computable

Studenten computer sciene en informatiekunde zijn over het algemeen weinig tevreden over het niveau van de docenten. Ook inhoudelijk valt er nog het een en ander te verbeteren.  Daar staat tegenover dat deze masteropleidingen veel perspectief bieden, zo blijkt uit de Keuzegids masters 2025. Afgestudeerden in computer science kunnen rekenen op een startsalaris van gemiddeld 3.850 euro per maand. Bij informatiekunde is het aanvangsalaris gemiddeld 3.600 euro. Bijna elk van de afgestudeerden is aan het werk. Wel werkt ruim 40 procent van de alumni niet op masterniveau. Toch is ruim twee derde van de oud-studenten tevreden over de aansluiting van de master op het werkveld. In de Keuzegids staat het geactualiseerde opleidingsaanbod van masters en specialisaties, op zowel hbo- als universitair niveau. Veel aandacht in deze gids die jaarlijks verschijnt, trekt altijd de kwaliteitsmeting. Die is gebaseerd op de studentenoordelen, afkomstig uit de Nationale Studenten Enquête (NSE) 2024. Gekeken is naar inhoud, docenten, toetsing, voorbereiding op loopbaan en sfeer. Bij wo data science rolt Amsterdam UvA als beste uit de bus. Gemiddeld qua inhoud en docenten scoren Den Bosch TiU/Den Bosch TU/e met hun data science-opleiding. Utrecht UU kan met Applied data science nog flink wat verbeteren. De inhoud van de opleiding en de docenten halen daar dikke onvoldoendes. Tilburg TiU, de grootste opleiding, en Maastricht UM zitten iets onder het gemiddelde. Op hbo-niveau eindigt Groningen Hanze (Data science for life sciences) bovenaan, gevolgd door Utrecht HU (Data driven business) en Arnhem HAN (Applied data science).  Studenten informatiekunde zijn vrij kritisch over hun opleiding. Geen enkele wo-opleiding scoort qua inhoud en docenten een plus. Het best gewaardeerd worden de Open Universiteit (Business process management and it) en Amsterdam UvA (Information studies).  Bij Utrecht UU (Information sciences) haalt alleen de toetsing geen minnetje. Amsterdam VU (Information sciences) krijgt uitsluitend onvoldoendes. Middenmoter is Enschede UT (Business information technology). Daaronder zit Tilburg TiU waar de docenten als zeer zwak worden beoordeeld.  Bij wo Computer science algemeen (2-jarig) staat Nijmegen RU op het hoogste podium. Vlak daarna komt Eindhoven TU/e met Computer science and engineering’. Delft TUD, de grootste opleiding met 233 studenten, zit onder het gemiddelde. Louter onvoldoendes krijgt de gecombineerde Computer science-opleiding van Amsterdam UvA/VU. Opvallend is dat bij geen enkele opleiding de docenten een plus als beoordeling krijgen.  Dat geldt ook voor wo Computer science thematische masters met één uitzondering: de Open Universiteit (Software engineering) blinkt niet alleen qua docenten en inhoud, maar ook op de andere drie criteria. Bij hbo-masters haalt Leeuwarden NHL Stenden met Serious gaming uitermate hoge scores, gevolgd door Breda BUas met Game technology. Waar de beste ai-opleidingen te volgen zijn, vind je hier.

Incubeta, leverancier van direct-marketing-software en -services, heeft een nieuwe directie voor Noord-Europa.De Zuid-Afrikaanse Jessica Jacobs is bevorderd tot algemeen directeur, Jurgen de Vries is benoemd tot verkoopdirecteur en Sander Heussen is gepromoveerd tot operationeel directeur. De software en diensten van het van oorsprong Zuid-Afrikaanse Incubeta met het hoofdkantoor tegenwoordig in Londen zijn te gebruiken voor onder andere data-analyses en om hoog in de zoekmachines en op marktplaatsen (zoals Bol en Amazon) te komen. In 2015 nam de specialist in search engine marketing en webanalyses het Nederlandse digitale-marketingbureau DQ&A Group over, later gevolgd door de acquisitie in 2021 van de eveneens Nederlandse branchegenoot Maze-One. Het ruim twintig jaar oude Incubeta is wereldwijd actief en telt zo’n achthonderd man. Het bedrijf is in Noord-Europa uitgegroeid tot een toonaangevend agentschap voor digitale marketing in met name de Benelux, Scandinavië en Frankrijk. De nieuwe topvrouw Jessica Jacobs, werkzaam bij Incubeta sinds 2012, krijgt als opdracht mee de organisatie te stroomlijnen en het dienstenportfolio bij klanten uit te breiden. Tegelijkertijd treedt Jurgen de Vries (ex-Adwise, -Showpad, -Productsup) aan als verkoopdirecteur en promoveert Sander Heussen binnen het bedrijf tot operationeel directeur.

Over TikTok-werving, pizza’s met te veel kaas, waterstof, minder verspilling en liquid cooling Artificiële intelligentie (ai) en de industrie, smart manufacturing en duurzaamheid: drie grote thema’s die volop aan bod komen tijdens de aankomende Hannover Messe die volgende week begint. Tijdens de recente Press Preview die beursorganisator Deutsche Messe organiseerde, waren er al volop voorproefjes te zien. Zoals een Duitse producent van industriële ventilatoren die softwareontwikkelaars werft via TikTok en e-sports. En natuurlijk gaven ook diverse robots acte de présence. Een rondgang. Hoe trek je als fabrikant van ventilatoren, liftmotoren, aandrijvingen en koelsystemen de aandacht van jonge technici? Dat was een opgave waar het Duitse Ziehl-Abegg voor stond. Het bedrijf uit Künzelsau, Baden-Württemberg had moeite om personeel aan te trekken, met name softwareontwikkelaars. Totdat het zich een paar jaar gelden tot TikTok wendde, vertelt woordvoerder Rainer Grill tijdens de Hannover Messe Press Preview. ‘Net zoals veel van mijn generatiegenoten dacht ik dat dit sociale medium vooral werd gebruikt om dansjes te laten zien. Niets was minder waar. Wij wisten door er een aantal ludieke filmpjes te plaatsen de aandacht te trekken voor onze technologie en zo jongere ontwikkelaars aan te trekken.’ E-sports-toernooien Foto: Rik Sanders Die jonge generatie technici bleek ook nog eens van e-sports te houden. Ziehl-Abegg stelde daarop een eigen e-sportteam samen en organiseert regelmatig toernooien waaraan ook bekende e-sports-spelers meedoen. ‘Het is een succes, engineers weten ons te vinden’, stelt Grill vast. ‘Industriewerk hoeft niet droog en puur technisch te zijn, wij laten zien dat hightech ook interactief en leuk kan zijn. Dit willen we ook uitdragen op de Hannover Messe. Op onze stand kan er gegamed worden! Leden van ons e-sportteam van het bedrijf zijn aanwezig en dagen bezoekers uit voor een wedstrijd.’ Voor de ventilatorenspecialist heeft artificiële intelligentie (ai) ook de volle aandacht. Grill: ‘Met ai slaan we een andere weg in rond bijvoorbeeld het efficiënter maken van productieprocessen. Op ai-gebied willen we ons als werkgever ook profileren. Dat doen we de ‘AI Communication Award’ uit te reiken waarmee we baanbrekende ai-communicatieoplossingen bekronen. Althans, dat doet een juryteam, bestaande uit it-professoren van ETH Zürich en de TU München. De eerste uitreiking was in de zomer van vorig jaar, nu volgt een tweede editie.’ Alles ademt ai Ziehl-Abegg is natuurlijk niet het enige bedrijf dat vol inzet op ai. Artificiële intelligentie en de industrie is een van de hoofdthema’s van de Hannover Messe dit jaar. Volgens Jochen Köckler, de voorzitter van de raad van bestuur van Deutsche Messe AG, het bedrijf dat de industriebeurs organiseert, ademen alle hallen ai.   Een van de vele bedrijven die er ai-toepassingen tonen, is AiOmatic, een startup uit Hamburg die steun krijgt van Duitse en Canadese investeerders. ‘Over predictive maintenance wordt al zo’n veertig jaar over gepraat, maar het blijft lastig om een standaardoplossing voor standalone-machines te gebruiken’, vertelt medeoprichter Felix Kraft. ‘Het gaat vaak om machines in kleinere bedrijven met afwijkende storingen. Bij AiOmatic hebben we een oplossing ontwikkeld die makkelijk te hanteren is voor mensen op de fabrieksvloer en terplekke continu data haalt uit de machines om deze te monitoren. Daarbij biedt een overzicht van vaak optredende storingen, aan de hand van een ai-analyse op basis van historische data, een handvat om snel een diagnose te stellen mocht er iets fout gaan.’ Kraft wijst bijvoorbeeld op cacaovuil dat ontstaat rond koppelingen in een machine vaneen chocoladefabriek, of te veel kaas op een pizza bij een pizzabakker. Dan loopt zo’n bakmachine snel vast. Inmiddels hebben grote concerns AiOmatic al in het vizier; zo gebruikt Volkswagen de software in een fabriek in Portugal.  Slimmer produceren In het verlengde van ai en de industrie ligt smart manufacturing, ook een hoofdthema van de Hannover Messe. Zoals elk jaar toont het Fraunhofer-Gesellschaft op de beurs haar kunnen op dit gebied. De Duitse TNO presenteert er onder veel meer de Cyclometer. Dat is een softwaremodel voor het aan de hand van databerekeningen verbeteren van productieprocessen, met name in auto-industrie. Hierbij ligt de focus op het efficiënter omgaan met ruwe materialen. ‘Deze vraag kwam vanuit de auto-industrie’, licht een zegsvrouw toe. ‘Deels ingegeven door EU-regels over duurzaamheid, deels door de intrinsieke overweging om goedkoper te produceren gezien de stijgende prijzen. De auto wordt ook steeds meer een computer, ook daar heb je materialen voor nodig.’ Fraunhofer werkt in dit project samen met autofabrikant Lotus en it-concern DXC. Ze zijner al drie jaar mee bezig. Op de Hannover Messe is er een eindpresentatie in hal 2; daarna bekijken de partijen op het model commercieel in de markt gezet kan worden en uit te breiden is naar andere industrieën zoals de computerhardware. Er bestaat ook veel onwetendheid over het onderwerp De Cyclometer heeft dus ook een aspect van duurzaamheid, het derde grote thema op de Hannover Messe 2025. Zo informeerde de Duitse SFC Energy Group de pers tijdens de Preview over zijn ‘power on the edge’-aanbod. Het bedrijf is volop bezig met waterstof en biedt onder meer een generator die waterstof gebruikt voor het gebruik op plekken zonder toegang tot het conventionele elektriciteitsnet of als tijdelijke noodstroomvoorziening van telecommunicatiemasten of edge computers. Een dochteronderneming (de vroegere PBF Group, ook een spin-off van Philips) bevindt zich in Almelo en produceert hightech-stroomvoorzieningen voor onder andere chipmachinefabrikant ASML. Een andere Duits bedrijf Dface Strategy Systems brengt de circulaire mogelijkheden van productieprocessen in kaart. Dface (Design for Advanced Circular Economy) uit Clausthal-Zellerfeld werkt samen met softwarebedrijf Mathworks (Matlab) en de TU Delft. ‘De Europese Unie wil minder verspilling bij het produceren en daar is regelgeving voor gemaakt. Daarover willen wij bedrijven adviseren’, zegt directeur Phillip Wallat. ‘Er bestaat nog veel onwetendheid over het onderwerp. Wist je bijvoorbeeld dat metalen in oude computers meer waard zijn dan nieuwe?’ Vloeistofkoeling Ook Rittal, de Duitse specialist in behuizingen, energiedistributie, klimaatbeheersing, infrastructuur en software en service voor serverruimten en datacenters, gooit het op de Hannover Messe over een andere, groene boeg. Het bedrijf showt op de beurs een liquid-cooling-oplossing. Waar jarenlang beheerders van serverruimtes hun bedenkingen hadden bij liquid cooling (‘geen vloeibare stoffen bij mijn apparatuur’) zie je nu een kentering, zegt voorlichter Steffen Maltzan. ‘Dat heeft niet zozeer met kosten te maken, maar vooral met rekencapaciteit en intensiteit. Het toenemend gebruik van ai-toepassingen, vaak gebruikmakend van zware Nvidia-chips, zorgt voor capaciteitsproblemen in datacenters, met name rond luchtkoeling. Vloeistofkoeling vormt dan een interessant alternatief.’ RoboticaOp de Hannover Messe 2025 is robotica alom vertegenwoordigd. Tijdens de Press Preview presenteerden ook diverse bedrijven hun oplossingen. Twee ervan lichten we hier kort toe: – Leverage Robotics: een spin-off van het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt (German Aerospace Center). Dit bedrijf automatiseert het programmeren van robots in een industriële omgeving op een standaard manier met behulp van natuurlijke taal en ai. Denk bijvoorbeeld aan de robottaak om iets te lijmen of te grijpen. Dan hoeft zo’n taak niet steeds opnieuw bij een nieuwe robot geprogrammeerd te worden. – Mybotshop: dit is een Duitse robotdistributeur die voorziet in de behoefte aan robotonderdelen (lastig te verkrijgen). Hij begon een shop die uitgroeide tot een distributeur van onderdelen en robots (met name van Chinese makelij, zoals Unitree) maar ook van een framework, gebaseerd op de opensourcesoftware ROS (Robot Operating System). Veel universiteiten en hogescholen, waaronder TU Delft en RWTH Aachen en Fontys, zijn klant en gaan met het framework aan de slag om robots te programmeren.   Digitalisering en het oranje paviljoenDe Hannover Messe, gestart in 1947, besteedt de laatste jaren veel aandacht aan digitalisering, zeker sinds de ict-beurs CeBIT van het toneel is verdwenen. Ook is er veel ruimte voor start- en scale-ups. Een Nederlandse afvaardiging is met name te vinden in het NL Paviljoen (hal 8). De industriebeurs vindt plaats van 31 maart tot en met 4 april 2025.Dit jaar is Canada het partnerland. Lees ook het artikel: Canada: méér dan ‘moose, mountains & maple syrup’

In de wereld van cybersecurity is Noord-Korea een partij om rekening mee te houden. Recente onderzoeken onthullen twee tactieken waarmee de Noord-Koreaanse hackers organisaties proberen binnen te dringen: infiltratie van bedrijven en valse sollicitatiegesprekken. Uit onderzoek van Palo Alto Networks blijkt dat Noord-Koreaanse hackers in 2024 een opvallende toename laten zien. Het aantal gevallen van infiltratie is verdrievoudigd en beslaat intussen vijf procent van alle wereldwijde cybersecurity-incidenten. Dit blijkt uit het Incident Response Report van UNIT 42, de onderzoeksgroep van Palo Alto Networks, waarin vijfhonderd cybersecurity-incidenten werden geanalyseerd. Hackers creëren gedetailleerde valse identiteiten om screeningsprocessen te omzeilen. Sommige infiltranten beschikken zelfs over echte werkervaring, waardoor ze nauwelijks opvallen binnen organisaties. De huidige urgente personeelstekorten spelen hen daarbij in de kaart: bedrijven zijn gedwongen minder streng te screenen en maken vaker gebruik van externe krachten.Bovendien werken bedrijven soms met subcontractanten, wat een blinde vlek in de organisatie kan creëren. ‘Infiltranten maken misbruik van het vertrouwen binnen een organisatie, waardoor ze moeilijk te detecteren zijn’, benadrukken de onderzoekers. ‘We zien aanvallen op verschillende industrieën, zoals de retail- en logistieke sector, maar ze hebben vooral een voorkeur voor grote technologische bedrijven.’ Valse sollicitaties Een andere verontrustende methode is de zogenaamde ‘RustDoor’-aanval, specifiek gericht op macOS-systemen. Hierbij doen hackers zich voor als potentiële werkgevers in de technologische sector. Tijdens een ogenschijnlijk normaal sollicitatiegesprek proberen ze malware te installeren om gevoelige informatie te stelen.Ook al zijn bovenstaande tactieken niet helemaal nieuw, ze komen wel steeds vaker voor. Experts adviseren bedrijven om uiterst voorzichtig te zijn. Screeningsprocessen moeten worden aangescherpt, achtergrondcontroles moeten grondig worden uitgevoerd en medewerkers moeten worden getraind in het herkennen van verdachte communicatie. Strikte verificatieprocedures bij de aanname van nieuw personeel zijn absoluut noodzakelijk.In elk geval is Noord-Korea een land om rekening mee te houden. ‘Noord-Koreaanse hackers werken doorgaans erg snel. Ze zijn ook erg flexibel: nieuwe technieken pikken ze snel op’, aldus Christiaan Beek, senior director threat analytics bij Rapid7, en een van de keynote-sprekers op Cybersec Europe op 21 en 22 mei. Waardoor die Noord-Koreaanse hackers, die vaak vanuit een ander land opereren, in staat zijn om snel ontvreemde data te exploiteren in hun cyberaanvallen. ‘Dit alles maakt hen gevreesd in de digitale wereld.’Interesse in cybersecurity-inzichten? Bezoek een van de (gratis) Cybersec-eventsCybersec Europe keert op 21 en 22 mei terug naar Brussel en biedt een platform om in contact te komen met experts, de nieuwste cybersecurity-innovaties te ontdekken en waardevolle inzichten op te doen. Dit jaar verwelkomen we toonaangevende keynote sprekers zoals Mario Beccia, Max Schrems en Anouk van Brug. Registratie is gratis en nu geopend: Cybersec Europe Registratie. Later dit jaar vindt Cybersec Netherlands plaats op 10 en 11 september in Utrecht. De registratie opent in april, maar je kunt je alvast aanmelden om op de hoogte te blijven.

Sita, de it-leverancier voor de luchtvaartindustrie, en Orange Business verlengen hun samenwerking met vijf jaar. Beide partijen werken al sinds 2001 samen. Naast netwerkdiensten beiden ze ook samen oplossingen voor cybersecurity, slimme luchthavens en digitale transformatietools. De verlengde samenwerking met Orange Business, de zakelijke netwerkdienstverlener van de Orange Group, staat tevens in het teken van innovatie om, zoals beide partijen stellen, de grenzen van connectiviteit in de luchtvaart te verleggen. Denk aan door artificiële intelligentie (ai)-gestuurde efficiëntie-oplossingen en geavanceerde securitytoepassingen.   Sita levert ict-oplossingen aan luchtvaartmaatschappijen, luchthavens, vliegtuigen en overheden. Het bedrijf, met ‘corporate offices’ in Rotterdam, Brussel en Vernier (Zwitserland), bedient ongeveer 2.500 klanten en faciliteert met zijn communicatienetwerk 45 procent van de data-uitwisseling binnen de luchtvaartgemeenschap.  Sita is volledig eigendom van de luchtvaartindustrie. In 2024 nam het Materna IPS over, een expert in (digitale) passagiersafhandeling, en Asistim (een beheerde dienst voor zogeheten Airline Flight Operations Control Centers). Ook lanceerde Sita het onderdeel SmartSea, waarmee de maritieme sector toegang krijgt tot dezelfde technologie die Sita de luchtvaart aanbiedt.  

Veranderingen in het inkoopbeleid van Defensie zijn nodig om innovaties op gebied van ‘defense tech’ snel van de grond te krijgen, of het nu gaat om software dan wel nieuwe wapensystemen. Dat stelt Alexander Ribbink (Keen Venture Partners, investeerder in onder meer defence techbedrijven). Ribbink die jarenlang de dagelijkse operaties van TomTom leidde, ziet voor Europa en zeker ook voor Nederland kansen. Met name software-gedreven toepassingen zijn volgens hem bijzonder kansrijk. Want met software in de kern van systemen valt superioriteit te behalen op en buiten het slagveld. De oorlog in Oekraïne bewijst dat, aldus de investeerder. Ribbink zet een speciaal investeringsfonds voor ‘defense tech’ op, dat een omvang van 125 miljoen euro moet krijgen; voldoende om zo’n 24 startups in de eerste stadia van financiering te helpen. Eclecticiq, Perciv AI en Avalor AI behoren al tot het portfolio van Keen Venture Partners. ‘Voor start-ups is het belangrijk om snel te weten waar ze aan toe zijn,’ stelt Ribbink. Investeerders – en ondernemers zelf – zien graag met enig tempo een kasstroom op gang komen. Het zou al een grote steun in de rug zijn als jonge ondernemers die bijvoorbeeld drones bouwen, met een veelbelovend ‘proof of concept’ of een geslaagd experiment al wat omzet wordt gegund. Maar hier is ook een rol voor durfkapitaal investeerders.  Dit vereist volgens Ribbink wel wederzijds begrip. Van zowel de kant van het ministerie en de defensieorganisatie, als ook van de ondernemers. ‘Net zoals jonge ondernemers en hun investeerders moeten inzien dat je bij een defensieproject lang niet zo snel kunt zien of de markt gaat toehappen als bijvoorbeeld bij een consumenten gerichte toepassing als bijvoorbeeld een dating-app.’ Lange processen Probleem bij ‘defense tech’ is dat het aantal klanten beperkt is; vaak slechts één per land. De legerleiding gaat bij de aanschaf van nieuwe platforms niet over één nacht ijs. ‘Vaak zijn dat lange processen. Door hun complexiteit moet je alles ook heel goed plannen. Het duurt doorgaans lang voordat een investeringsbeslissing valt. Bovendien is er door natuurlijk verloop ook veel kennis aan de inkoopkant verloren gegaan. Door de jarenlange bezuinigingen op Defensie was sprake van stilstand. ‘De verschillende defensie-onderdelen moeten ook weer het ritme en de regelmaat vinden die bij aanschaffingen gewenst zijn,’ aldus de investeerder.  Ribbink constateert dat de wil er zeker is, maar na 25 jaar van bezuinigingen is wel een cultuurverandering nodig. ‘De opbouw van het leger met geavanceerde technologie, mede uit de EU, vergt andere kwaliteiten dan het wegsnijden van kosten.’ Hij zegt: ‘het ministerie moet ook enig risico durven nemen en bij de inkoop openstaan voor experimenten. Publiek-private samenwerking vereist dat je samen probeert een oplossing te vinden. Werkt dat dan is het zaak om niet lang te praten, en niet te lang te veel te specificeren. Beter is het om met enige voortvarendheid in productie te gaan. En zie het niet als verkeerd als een ondernemer er al  wat geld aan verdient. Dan kan die de productie opschalen. En hogere volumes betekenen lagere kosten.’  GPS Veel militaire technologie en security-oplossingen zijn ‘dual use’. Voorbeeld is gps, navigatietechnologie die naast militaire toepassingen ook civiel wordt gebruikt. Zonder zo’n systeem om locaties te bepalen zou een navigatiesysteem zoals dat van TomTom nooit  kunnen werken. En drones zijn bijvoorbeeld ook in te zetten voor autonome grensbewaking. Ook investeerders zullen even moeten wennen aan de speciale uitdagingen op gebied van defense tech. Voor defensiecontracten gelden langere aanlooptijden. Maar daar staat tegenover dat als eenmaal een klant is binnengehaald, die vaak  langere tijd trouw blijft. ‘En als er eenmaal één NAVO-land over de streep is getrokken, neemt de kans toe dat een bedrijf ook in andere lidstaten succesvol wordt. Verder wordt hard gewerkt aan interoperabiliteit. Systemen moeten naast elkaar zijn te gebruiken. Soldaten kunnen dan gemakkelijker van het ene systeem naar het andere omschakelen.’ Het Keen investeringsfonds voor de defensie-industrie richt zich op de hele EU. Ribbink juicht toe dat elke lidstaat zijn eigen niches vindt. Het zou niet helpen als overal in Europa dezelfde soort bedrijven worden ontwikkeld en dat chauvinisme de boventoon voert.  ‘De meest efficiënte leveranciers met de beste producten moeten de kans krijgen om groot te worden op hun gebied. Nieuwe ondernemers dienen de ruimte te pakken en te krijgen. Het Frans-Duits-Spaanse Airbus kon alleen zo groot worden door de productie van vitale onderdelen te concentreren in bepaalde landen.’ Nederland heeft wel het probleem dat er vrij weinig grote defensiebedrijven zijn. Uitzonderingen zijn Thales (voorheen Hollandse Signaal) en de marinewerven van Damen. Maar Ribbink ziet wel bedrijven die de potentie hebben om uit te groeien tot een industrieleider. Voorbeeld is Avalor AI, waar Keen een belang in heeft. Dit Amsterdamse softwarebedrijf richt zich op het ontwikkelen van command-and-control software en autonome missiesystemen voor onbemande voertuigen.  Cybersecurity Ribbink ziet ook veel kansen in softwarebedrijven die zich specialiseren in intelligence, surveillance, doelherkenning en cybersecurity. Zijn fonds zit ook in Perciv AI die een ai-laag over vrij eenvoudige radars legt waardoor deze de kwaliteit krijgen van een Lidar-systeem (Light Detection and Ranging) die werkt op basis van laserpulsen. Vijandelijke jamming werkt niet als een drone dankzij ai weet waar die zich bevindt. Qua software is het samenwerken van drones in groepen een behoorlijke uitdaging waar oplossingen voor nodig zijn. Ribbink’s focus ligt ook op bedrijven die toeleveren aan de ruimtevaart.  Voor jonge bedrijven die sterk innoveren, is zeker een plaats naast de grote gevestigde namen op gebied van defensie. Voorbeeld is het in 2017 opgerichte Anduril Industries dat in Amerika met zijn onbemande luchtvaartuigen, ai en geavanceerde robotica de vliegtuigbouwers Boeing en Lockheed Martin het vuur aan de schenen legt. Voor verschaffers van risicokapitaal zoals Keen is het een aantrekkelijk vooruitzicht als nieuwkomers een markt op zijn kop kunnen zetten. Startups hebben behoefte aan een gevarieerde financieringsstroom waarbij venture capital in de eerste fase van toepassingen cruciaal is.  Ribbink ziet heil in het opbouwen van een (defensie)industrie die kan beschermen waar we trots op zijn. Defense tech is evenzeer een economische kans en niet oorlog, ook al is die sector geboren uit dreiging. Ribbink waarschuwde al jaren voor het verwaarlozen van het leger. Al die tijd bleven politici doof. ‘Ze wilden het niet horen. Maar eindelijk is er beweging. Het is nu zaak het momentum vast te houden en een sterke Europese defensiesector op te bouwen.’ 

BLOG – De rol van fin-ops verandert. Waar het eerst ging om kostenbeheersing en transparantie, verschuift de focus naar een moderne aanpak waarin waardecreatie, efficiëntie en duurzaamheid centraal staan. Bedrijven realiseren zich dat cloudkosten niet op zichzelf staan, maar gekoppeld moeten worden aan bedrijfsdoelstellingen en klantwaarde. Dit betekent dat it-investeringen niet alleen worden beoordeeld op prijs, maar ook op hun bijdrage aan innovatie, schaalbaarheid en de mate waarin het bedrijf beter presteert dan de concurrenten. Wat is fin-ops? Fin-ops is een operationeel raamwerk en culturele praktijk die de bedrijfswaarde van cloud maximaliseert. Het stelt organisaties in staat om tijdige, op data gebaseerde beslissingen te nemen en creëert financiële verantwoordelijkheid door samenwerking tussen engineering-, finance- en business-teams (bron: FinOps.org). Een strategisch fin-ops-kader helpt organisaties om deze verschuiving te maken. Door datagedreven inzichten te combineren met slimme cloud-architectuur en geautomatiseerde optimalisaties, kunnen bedrijven hun cloud efficiënter inrichten en gebruiken zonder flexibiliteit of prestaties in gevaar te brengen. Bedrijven maken van fin-ops een integraal onderdeel van de it- en groeistrategie, terwijl het in het verleden vaak gold als een kostenbeheersingstool. Hierdoor kunnen bedrijven kosten optimaliseren en slimmer investeren in technologie die hun business vooruithelpt. Slimmere besluitvorming en optimalisatie Een moderne fin-ops-aanpak betekent dat workloads niet langer willekeurig verdeeld worden over cloudomgevingen, maar bewust worden geoptimaliseerd en cloud-native worden ingezet binnen de juiste context. Dit houdt in dat workloads worden geplaatst in de meest geschikte regio en bij de juiste cloudprovider, afgestemd op hun waardecreatie en fit-for-purpose-principes binnen de bredere it- en bedrijfsstrategie. Deze aanpak biedt bedrijven niet alleen grip op hun cloudkosten, maar maakt ook dat resources op de efficiënte en duurzame manier worden ingezet. Door workloads te optimaliseren en ze strategisch te positioneren, kunnen organisaties een betere balans vinden tussen prestaties, kosten en impact. Conclusie Een strategisch fin-ops-kader is essentieel voor organisaties die hun cloudomgeving niet alleen willen beheren, maar ook willen optimaliseren en strategisch inzetten voor groei. Bedrijven die deze moderne aanpak toepassen, zijn beter in staat om hun it-investeringen af te stemmen op businessdoelstellingen, schaalbaarheid en duurzaamheid. Door deze strategische benadering kunnen organisaties: It-investeringen laten bijdragen aan businessdoelstellingen en klantwaarde; Cloudworkloads optimaliseren en slim positioneren in de juiste regio’s én bij de juiste cloudproviders; Automatisering inzetten om kosten te optimaliseren zonder handmatige tussenkomst; Cloudgebruik verduurzamen door te zorgen dat workloads zo min mogelijk energie vragen. Door fin-ops te benaderen als een strategisch kader en niet slechts een kostenbeheersingsmodel, kunnen bedrijven niet alleen besparen, maar ook slimmer groeien, schalen en innoveren. Edwin Huygens is cloud transition manager bij CGI Erik Bakker is it-cloudarchitect bij CGI

De Universiteit Maastricht (UM) krijgt losgeld terug dat vijf jaar geleden na een hack aan cybercriminelen was betaald, met 3,5 ton ‘winst’. Al in februari 2020 slaagde de politie erin om een wallet met twee ton aan cryptovaluta te bevriezen. Toen het na meer dan twee jaar lukte om het geld naar Nederland te halen, was de waarde gestegen naar 562.000 euro. De universiteit moest nog eens een kleine twee jaar wachten om dit bedrag ook daadwerkelijk in ontvangst te nemen. Het OM diende er eerst zeker van te zijn dat er niet nog geld van andere slachtoffers van de criminelen tussen zat, meldt de universiteitskrant Observant. Het geld gaat naar een nieuw fonds voor studenten en wetenschappers in nood. De universiteit spreekt liever niet van winst. Door de waardestijging van de cryptomunten is er weliswaar ruim 3,5 ton meer binnengekomen dan oorspronkelijk was betaald, maar de totale schade van de hack laat zich hoger berekenen.

Het Adviescollege ICT-toetsing (AcICT) biedt praktische hulp aan organisaties die worstelen met legacysystemen. Gebaseerd op onderzoeken van het college is een handreiking gemaakt die de kans op uitglijders moet verminderen. Het AcICT constateert dat vaak tot vervanging wordt besloten zonder goede analyse van de problemen. Of legacy problematisch is, op onderdelen of niet, ligt genuanceerd en kan per situatie verschillen. Hoe ermee om te gaan, hangt dan ook af van de omstandigheden. De handreiking bestaat uit drie adviezen om beter om te gaan met oude systemen die als een knellend harnas worden ervaren. Het komt neer op onderzoeken, slim en klein aanpakken, en vooruitdenken. Anders gezegd: hoe krijg je een gedegen inzicht in de systemen, hoe kies je vervolgens de kleinst mogelijke oplossing om problemen te verhelpen en hoe voorkom je dat er (opnieuw) problematische legacy ontstaat? Het college heeft op dit gebied veel expertise opgedaan. In haar onderzoeken kwam ze tal van problematische legacysystemen tegen. Maar het komt ook regelmatig voor dat legacy de schuld krijgt van het traag of niet kunnen doorvoeren van wijzigingen, zonder dat de oorzaak achterhaald is. Bestuurders en opdrachtgevers besluiten in zo’n geval op basis van vage aanwijzingen tot grootschalige vervanging van legacy. Vandaar het advies om niet halsoverkop te werk te gaan. Waarde Dikwijls ziet een organisatie de waarde van het bestaande systeem niet meer, ondanks de functionaliteiten die het al jaren biedt, en gaat ze over op vervanging van het hele systeem, terwijl dat kostbaar, risicovol, en lang niet altijd noodzakelijk is. Er worden onnodig grote projecten gestart, die uit de hand lopen in termen van tijd en geld. Bij een big-bang-aanpak zijn de projectrisico’s vaak aanzienlijk. De faalkans bij grote systemen is wel vijftig procent. ‘Een olifant eet je in stukjes’, stelt het AcICT. Om drama’s te voorkomen, is het tweede advies: kies de kleinst mogelijke oplossing. Uit studies van het adviesorgaan blijkt dat organisaties vaak te veel hooi op hun vork nemen. Oplossingen die in kleine stappen worden gerealiseerd en waarbij regelmatig wordt geëvalueerd, bieden de meeste garantie op succes. Interessant: het college zet een aantal problemen die de afgelopen jaren zijn tegengekomen met mogelijke oplossingen op een rijtje.  Als er wel sprake is van problematische legacy die lastig valt te vervangen, vergeten organisaties vaak te reflecteren op hoe ze in deze situatie zijn beland en wat ze moeten doen om herhaling te voorkomen. Onderschatting, onderwaardering en onderfinanciering van het onderhoud en beheer, gebrek aan proactieve evolutionaire vernieuwing en soms jarenlange verwaarlozing van het systeem worden onvoldoende onderkend. Vandaar het derde advies: voorkom dat problematische legacy ontstaat.

De outsourcingsindustrie kijkt argwanend in de richting van het Department of Government Efficiency (Doge). Dit vehikel, onder aansturing van Elon Musk, neemt de Amerikaanse overheidsuitgaven grondig onder de loep en dat hebben outsourcers als Accenture geweten. Doge richt het vizier op maar liefst 115 miljard dollar aan mogelijke besparingen, waarvan dertig procent zou komen van contract-, subsidie- en huurbeëindigingen. Duizenden federale medewerkers zijn al vertrokken. De General Services Administration (die instaat voor de administratieve diensten bij de Amerikaanse Federale overheid) heeft bovendien alle federale instanties opgedragen de contracten met de tien best betaalde adviesbureaus te herzien. En daar zitten dus de grote jongens bij. Accenture, een van ’s werelds grootste technologieconsultants, voelt de gevolgen van de besparingsplannen. Tijdens de laatste kwartaalcijfers onthulde ceo Julie Sweet dat de federale aanbestedingsprojecten vertragen, wat rechtstreeks de verkoop en omzet raakt. Het federale serviceonderdeel van Accenture vertegenwoordigt ongeveer acht procent van de mondiale omzet en zestien procent van de omzet in de VS. Accenture is niet de enige partij die tegenwind voelt opkomen in de VS, ook andere grote spelers zoals IBM en Deloitte zien zich geraakt door deze herstructurering bij de Amerikaanse overheidsdiensten. Veerkracht Ondanks de uitdagingen ziet Accenture ook kansen. ‘Er is een mogelijkheid om de federale overheid te consolideren, moderniseren en te herontwerpen’, aldus Sweet. De financiële cijfers tonen evenwel veerkracht: in het tweede kwartaal steeg de omzet met vijf procent naar 16,7 miljard dollar. Zo blijkt de aandacht en interesse rond generatieve artificiële intelligentie een interessante inkomstenstroom voor Accenture. Toch daalde de beurskoers – een indicatie van de toekomstige verwachte prestaties van een bedrijf – met zowat vijftien procent sinds de inauguratie van president Donald Trump.

BLOG – World Backup Day op 31 maart is een goed moment om stil te staan bij een ongemakkelijke waarheid: een backup is minder betrouwbaar dan gedacht. Veel organisaties varen er blind op, maar testen zelden of een restore ook écht werkt. Maar de backup is een van de puzzelstukken in een herstelstrategie. Spolier: de eerste keer dat je ontdekt dat je backup niet werkt, is niet zelden het moment dat je hem écht nodig hebt. Waarom een backup alléén niet genoeg is Veel organisaties behandelen backups als hun eerste verdedigingslinie tegen dataverlies. Maar dat is een misvatting. Een backup is een hulpmiddel om een snelle recovery mogelijk te maken. In tegenstelling tot wat velen denken, inclusief it-auditors, is dat een backup geen doel op zich. Het doel is om bij problemen een snelle recovery te kunnen uitvoeren. Dat betekent ook dat een backup niet altijd de beste optie is. Je kunt ook werken met flashback/rollback-technologie of geo-redundante. Dat is vaak sneller en efficiënter. Backups worden te weinig getest Een backup maken is één ding, maar weten of hij écht werkt als je hem nodig hebt, is een ander verhaal. Eind jaren negentig had een klant een hypermoderne backupoplossing met taperobots en geavanceerde systemen. Toen er voor het eerst een restore nodig was, bleek een defect in de tapedrive alle backups nutteloos te maken. Niemand had ooit getest of de backups daadwerkelijk werkten. Dit probleem is nog steeds actueel. Bedrijven valideren maar zelden of de backup bruikbaar is. Pas bij een calamiteit ontdek je pas dat het niet werkt. Testen is absoluut noodzakelijk want als je backup niet restorable is, ben je uitgespeeld. Goede hardware en solide herstelplan zijn minstens zo belangrijk Naast een goed backupbeleid is ook de hardware cruciaal. Een voorbeeld. Op een project met zo’n veertig ontwikkelaars crashte de server door een kapotte harde schijf. De hardware-leverancier stuurde een nieuwe schijf, maar de bezorger mocht hem niet installeren. We moesten wachten op een expert, die pas aan het einde van de dag beschikbaar was. De backup stond klaar, maar dat maakte niets uit zolang de hardware niet werkte. Een werkdag productiviteit ging verloren. De les? Een hardware-supportcontract en een herstelplan is net zo belangrijk als je backupstrategie. Conclusie Een effectieve backupstrategie vraagt meer dan alleen data opslaan. Zonder testen en een herstelplan heeft een backup weinig waarde. Hieronder de lessen om je herstelstrategie op orde te krijgen: Zie back-ups als laatste redmiddel, niet als eerste bescherming; Test regelmatig of een restore werkt; Gebruik replicatie en flashback om sneller te herstellen; Formuleer een herstelplan, inclusief hardware en ketenintegratie. Tot slot: een database zonder backup is geen database, en een backup zonder restore-test is geen backup. Herman Buitenhuis is senior database administrator bij Amis Conclusion

Voor Ocre, het Europese cloudtechnologie-initiatief voor de onderzoeks- en onderwijswereld, zijn na een aanbesteding nieuwe it-partners geselecteerd. In Nederland gaat het om vijftien leveranciers voor het leveren van cloud- en aanverwante diensten. In totaal is er in dit kader de komende vijf jaar 450 miljoen euro beschikbaar voor onderwijs- en onderzoeksinstellingen. Het vijftiental bestaat uit Bechtle, CloudFerro, Devoteam, MCX, OVHcloud, Proact Netherlands, Quistor Enterprises, Setcor, SoftwareOne, Sparkle, Transfer Managed Services, T-Systems, Vancis, Varity en VSHN. De meeste van deze vijftien leveranciers werken samen met eveneens geselecteerde cloudplatforms, zoals AWS (Devoteam, SoftwareOne en Sparkle), Azure (Bechtle en SoftwareOne), Exascale (VSHN), Google Cloud (SoftwareOne en Sparkle), IBM Cloud (SoftwareOne), Ionos (Bechtle), Oracle Cloud (MCX, Quistor en Transfer Managed Services) en Whitesky.Cloud (Varity). De andere leveranciers bieden eigen oplossingen aan, zoals CloudFerro, T-Systems (Open Telekom Cloud), OVHcloud, Proact, Setcor en Vancis. Toegankelijke cloudtechnologie Ocre (Open Clouds for Research Environments), beheerd door het Europese Géant-datanetwerk, heeft als doel om cloudtechnologie toegankelijker te maken voor onderzoeks-, overheids- en onderwijsinstellingen in Europa. In Nederland coördineert Surf, de ict-samenwerkingsorganisatie van onderwijs en onderzoek én lid van Géant, de uitvoering van de mantelovereenkomst, in samenwerking met Sivon, de ict-coöperatie van en voor het primair en voortgezet onderwijs. Leden van Surf en Sivon kunnen via deze overeenkomst (‘Ocre 2024 Framework’) een breed scala aan ict-diensten via de opgezette Surf Cumulus afnemen, variërend van infrastructure-as-a-service (iaas) en platform-as-a-service (paas) tot aan software-a-service-cloudoplossingen. Denk aan universiteiten, hogescholen, mbo’s, roc’s, (academische) ziekenhuizen en andere academische instellingen, onderzoeksinstituten zoals TNO en CFI en allerhande andere organisaties uit het onderwijs- en onderzoeksveld, zowel in Nederland als het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden. Er doen 39 Europese landen mee aan het Géant Ocre 2024 Framework, waaronder ook niet EU-leden. In totaal zijn er veertig serviceproviders en zeventien cloudplatforms geselecteerd en bestaat de catalogus uit 416 clouddiensten. De geraamde waarde van het raamcontract bedraagt 1,8 miljard euro over vijf jaar.  

Event | Mobile World Congres in Barcelona Ai herdefinieert de toekomst van serviceproviders. Tijdens een discussie op het podium van het recente Mobile World Congres in Barcelona benadrukten vertegenwoordigers van Cisco, BT en Digital Realty de cruciale rol van samenwerking bij deze digitale transformatie. Gordon Thompson, leider van de serviceproviderbusiness van Cisco, stelt dat zijn bedrijf zich richt op het ondersteunen van serviceproviders en de opbouw van ai-infrastructuur. Een belangrijke innovatie voor Cisco is volgens hem de uitbreiding van het Silicon One-portfolio, waarmee serviceproviders van alle groottes profiteren van oplossingen die essentieel zijn voor ai-werkbelastingen. Cisco werkt – uiteraard, zou je haast zeggen – nauw samen met Nvidia. ‘We integreren elkaars technologieën om de beste oplossingen te bieden,’ aldus Thompson. Deze samenwerking benadrukt het belang van partnerschappen bij de ontwikkeling van ai-infrastructuren. ‘Niemand kan deze transformatie alleen realiseren.’ BT op zijn beurt introduceerde Global Fabric, een wereldwijde netwerkstructuur die is ontworpen om de groeiende behoefte aan gedistribueerde werklasten en geavanceerde ai-toepassingen te ondersteunen. Colin Bannon, cto van BT Business, licht toe dat Global Fabric schaalbare bandbreedte biedt, maar ook microsegmentatie en de flexibiliteit om snel nieuwe capaciteiten in te schakelen. Dit maakt het beheer van gedistribueerde werklasten eenvoudiger en stelt BT in staat netwerkdiensten snel op te schalen. Travis Ewert van datacenteruitbater Digital Realty legt uit hoe het bedrijf de ai-behoeften van klanten ondersteunt met hyperscale-datacenters. ‘Ai heeft dichtheid nodig, zowel voor racks van 70 als 200 kW,’ zegt Ewart. Digital Realty werkt samen met partners zoals BT om ai-ecosystemen te versterken en leerde hoe datacenters efficiënt zijn in te richten voor ai-toepassingen. De manier waarop data naar grote gpu-clusters worden gebracht, is cruciaal voor ai-prestaties, benadrukt hij. Databeveiliging en privacy van belang Ai heeft niet alleen technische, maar ook geopolitieke implicaties voor serviceproviders. In de telecomsector is het belangrijk om te voldoen aan de strikte eisen voor databeveiliging en privacy. Bannon (BT Business) erkent dit: ‘We moeten netwerken leveren die zowel flexibel zijn als waarde bieden aan onze klanten.’ Cisco, bijvoorbeeld, ontwikkelt beveiligingsoplossingen zoals AI Defense, een samenwerking met Digital Realty, om de veiligheid van ai-werkbelastingen te waarborgen. ‘AI Defense kijkt naar getrainde modellen en runtime-performance na de implementatie,’ zegt Thompson. Nieuwe ontwikkelingen, zoals DeepSeek, veranderden de marktdynamiek. DeepSeek helpt bedrijven ai-oplossingen op te schalen, maar introduceert ook nieuwe uitdagingen, zoals ‘data gravity’. Ewert (Digital Realty) legt uit dat data steeds zwaarder en moeilijker worden om te verplaatsen. ‘Dat betekent dat bedrijven meer focus moeten leggen op de locaties van hun ai-infrastructuren.’ Dit roept weer de vraag op waarom bedrijven ai-oplossingen niet gewoon via hyperscalers implementeren. Cisco, BT en Digital Realty geloven echter in de kracht van hybride ai en samenwerking tussen verschillende ecosystemen. Ewart benadrukt: ‘Het is essentieel om ai-oplossingen veilig, flexibel en op maat te implementeren, met een focus op zowel private als publieke infrastructuren.’

Het ministerie van Economische Zaken (EZ) steekt geld in een kenniscentrum voor de ontwikkeling van digitale productpaspoorten. Het door TNO aangestuurde centrum coördineert de samenwerking tussen de overheid, bedrijven en onderzoekers. Vanaf 2027 moeten diverse producten in de Europese Unie namelijk beschikken over een dergelijk bewijs. Dat geldt als eerste voor bijvoorbeeld accu’s van elektrische auto’s en kritieke grondstoffen. Later volgen andere productgroepen. In het digitale productpaspoort staan gegevens over de volledige levenscyclus van een product, zoals data over de productie, naam van de fabrikant en het hergebruik ervan. In het geval van een accu is dat bijvoorbeeld hoeveel lithium deze bevat en het aantal keren dat deze is opgeladen. Het expertisecentrum met de naam Centre of Excellence for Digital Product Passports (CoE-DPP) valt onder de paraplu van het Centre of Excellence for Data Sharing & Cloud (CoE-DSC), dat zich breder richt op het delen van data delen en overheden, bedrijven en wetenschap ondersteunt bij de ontwikkeling van datadeeltoepassingen door tools, kennis en best practices aan te bieden. Het CoE-DSC werkt samen met initiatieven zoals de Basis Data Infrastructuur (BDI) voor digitale gegevensuitwisseling in de logistiek en Health-RI voor data delen in de zorg en wil eilandvorming voorkomen en sectoroverschrijdende toepassingen faciliteren. Het is ook geïnitieerd door EZ en wordt gecoördineerd door TNO. Het kenniscentrum voor digitale productpaspoorten start in een beperkte omvang en heeft de ambitie om de komende jaren flink door te groeien. Het heeft op dit moment budget voor één voltijdmedewerker. Dat bedrag wordt verdeeld over meerdere betrokkenen zoals onderzoekers en bedrijven, en moet in de loop van het jaar groeien naar omgerekend zeven fte die de ontwikkeling van het digitale productpaspoort coördineren. Dat gebeurt in samenwerking met CoE-DSC en er wordt bijgedragen vanuit het ecosysteem van betrokken bedrijven, branches en overheden. Bij de ontwikkeling van digitale productpaspoorten gaat het in eerste instantie om de ontwikkeling van generieke onderdelen. Op termijn zullen branche-specifieke digitale productpaspoorten ontstaan omdat producten en branches sterk verschillen. Om tot een waardetoevoegend ecosysteem van digitale productpaspoorten in Nederland te komen, is betrokkenheid van andere ministeries en overheidspartijen, zoals bijvoorbeeld toezichthouders nodig, legt TNO’er en coördinator van het kenniscentrum Sjoerd Rongen uit. Circulaire economie Volgens Rongen sluit de ontwikkeling van het digitale productpaspoort aan bij de Europese doelstelling om in 2050 een volledig circulaire economie te hebben. Bedrijven in de keten gaan data verzamelen over producten en de productlevenscyclus. Er loopt al een traject voor technische strandaarden voor api’s bij standaardisatie-organisatie NEN.  De TNO’er duidt dat het niet realistisch is dat er één alomvattende standaard voor digitale productpaspoorten onstaat. Ook komt er geen centraal register. Daarentegen zullen bedrijven binnen branches in samenspraak met overheden tot digitale productpaspoorten komen, schetst hij. Grote bedrijven worden verplicht om een digitaal productpaspoort beschikbaar te stellen, door die data op te slaan, te beheren en toegankelijk te maken. Daarin moeten ze ook de productgegevens van kleine toeleveranciers meenemen. De eerste productcategorieën moeten binnen twee jaar een digitaal productpaspoort hebben.