‘Achmea legt over de gehele verwerkingsketen digitale sporen vast van hoe beslissingen tot stand komen, zodat de datakwaliteit geborgd kan worden. Hierdoor kan worden aangetoond dat het ai-systeem correct functioneerde.’Risicomanagement valt meestal onder de cfo, maar ai is ook ict, dus dat valt onder de cio. En het betreft security, dus de ciso is betrokken en dan is er nog legal… hoe doen jullie dat?‘We zien dat een verantwoordelijke inzet van ai vraagt om een brede betrokkenheid van disciplines uit ons bedrijf, met ons Responsible AI framework als basis. Het gaat dan bijvoorbeeld om samenwerking tussen compliance, risk management, it, legal en security. Daarom hebben wij centrale sturing en governance ingericht, met vertegenwoordigers van al deze rollen. Zo wordt ai integraal aangestuurd, met aandacht voor risico, technologie, veiligheid en juridische aspecten. Ai wordt op deze manier niet als losstaand ict-project gezien, maar als organisatiebrede ontwikkeling die samenwerking tussen vakgebieden vereist.’Wat komt er nog meer kijken bij toepassing van ai in de organisatie?‘Ai is een veelbelovende techniek die wij inzetten op plekken waar het daadwerkelijk waarde toevoegt voor klanten, de organisatie en collega’s. Bij de ontwikkeling en toepassing van ai kijken we niet alleen naar technologische mogelijkheden, maar ook naar de bredere gevolgen voor mens en maatschappij. Zo wordt bijvoorbeeld gelet op het energieverbruik van ai-systemen en het verantwoord gebruik van data en middelen, zoals koelwater van datacenters. Medewerkers worden gestimuleerd om ai bewust en doelgericht in te zetten, met efficiëntie en relevantie als uitgangspunt.Daarnaast benaderen we ai vanuit een bredere esg-visie. Ethische aspecten, transparantie en inclusiviteit worden meegenomen in ontwerp en besluitvorming. Ai moet bijdragen aan een toekomst die eerlijk, betrouwbaar en duurzaam is – zowel binnen de organisatie als in de dienstverlening aan klanten. Tot slot willen we benadrukken dat we ons ervan bewust zijn dat het gebruik van ai het werk verandert. Daarom besteden we, naast de ontwikkeling van ai-toepassingen en – tool, veel aandacht aan de veranderingen die dit met zich meebrengt. We kijken naar de nieuwe vaardigheden die hiervoor nodig zijn en bieden medewerkers diverse leerpaden om deze te ontwikkelen.’Dit artikel staat ook in Computable Magazine 2025 #6.

Nieuwe richtlijnen verduidelijken hoe grote online platforms tegelijk moeten voldoen aan de DMA en de AVG. De Europese Commissie en toezichthouders willen hiermee meer duidelijkheid bieden aan bedrijven en extra bescherming garanderen voor gebruikers.De Europese privacytoezichthouders (EDPB) en de Europese Commissie hebben nieuwe richtlijnen gepubliceerd over de samenhang tussen de Digital Markets Act (DMA) en de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Grote platforms, zoals aanbieders van app-winkels, berichtendiensten en zoekmachines, krijgen hiermee meer houvast bij het naleven van beide wetten.De DMA bevat regels voor digitale ‘poortwachters’ met een sterke marktpositie. Zij moeten eerlijke concurrentie mogelijk maken door onder meer het koppelen van diensten te beperken en data te delen met andere aanbieders. Veel van deze verplichtingen raken direct aan de bescherming van persoonsgegevens, waardoor afstemming met de AVG noodzakelijk is.Richtlijnen voor bedrijven en gebruikersDe nieuwe richtlijnen leggen uit wanneer platforms expliciet toestemming moeten vragen voor het combineren van gegevens uit verschillende diensten. Ook wordt verduidelijkt hoe gebruikers transparant moeten worden geïnformeerd over het gebruik van hun data.Voor bedrijven bieden de richtlijnen praktische handvatten om hun verplichtingen onder de DMA uit te voeren zonder in strijd te komen met de AVG. Voor gebruikers betekent dit extra zekerheid dat hun privacyrechten ook gelden wanneer platforms aan de DMA-regels moeten voldoen.Consultatie tot vier decemberDe richtlijnen zijn nog in concept. Tot en met vier december 2025 kan iedereen reageren via een openbare consultatie op de website van de EDPB. Daarna wordt de definitieve versie vastgesteld.Volgens de toezichthouders is het doel om bedrijven duidelijkheid te geven en tegelijkertijd de positie van gebruikers te versterken: ‘veel van deze verplichtingen raken direct aan de bescherming van persoonsgegevens.’

Conversatie-ai-assistenten zoals Copilot, Claude en Gemini zijn krachtig, maar hun hallucinaties blijven een groot risico. Wat kunnen organisaties doen om dit gevaar technisch en organisatorisch te beperken zónder de voordelen te verliezen? Ai‑assistenten zijn razendsnel en overtuigend, maar juist dat maakt hun fouten verraderlijk. Een hallucinerende Copilot, Claude of Gemini is geen incidentje, maar een ingebakken eigenschap: het model vult gaten in met plausibele onzin. Voor organisaties die afhankelijk zijn van betrouwbare informatie creëert dat een reëel risico. De eerste stap is dus acceptatie: ja, ai-assistenten zúllen hallucineren. De echte aandacht? Hoe herken je hallucinaties, hoe beperk je ze en hoe maak je ze beheersbaar. Computable heeft dat op een rijtje gezet. Risico’s in de praktijk ‘Een onnauwkeurigheid in een juridisch document kan de uitkomst van een zaak beïnvloeden,’ waarschuwt onder andere het Amerikaanse ict-vakblad Computerworld. Zulke fouten kunnen niet alleen rechtszaken doen kantelen, maar ook investeerders afschrikken en beleidskeuzes ondermijnen. Onderzoek van Stanford University laat zien dat zulke ai-assistenten, algemene large language modellen (llm), in zo’n drie kwart van juridische queries hallucineren. Zelfs domeinspecifieke modellen geven in één op de drie of vier gevallen nog foutieve citaties. Deloitte rapporteerde dat vier op de tien executives verkeerde beslissingen nemen op basis van foutieve ai-output. Voor cio’s en risk officers betekent dit dat ai-governance niet optioneel is. Zonder controles en verificatieprocessen kan een enkele fout doorwerken in beleid, investeringsbeslissingen of juridische claims. Data en retrieval als fundament ‘Als de input verouderd of inconsistent is, kun je geen betrouwbare output verwachten’, verwoordt ai-beveiliger Knostic het bekende ‘garbage in, garbage out’. In de praktijk betekent dit dat organisaties hun kennisbanken net zo zorgvuldig moeten beheren als hun financiële administratie. Retrieval-augmented generation (rag) kan hallucinaties beperken, mits de pijplijn robuust is ingericht, legt de cybersecurityexpert uit. Dat betekent: vectorindexen opschonen, embeddings valideren, documentversies beheren en retrieval-resultaten monitoren. Zonder die discipline kan een oud hr-document zomaar als actuele regelgeving worden gepresenteerd. Wie rag inzet, moet dus niet alleen investeren in techniek, maar ook in processen voor datakwaliteit en monitoring. Alleen zo kan de belofte van betrouwbaardere output worden waargemaakt. Gebruikersgedrag maakt verschil ‘Als je vraagt om vijf voorbeelden terwijl er maar vier bestaan, gaat het model het ontbrekende voorbeeld gewoon verzinnen,’ illustreert OpenAI zelf de rol van de menselijk gebruiker bij hallucinerende ai’s. Zulke promptfouten ontstaan vaak onbewust, maar vergroten de kans dat medewerkers hallucinaties voor waar aannemen. Best practices voor gebruikers zijn daarom: hypothetische scenario’s expliciet markeren, abrupte onderwerpwisselingen vermijden en formuleren in termen van ‘tot vijf voorbeelden’ in plaats van een exact aantal. Ook helpt het om Copilot te instrueren in een zakelijke toon en contextuele informatie mee te geven. Voor organisaties betekent dit dat training in promptvaardigheden een noodzakelijke investering is, om de betrouwbaarheid van ai-output te vergroten. Zo adviseert Microsoft zelf de ICE-methode voor betere prompts: Instructies die direct en specifiek zijn, Condities om duidelijke grenzen te stellen (‘alleen uit deze documenten’) en Escalatie om terugvalgedrag te definiëren (zeg ‘Ik weet het niet’ als je het niet zeker weet’). Typen hallucinaties herkennen ‘Je kunt pas effectief mitigeren als je weet met welk type hallucinatie je te maken hebt,’ verdiept Microsoft de aanpak van foute ai’s. Pas dan kan er gericht naar een oplossing gezocht worden. Men onderscheidt zes typen hallucinatie: feitelijke, temporele, contextuele, linguïstische, extrinsieke en intrinsieke hallucinaties. Feitelijke fouten vragen om strakkere bronverificatie, temporele fouten om actuele datasets, linguïstische fouten om domeinspecifieke modellen. Ook hyperparameters spelen een rol: lagere temperatuurinstellingen (0,1–0,4) reduceren variatie en daarmee de kans op verzinsels. Door patronen in fouten te analyseren, kunnen organisaties gericht maatregelen nemen. Zo kan een team dat vooral contextuele hallucinaties ziet, de retrieval-pijplijn aanscherpen, terwijl linguïstische fouten juist vragen om gespecialiseerde modellen. Daarbij zet ai-expert Datamatics wel een belangrijke kanttekening: hoewel zulke specifiekere oplossingen (vaak small language models, slm genoemd) vaak betere antwoorden geven en doorgaans minder vatbaar zijn voor hallucineren, zijn ze zeker niet immuun. Governance boven techniek ‘Hallucinaties zijn geen productfouten die met een firmware-update kunnen worden gepatcht, maar een ontwerp- en governance-probleem,’ vat WindowsForum het allemaal samen. De focus moet verschuiven van techniek naar organisatiebrede borging. Het forum benadrukt dat governance-onderzoeken blijvende zorgen signaleren over provenance en databeheer, ondanks dat Copilot bijvoorbeeld gebruik maakt van tenant-grounding en gelicentieerde content. Voor organisaties betekent dit dat ze beleid moeten opstellen voor bronverplichting en groundedness-checks, logging en auditability, escalatieprocedures en rolgebaseerde toegang. Cruciaal is ook de menselijke factor: outputs in hoog-risico-domeinen moeten áltijd door experts worden nagekeken. Want hoe goed ook, elke ai-assistent ‘maakt fouten op onvoorspelbare momenten, kan waarheid niet van onwaarheid onderscheiden en heeft geen notie van betekenis,’ herhaalt Pascal Wiggers, sinds kort lector Responsible IT aan de Hogeschool van Amsterdam. ‘Deze tekortkomingen zullen nooit volledig verdwijnen. Nadenken is de enige remedie.’ To do’s om ai-hallucinaties te voorkomen:1: Duidelijke prompts Formuleer vragen zakelijk, concreet en met voldoende context: ‘ICE ICE baby!’.2: Betrouwbare bronnen Gebruik rag en koppel de ai-assistenten aan gecontroleerde databronnen.3: Redenering & verificatie Vraag om stap-voor-stap uitleg en controleer citaties en feiten.4: Hertraining & controle Verzamel feedback, hertrain de modellen en laat outputs in risicodomeinen nakijken door experts.5: Governance & opleiding Bouw processen in voor monitoring en train medewerkers in verificatievaardigheden. Verklarende woordenlijst voor ai-modellen Domeinspecifieke modellenAi-modellen die getraind zijn op data uit een specifieke sector of vakgebied.Bijvoorbeeld een medisch taalmodel voor radiologieverslagen, of een juridisch model voor contractanalyse. EmbeddingsNumerieke vectorrepresentaties van woorden, zinnen of documenten waarmee semantische overeenkomsten berekend kunnen worden.Bijvoorbeeld zoeken naar soortgelijke producten in een webshop, of clusteren van nieuwsartikelen. Gelicentieerde contentData of materiaal dat met toestemming en onder contractuele voorwaarden gebruikt wordt voor training of output.Bijvoorbeeld: een dataset van een uitgeverij, of stockfoto’s met gebruikslicentie. Groundedness-checksMechanismen om te controleren of een ai-antwoord gebaseerd is op betrouwbare bronnen of context.Bijvoorbeeld: verificatie dat een samenvatting overeenkomt met de originele tekst, of fact-checking tegen een kennisbank. Hallucinatie, de zes typen1. Contextuele: antwoord past niet bij de vraag. Bijvoorbeeld bij een vraag over netwerken een recept voor appeltaart geven.2. Extrinsieke: informatie wordt verzonnen die niet in de bron staat. Bijvoorbeeld een niet-bestaande auteur toevoegen aan een artikel.3. Feitelijke: feitelijke onjuistheden. Bijvoorbeeld zeggen dat Parijs in Duitsland ligt.4. Linguïstische: grammaticaal correct maar betekenisloos. Bijvoorbeeld “De kwantumwolk harmoniseert de semantische vector.”5. Intrinsieke: interne tegenstrijdigheden in het antwoord. Bijvoorbeeld eerst zeggen dat een bedrijf in 2010 is opgericht en later in dezelfde tekst 2015 noemen.6. Temporele: verkeerde tijdsaanduidingen. Bijvoorbeeld beweren dat Windows 95 in 2005 is uitgebracht. HyperparametersInstelbare waarden die het leerproces van een model sturen, maar niet door het model zelf geleerd worden.Bijvoorbeeld leersnelheid, of aantal lagen in een neuraal netwerk. ProvenanceHerkomst en traceerbaarheid van data of informatie.Bijvoorbeeld bronvermelding bij een dataset, of logbestanden die laten zien waar een document vandaan komt. Retrieval-augmented generation (rag)Techniek waarbij een model externe documenten ophaalt en combineert met generatieve output.Bijvoorbeeld een chatbot die actuele wetgeving ophaalt, of een zoekfunctie die documenten samenvat. TemperatuurParameter die de mate van creativiteit of variatie in modeluitvoer bepaalt.Bijvoorbeeld gebruik van lage temperatuur voor feitelijke antwoorden, of hoge temperatuur voor creatieve teksten. Tenant-groundingHet koppelen van ai-antwoorden aan de specifieke data en context van één organisatie of gebruiker.Bijvoorbeeld een ai-bedrijfsassistent die alleen interne documenten van dat bedrijf gebruikt. VectorindexenDatabasestructuren die embeddings opslaan en efficiënt doorzoekbaar maken.Voorbeeld: een vectorindex voor semantische zoekopdrachten in klantmails, een index voor beeldherkenning.

Van reserveringsplatform naar digitale assistent De Praktijk – OpenTable is wereldwijd marktleider in restaurantreserveringen én pionier in agentic ai. ‘De impact gaat verder dan het optimaliseren van processen.’ In de wereld van agentic ai gaat het niet meer om losse promptjes, maar om digitale agents die zelfstandig plannen, taken uitvoeren en samenwerken met mensen en andere systemen. ‘Agentic ai is de derde ai-golf,’ stelt Jan Verbrugghe, senior director solution engineering bij Salesforce. ‘De eerste golf was het voorspellend gedeelte, de tweede is generatieve ai, waarbij je nieuwe info genereert op basis van bestaande data. In deze derde golf is het tijd voor actie. Het gaat hier om taken die anders door een mens worden uitgevoerd.’ Aanvankelijk waren er nog niet zo gek veel bedrijven die effectief met agents en agentic ai aan de slag gingen. ‘OpenTable is wat dat betreft zeker een pionier’, aldus Verbrugghe. Het is een platform dat consumenten helpt restaurants te vinden en te reserveren, en tegelijkertijd restaurants voorziet van technologie voor restaurantbeheer en marketing. En in al die onderdelen speelt ai een belangrijke rol. OpenTable rolde Agentforce van Salesforce uit, eerst voor restaurantpartners en inmiddels ook voor gasten. ‘OpenTable laat zien hoe agentic ai niet alleen de productiviteit verhoogt’, vindt Verbrugghe, ‘maar ook de rol van het bedrijf in de hospitalitysector fundamenteel verandert.’ Agents voor restaurants en reviews Voor gasten helpt de voice ai van OpenTable met telefoontjes om tafels te reserveren, waarbij medewerkers achter de schermen klaarstaan voor als er iets misloopt. Binnen enkele weken na lancering handelde deze ai-agent tienduizenden gesprekken af die anders door medewerkers verwerkt zouden zijn. Intussen ondersteunen de ai-agents van OpenTable de restaurants door gepersonaliseerde, relevante en passende reacties te schrijven op feedback van gasten: een klassieker in de sector. ‘Het vertrouwen in ai zal nog toenemen’, voorspelt Sagar Mehta, chief technology officer bij OpenTable. ‘Zo kan de technologie de toon van het gesprek aanpassen. En een restaurant zal zelf beslissen hoe automatisch dit allemaal gebeurt.’ “Restaurants die hun menu’s, beleving en gastreviews niet goed documenteren, lopen het risico uit de selectie van ai-gebaseerde platforms te verdwijnen” Concierge als digitale assistent voor reservaties In juli introduceerde OpenTable zijn Concierge, een ai-assistent die tot tachtig procent van de vragen van gasten direct kan beantwoorden. Van dieetopties en sfeer tot menukaarten en aanbevelingen: de agent haalt informatie uit een database van ruim 60.000 restaurants wereldwijd, aangevuld met gastreviews en metadata. Concierge draait op integraties met OpenAI en Perplexity. De volgende stap is dat Concierge gepersonaliseerde aanbevelingen kan doen en autonoom reserveringen plaatst op basis van voorkeuren en eetgeschiedenis. ‘Op die manier kan ai de ervaring verbeteren’, vindt Sagar Mehta. ‘En bijvoorbeeld het vinden en reserveren van de juiste tafel vergemakkelijken.’ De conversatie-interface maakt reserveren simpel, omdat details zoals openingstijden en beschikbaarheid direct in context worden getoond. Voor een bedrijf als Perplexity is dit een manier om gebruikers langer op hun platform te houden, terwijl OpenTable zijn bereik uitbreidt naar een nieuw kanaal dat sterk groeit onder jongere doelgroepen. De impact op business en beleving Met deze toepassingen transformeert OpenTable van een reserveringsplatform naar een intelligente assistent. Voor restaurants betekent dit meer efficiëntie, lagere operationele lasten en snellere (en betere) communicatie met gasten. Voor gasten moet het een rijkere ervaring opleveren: ze krijgen gepersonaliseerd en consistent antwoord, zonder te hoeven wachten. Voor OpenTable betekent dit een duidelijke verschuiving: van een ondersteunend experiment naar een kernonderdeel van de operatie. Waar het bedrijf begon bij partnersupport, is de technologie nu doorgerold naar de gastbeleving en klantcontact. De impact gaat bovendien verder dan procesoptimalisatie. ‘Ai verandert ook de manier waarop restaurants online zichtbaar zijn’, benadrukt Brad Van Orsow, director of marketing bij UrVenue in een column op het vakblad Hospitalitynet. ‘Waar voorheen zoekmachine-optimalisatie bepaalde of een restaurant gevonden werd, zijn het nu de ai-agents die keuzes maken op basis van de kwaliteit van beschikbare data’, stelt hij. ‘Restaurants die hun menu’s, beleving en gastreviews niet goed documenteren, lopen het risico uit de selectie van ai-gebaseerde platforms te verdwijnen.’ Toekomst: mens en agent naast elkaar Hoewel agentic ai veel taken al autonoom uitvoert, houden de meeste bedrijven voorlopig nog een human in the loop. En naast een productiviteitsslag, betekent dit ook een verschuiving in rollen. Medewerkers worden steeds meer supervisors en kwaliteitsbewakers, terwijl agents het bulkwerk overnemen. ‘Tegelijkertijd ontstaan er nieuwe uitdagingen, zoals het behouden van authenticiteit in gastcontact’, oppert Brad Van Orsow. ‘En ook het waarborgen van transparantie over wanneer een gast met een mens of met een agent spreekt.’ Bij OpenTable worden bijvoorbeeld alle review-antwoorden nog nagelezen door medewerkers. Maar Sagar Mehta van OpenTable voorspelt dat dit slechts een tussenfase is. ‘In de toekomst zullen agenten steeds vaker zelfstandig opereren.’ Cijfers & impact van agentic ai bij OpenTable– 60.000+ aangesloten restaurants wereldwijd, waaronder duizenden in Europa. Ook actief in Nederland en België;– Voice ai: OpenTable handelde met zijn agents in enkele weken tienduizenden klantgesprekken af; – Review-antwoorden: ai schrijft, mens checkt (voorlopig toch);– De nieuwe ai-toepassing Concierge van OpenTable beantwoordt tot 80 procent van gastvragen automatisch. Ook automatisch boeken is mogelijk. Dit artikel staat ook in Computable Magazine 2025 #6.

Nederland start met Duitsland, Frankrijk en Italië een gezamenlijk Europees consortium om digitale gemeenschapsgoederen te ontwikkelen. Het initiatief moet bijdragen aan digitale soevereiniteit en versterking van de Europese infrastructuur voor ai, cloud, cybersecurity en sociale netwerken. De Europese Commissie heeft groen licht gegeven voor de oprichting van het EDIC Digitale Gemeenschapsgoederen. Nederland bundelt daarin de krachten met Duitsland, Frankrijk en Italië om de digitale infrastructuur binnen Europa te versterken. Focus op digitale autonomie Het consortium richt zich op het ontwikkelen van digitale gemeenschapsgoederen: open en transparante alternatieven voor diensten zoals ai, cloud computing, cybersecurity en sociale netwerken. Deze worden gezamenlijk ontwikkeld en beheerd door publieke en private partijen, waaronder kennisinstellingen en bedrijven uit Europa. Volgens staatssecretaris Eddie van Marum (Digitalisering) is de afhankelijkheid van technologie uit andere werelddelen te groot: ‘Tachtig procent van onze digitale technologie en infrastructuur komt nog uit niet-Europese landen. Dat kan en moet anders.’ Hij noemt de goedkeuring van het consortium een belangrijke stap richting digitale soevereiniteit. Ondersteuning en coördinatie Het EDIC Digitale Gemeenschapsgoederen zal bestaande Europese initiatieven ondersteunen via technische en juridische bijstand, en hulp bieden bij fondsenwerving. Daarnaast komt er een centrale plek – zowel fysiek als online – waar projecten terecht kunnen voor ondersteuning. De doelstellingen van het consortium zijn onder meer het versterken van het digitale ecosysteem in Europa, het ontwikkelen van een duurzaam financieringsmodel en het stimuleren van het gebruik van digitale gemeenschapsgoederen door overheden, bedrijven en burgers. Art de Blaauw, directeur CIO Rijk en voorzitter van dit EDIC, benadrukt het belang van schaalvergroting: ‘Met de EDIC Digitale Gemeenschapsgoederen bundelen we onze krachten en schalen we gezamenlijke Europese oplossingen op.’ Europees samenwerken voor digitaal Naast de vier oprichtende landen zijn Luxemburg, Slovenië en Polen als waarnemers betrokken bij het consortium. Meerdere andere EU-lidstaten hebben interesse getoond om zich aan te sluiten. De officiële lancering van het EDIC Digitale Gemeenschapsgoederen vindt plaats op 11 december in Den Haag. Het EDIC (European Digital Infrastructure Consortium) is een juridisch instrument waarmee EU-lidstaten gezamenlijk digitale infrastructuurprojecten kunnen opzetten en uitvoeren. EDICs worden opgericht op aanvraag van minimaal drie lidstaten, met goedkeuring van de Europese Commissie. Ze faciliteren samenwerking tussen publieke en private partijen en kunnen nieuwe infrastructuur bouwen of bestaande uitbreiden. Voorbeelden zijn ALT-EDIC (taalmodellen), CitiVerse (digitale tweelingen van steden), DC-EDIC (digitale commons) en Europeum-EDIC (blockchain voor publieke diensten). Lidstaten bepalen zelf de governance en blijven open voor nieuwe deelnemers. EDICs kunnen bij erkenning als internationale organisatie vrijstelling krijgen van btw en accijnzen.