computable

Onderzoekers van cybersecuritybedrijf Palo Alto Networks hebben vastgesteld dat één op vijf iot-toestellen minstens één kwetsbaarheid bevat. Nog zorgwekkender is dat twee procent van die apparaten zogenaamde known and exploited vulnerabilities heeft, beveiligingslekken die al actief door hackers worden misbruikt. Voor hun laatste Device Security Threat Report analyseerde Palo Alto Networks ongeveer 27 miljoen toestellen bij 1.803 bedrijven wereldwijd. Het onderzoek toont aan dat bedrijven gemiddeld 34.075 geconnecteerde toestellen tellen, verspreid over tachtig verschillende types.Terwijl 84 procent daarvan traditionele it-systemen zijn, zoals bedrijfscomputers, servers of virtuele machines, gaat het bij de overige zestien procent om IoT-toestellen zoals slimme camera’s, printers of productiemachines. Videoconferentie-apparatuur meest kwetsbaar Die versnippering van apparaten brengt aanzienlijke uitdagingen met zich mee. ‘Er hangen zoveel toestellen op het netwerk dat manuele opvolging gewoon onmogelijk is’, aldus de onderzoekers. ‘En omdat klassieke it, iot (internet of things) en bring your own device allemaal door elkaar lopen, heeft elk toestel zijn eigen systeem en risico’s. Eén beveiligingsregel voor alles werkt dan simpelweg niet.’ De onderzoekers analyseerden ook de kwetsbaarheid van specifieke toesteltypes. Videoconferentie- en videostreamingapparatuur blijken veruit het meest kwetsbaar. De top drie wordt vervolledigd door netwerkapparatuur zoals routers en firewalls, en persoonlijke computers. Verouderde besturingssystemen vormen risico Ook de besturingssystemen op de toestellen zelf vormen een significant risico. Heel wat apparaten draaien op een verouderde versie. Opvallend genoeg gebruikt bijna acht procent van de Windows-systemen en 26 procent van de Linux-toestellen een end-of-life versie waarvoor geen beveiligingsupdates meer verschijnen. Wat aanvalsdoelwitten betreft, blijven Windows-toestellen veruit het populairst en zijn ze goed voor bijna 98 procent van alle malwareactiviteit. Linux volgt op twee procent en MacOS op amper 0,2 procent.

Bij liefst zesduizend Airbus A320-vliegtuigen moet de software voor de vluchtbesturing met spoed worden vervangen. Alle luchtvaartmaatschappijen die deze software gebruiken, dienen deze toestellen aan de grond te houden. De Frans-Duitse vliegtuigbouwer uit Toulouse heeft de klanten gemaand onmiddellijk te stoppen met vluchten.Analyse van een incident met een A320 van JetBlue eind vorige maand heeft aangetoond dat intense zonnestraling gegevens kan beschadigen die cruciaal zijn voor de werking van de vluchtbesturing. Via een Alert Operators Transmission (AOT) zijn de klanten op de hoogte gesteld. Bij vijfduizend vliegtuigen zal een software-update, die een paar uur duurt, toereikend zijn. Maar bij ongeveer duizend toestellen is ook vervanging van bepaalde hardware nodig. Volgens het Franse persbureau AFP kan de installatie van een nieuwe Elac-lift/rolroercomputer, geproduceerd door Thales, weken duren. Airbus is zich ervan bewust dat deze aanbevelingen tot flinke operationele verstoringen zullen leiden. Maar veiligheid verdient alle voorrang. Op 30 oktober kreeg een A320 van JetBlue problemen met de besturing als gevolg van een computerstoring. Het toestel begon plotseling sterk naar beneden te hellen. De A320 is het meest verkochte vliegtuig ter wereld. De eerste toestellen van dit type dateren van 1988. Airbus heeft er 12.257 van geleverd. 

Nog allerminst geluwd is de ruzie tussen de Europese vestigingen van Nexperia met hoofdkwartier in Nijmegen en eigenaar Wingtech met de Chinese entiteiten achter zich. Beide partijen beschuldigen elkaar ervan een oplossing uit de weg te gaan. De productieketen waarbij Europa en China van elkaar afhankelijk zijn, kan daardoor niet herstellen met dreigende (grote) leveringsproblemen als gevolg. Donderdag 27 november stuurde Nexperia B.V. (Nijmegen) een brief aan de zusterbedrijven in China en diens eigenaar Wingtech om tot een open dialoog te komen. Nijmegen vraagt een weg te vinden naar herstel van de regelmatige levering van chips. Volgens Nexperia B.V. weigert China een constructieve samenwerking. Directe communicatie faalt, zowel formeel als informeel. Tot nog toe is geen zinvolle reactie ontvangen op telefoontjes, e-mails en voorgestelde bijeenkomsten. Diverse aanbiedingen zijn gedaan om samen te werken aan wederzijds voordelige oplossingen. Ook formele correspondentie om de uitvoering van rechten te eisen bleef onbeantwoord. Het Europese management heeft ook aangeboden om een neutrale, professionele derde partij als bemiddelaar in te schakelen, echter zonder resultaat. Escalatie Wingtech op zijn beurt uitte afgelopen zondag ontevredenheid over de wijze waarop de communicatie met het Europese management zich ontwikkelt. Volgens de Chinese eigenaar, heeft Nijmegen geen inhoudelijke reactie gegeven op zijn communicatievoorstel. Wingtech wil snel horen hoe ze weer de controle over Nexperia B.V.  kan krijgen. Zo niet, dan escaleert de zaak. Ook Wang Wentao, de Chinese minister van handel, dringt aan op een spoedige constructieve communicatie. De Chinese autoriteiten beloofden eerder de hervatting van de export vanuit de Chinese vestiging van Nexperia en die van onderaannemers te vergemakkelijken, waardoor de doorstroming van producten naar wereldwijde markten kan worden voortgezet. Maar volgens Nexperia B.V. klagen klanten nog steeds over te weinig leveringen. Buitenspel De Chinese toezegging kwam nadat minister Vincent Karremans (Economische Zaken) beloofde tijdelijk af te zien van een ingreep bij Nexperia B.V. Deze ingreep hield in dat hij beslissingen vanuit China kon tegenhouden als deze potentieel schadelijk zouden zijn voor Nexperia als Nederlands en Europees bedrijf. De bewindsman had daar eerder toe besloten om te voorkomen dat de Chinezen de Europese vestigingen zouden leegzuigen. Wingtech voelde zich hierdoor buitenspel gezet. Verder speelt mee dat Zhang Xuezheng, eigenaar van Wingtech en topman van Nexperia, door de Ondernemingskamer uit zijn functie is gezet. China, waar geen scheiding bestaat tussen rechterlijke macht en de Staat, denkt dat Karremans daar achter zit.

De Open Universiteit (OU) is wederom als best beoordeelde universiteit in Nederland uit de bus gekomen. Vooral binnen de vakgebieden economie en bedrijf, en exact en informatica scoort de universiteit ver bovengemiddeld. De best presterende opleidingen komen uit dat laatste domein: Informatiekunde en Informatica. Ook in voorgaande jaren stond de OU daar op eenzame hoogte. Qua inhoud van de studie, docenten, toetsing en sfeer ligt deze instelling voor op andere universiteiten. Dit blijkt uit de Keuzegids Universiteiten 2025. Uit de gids blijkt dat de universiteiten 3.054 nieuwe eerstejaars voor informatica, waarvan 21 procent vrouw, registreerden. Op een totaal van 100 punten scoort de OU 86 punten bij informatica; volgens Keuzegids betekent dat het predicaat van topopleiding. Met deze score ligt OU een straatlengte voor op de nummers 2 (Groningen RUG) en 3 (Nijmegen RU) die respectievelijk 59 en 58 punten behalen. Het peloton bestaat verder uit Utrecht UU (56 punten), Eindhoven TU/e – data science (55) en Tilburg TiU – data science (55). Qua inhoud krijgen Amsterdam UvA en Amsterdam VU een minnetje, terwijl hun totaalscore (resp. 53 en 51) eveneens onder het gemiddelde ligt. Ze halen twee sterren, waar de OU met vijf sterren wordt beloond. Leiden (twee sterren, 45 punten) en Maastricht (een ster, 39 punten) sluiten de rij. Topopleiding Bij informatiekunde is de OU koploper met 87 punten. De Keuzegids geeft deze opleiding het predicaat ‘topopleiding’ omdat de score boven de 75 punten ligt. Utrecht UU (59), Groningen RUG (53) en Amsterdam UvA (40) zitten ver daarachter. Goed beoordeeld wordt medische informatiekunde bij Amsterdam UvA (82). Ook data science and society bij Leeuwarden RUG (67) heeft een behoorlijke reputatie. Delft TUD (computer science and engineering) kreeg dit jaar de hoogste instroom van nieuwe studenten (503), gevolgd door Eindhoven TU/e (340). Leeuwarden RUG had de beste doorstroom naar het tweede jaar. De hoogste percentages studenten met een diploma na vier jaar waren bij Utrecht UU (informatiekunde) en Amsterdam UvA (medische informatiekunde). Kunstmatige intelligentie trok dit jaar 1.474 nieuwe eerstejaars waarvan 34 procent vrouw. Studenten beoordeelden Tilburg TiU (cognitive science and ai) als enige met gemiddeld vier sterren (68 punten). Slechts twee sterren (53 punten) kreeg Maastricht UM (data science and ai), terwijl Amsterdam VU met een ster (43 punten) ver achterbleef. Qua inhoud en docenten scoorde de VU dubbele minnen. Bij alle ai-studies is de voertaal Engels behalve bij Amsterdam UvA en Utrecht UU. Echte topopleidingen zijn er nog niet. De Open Universiteit is voor het eerst de beste universiteit van Nederland in de categorie ‘overige universiteiten’. In de ranglijst van de brede universiteiten scoort de Universiteit Utrecht net als vorig jaar het beste. Plek twee in de ranglijst is voor de Radboud Universiteit. Keuzegids De Keuzegids Universiteiten publiceert sinds 1991 jaarlijks een onafhankelijke ranglijst van Nederlandse onderwijsinstellingen. De opleidingen van de Open Universiteit zijn sinds 2004 in de gids opgenomen. De ranglijst is mede gebaseerd op de Nationale Studenten Enquête (NSE), waarin studenten hun opleiding beoordelen. De redactie van de Keuzegids voegt daar een eigen weging en analyse aan toe om de onderwijskwaliteit te bepalen. In de nieuwe Keuzegids Universiteiten staan nieuwe studentenoordelen, studiesucces-cijfers, instroomgegevens en een geactualiseerd overzicht van alle universitaire bachelors. Ook zijn verschillen tussen de instellingen die dezelfde studies aanbieden duidelijk in kaart gebracht en staan er arbeidsmarktgegevens in de gids.

Interview | Vaibhav Kumar, svp technology IFS De industriële sector bevindt zich midden in een versnellende digitale omwenteling. Waar jarenlang de nadruk lag op kostenbesparing en operationele efficiëntie, verschuift de aandacht nu naar veerkracht, duurzaamheid en vooral datagedreven intelligentie. IFS – voluit Industrial and Financial Systems – positioneert zich nadrukkelijk in die nieuwe werkelijkheid. Tijdens het evenement Industrial X Unleashed in New York toont het softwarebedrijf hoe ai specifiek waarde kan creëren voor asset-intensieve organisaties. Computable sprak in Manhattan met Vaibhav ‘Vaibs’ Kumar, senior vice president technology bij IFS. Hij schetst hoe de leverancier industriële ai inzet om processen te automatiseren, werkdruk te verlagen en het potentieel van menselijke medewerkers te vergroten. Als Kumar één ding duidelijk maakt, dan is het dat ‘ai’ voor IFS geen generieke parapluterm is, maar een technologische categorie die een industriële eigenheid heeft. Veiligheid Foto: Kurt Rebry. IFS richt zich op sectoren waar betrouwbaarheid en veiligheid zwaar wegen: olie- en gas, lucht- en ruimtevaart, nutsbedrijven, defensie, bouw en de maakindustrie. Kumar: ‘Dit zijn geen vroege tech-adopters zoals fintech of e-commerce. Het zijn organisaties die pas technologie omarmen wanneer die zich heeft bewezen. En dat is logisch: in deze sectoren staat niet alleen kapitaal op het spel, maar ook veiligheid en vaak zelfs het levensonderhoud van mensen. Een fout bij een energiebedrijf betekent niet alleen financiële schade, maar heeft directe impact op burgers. Daarom creëren wij de categorie ‘industriële ai’: technologie specifiek ontworpen voor deze sectoren en hun verantwoordelijkheid.’ Volgens Kumar is er vandaag een groot verschil in volwassenheid tussen bedrijven. Sommige middelgrote fabrikanten beschikken niet eens over sensorgegevens; andere hebben volledig verbonden, robotrijke productieomgevingen. De ‘IFS Invisible Revolution Study 2025’ laat zien dat de adoptie van industriële ai de komende twaalf maanden naar verwachting bijna verdubbelt, van 32 naar 59 procent. ‘Onze uitdaging is: hoe zorgen we dat niemand achterblijft?’ IFS bouwt al decennialang aan software voor erp, asset management en field service. Ai wordt daar nu diep in geïntegreerd. Uit genoemde studie blijkt bovendien dat 54 procent van de organisaties al automation ai  gebruikt, 45 procent voorspellende ai  en 35 procent experimenteert met agentic ai (dat zelfstandig beslissingen neemt in workflows). Kumar noemt als voorbeeld voor deze integratie predictive maintenance. ‘Als er sensordata beschikbaar is, kunnen we voorspellen dat een machine binnen afzienbare tijd gaat falteren – nog vóórdat de eerste fout optreedt.’ Maar ook op de terreinen van planning en optimalisatie, en van vraag-, productie- en serviceprognoses is er met ai een wereld te winnen. Deze functies zijn volgens Kumar geen add-ons, maar integraal onderdeel van de IFS-suite: ‘Wie onze software gebruikt, krijgt de ai-mogelijkheden er meteen bij.’ Digitale werknemers De volgende stap die IFS zet, is die van autonome digitale werknemers – ai-agenten die zelfstandig bedrijfsprocessen uitvoeren. ‘Vandaag worden afwijkingen gedetecteerd en moet iemand nog handmatig bepalen wat er moet gebeuren. Met digitale werknemers hoeft dat niet meer. Zij begrijpen de afwijking, bepalen de actie en voeren deze uit. Het gaat er niet om dat je werknemers vervangt, maar dat de dertig mensen die je hebt, dankzij digitale werknemers het werk kunnen doen van drieduizend.’ Het doel is dus niet reductie van personeel, maar versterking van capaciteit. En dat is volgens Kumar precies wat industriële organisaties nodig hebben: een antwoord op een groeiend tekort aan technisch geschoolde medewerkers. Alles voor iedereen IFS claimt niet de toekomst te kennen, maar wel de specifieke behoeften van de markten die het bedient. ‘Sommige van onze concurrenten proberen alles voor iedereen te zijn. Wij richten ons op sectoren met zware assets en grote aantallen mensen in het veld. Die begrijpen we door en door. We komen niet binnen met een leeg A4’tje om te vragen hoe processen werken – dan word je de kamer uitgezet. We komen met kennis, met sjablonen en met ervaring. Klanten herkennen dat.’ Dat laatste verklaart volgens Kumar dat industriële ai nog geen hype is zoals generatieve ai dat wel is. ‘De meeste mensen begrijpen fintech, consumentensoftware of crm. Maar ze begrijpen productie en bouw niet. In Silicon Valley vind je talloze startups die ‘ai-agents’ bouwen voor marketing, sales of support. Maar geen enkele bouwt agents die inspecties uitvoeren, veldwerk ondersteunen of industriële processen beheren. Dat vereist domeinkennis.’ Robotica gaat de daadwerkelijke fysieke uitvoering van werk radicaal veranderen Kumar formuleert de ambitie van IFS helder: ‘Wij zitten op het randje van waar het werk wordt gedaan.’ Hij wijst erop dat zeventig procent van alle medewerkers in de industrie veldwerkers zijn. Mensen die in raffinaderijen werken, op boorplatforms, in chemische fabrieken of bij klanten thuis voor onderhoud. Slechts dertig procent werkt achter een laptop. ‘Het gros van de technologie is gebouwd voor die dertig procent. Wij bouwen voor de zeventig procent.’ Horizon Waar ai volgens IFS nu volwassen begint te worden, ziet Kumar de volgende disruptie al aan de horizon: robotica. En dan vooral in industriële context. ‘De volgende golf is robots – inclusief humanoïden. Niet als gimmick, maar als praktische aanvulling op menselijke capaciteit. Maar humanoïden alleen zijn niet genoeg. Je hebt ook gespecialiseerde robots nodig.’ Hij noemt een voorbeeld uit de energiesector: ‘Neem een nutsbedrijf dat kuilen moet inspecteren. Ga je dat laten doen door een algemene humanoïde robot? Of door een gespecialiseerde machine die een kuil opent, inspecteert en afsluit? In de industrie zal het een combinatie worden.’ Robotica gaat volgens Kumar de daadwerkelijke fysieke uitvoering van werk radicaal veranderen. ‘Vandaag versterken we vooral het cognitieve vermogen van medewerkers met ai. Binnen vijf jaar voegen we fysieke capaciteit toe. Dat zal de wereld veranderen.’ Nederland Tot slot is Kumar lovend over de Nederlandse markt. ‘Nederland heeft een reputatie als innovatieve natie: waterbeheer, hightech-landbouw, scheepsbouw. Jullie omarmen verandering en lopen voorop in technologische adoptie. Dat maakt Nederland tot een ideale markt voor industriële innovatie.’ Het gesprek met Kumar laat zien dat IFS industriële ai niet ziet als afgeleide van generatieve-ai-hypes, maar als een domein met eigen regels, risico’s en potentieel. De combinatie van voorspellende intelligentie, autonome digitale werknemers en binnenkort robotica moet het industriële werk fundamenteel herdefiniëren. Waar andere spelers zich richten op kantoorautomatisering, richt IFS zich op de werkvloer van raffinaderijen, fabrieken, energiebedrijven en bouwlocaties. En juist daar, zegt Kumar, ligt de grootste impact: ‘Ai verandert niet alleen hoe we werken, het verandert wie er kan werken.’

Twaalf projecten ontvangen 66 miljoen euro voor hightech-innovatie. Minister Karremans (Economische Zaken) en NWO financieren de publiek-private samenwerking, gericht op maatschappelijke impact, economische groei en versterking van Nederlandse innovatiekracht. Twaalf onderzoeksprojecten krijgen samen 66 miljoen euro om onder andere ai- en halfgeleiderinnovaties te ontwikkelen, zo heeft de overheid bekendgemaakt. Het ministerie van Economische Zaken en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) financieren 46,4 miljoen euro, terwijl bedrijven en partners 19,6 miljoen euro bijdragen. De projecten richten zich op strategische technologieën met maatschappelijke en economische impact. Voorbeelden zijn halfgeleiderchips van de nieuwste generatie, verduurzaming van voedselproductie, nieuwe waterzuiveringstechnieken en gepersonaliseerde nanotherapieën voor kankerbehandeling. Publiek-private samenwerking Minister Vincent Karremans benadrukt het belang van samenwerking: ‘Al meer dan vijftien jaar draagt het Perspectief-programma bij aan technologische oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen én economische groei.’ Volgens hem is innovatie essentieel voor gezondheid, veiligheid en welvaart. Door publiek-private samenwerking en gerichte investeringen in kennisontwikkeling moet Nederland ook in de toekomst voorop blijven lopen. Het Perspectief-programma daagt onderzoekers uit om samen te werken met bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden. De projecten leveren een bijdrage aan het missiegedreven innovatiebeleid van het ministerie van Economische Zaken en sluiten aan bij sleuteltechnologieën zoals fotonica, biotechnologie en ai. Vanwege de hoge kwaliteit van de voorstellen heeft NWO besloten om in 2025 extra projecten toe te wijzen. Hiervoor is eenmalig twintig miljoen euro toegevoegd aan het budget, dat daarmee 46,4 miljoen euro bedraagt. De komende zes jaar kunnen ondernemers en onderzoekers met deze middelen aan de slag. Innovatie halfgeleiderproductie en ai Een van de toegewezen projecten is AI4optics. ‘Het brengt experts op het gebied van informatica, wiskunde en natuurkunde samen om snelle, op ai gebaseerde simulatiemethoden te ontwikkelen voor het maken van scherpe afbeeldingen en het ontwerpen van efficiënte verlichtingssystemen. Dit project zal leiden tot kleinere, krachtigere en energiezuinigere geïntegreerde schakelingen,’ aldus NWO. Een ander is Chain, dat nieuwe technieken gaat ontwikkelen gebaseerd op licht, extreem ultraviolette straling en elektronenbundels, om chips kleiner, krachtiger, energiezuiniger en minder milieubelastend te kunnen produceren. ‘Door nieuwe meettechnieken te combineren met geavanceerde dataverwerking maken de onderzoekers beeldvorming sneller en preciezer. Dit maakt nauwkeuriger sturing van productieprocessen mogelijk,’ zegt NWO Margot Weijnen, voorzitter van NWO-domein Toegepaste en Technische Wetenschappen: ‘De samenwerking tussen onderzoekers, bedrijven en maatschappelijke organisaties is cruciaal. Doordat verschillende perspectieven bij elkaar komen, kan kennis sneller toegepast worden en sluiten resultaten direct aan bij de praktijk.’

De digitale dreiging is onverminderd hoog, terwijl het cyberlandschap steeds diverser en onvoorspelbaarder wordt. Dit blijkt uit het Cybersecuritybeeld Nederland (CSBN) 2025. Minister Foort van Oosten (Justitie en Veiligheid) heeft dit rapport samen met de Voortgangsrapportage Nederlandse Cybersecuritystrategie (NLCS) naar de Tweede Kamer gestuurd. Wereldwijd wordt de dreiging van aanvallers groter. Hun capaciteiten nemen toe. Tegelijk zijn staatsgesteunde groeperingen bereid meer risico’s te nemen. Bovendien vermengen statelijke actoren zich met niet-statelijke actoren of organisaties. Dit leidt tot een diffuus dreigingsbeeld, waarbij scheidslijnen tussen typen actoren vervagen. Ook statelijke actoren die eerder geen (offensief) cyberprogramma hadden, ontwikkelen deze. Deze ontwikkelingen hangen samen met de huidige geopolitieke verharding, aldus de onderzoekers. Versteviging Uit het in het CSBN opgenomen Jaarbeeld blijkt dat er in de afgelopen rapportageperiode geen cyberincidenten zijn geweest die hebben geleid tot maatschappelijke ontwrichting. Wel hebben incidenten bij onder andere het Openbaar Ministerie en het laboratorium Clinical Diagnostics laten zien wat de impact van cyberincidenten kan zijn op de samenleving, én hoezeer de samenleving leunt op de beschikbaarheid van digitale diensten. Ook cyberspionagepogingen van Russische en Noord Koreaanse staatshackers geven reden tot zorg. De bewindsman van Justitie en Veiligheid acht een versteviging van de inzet op de uitvoering van de Nederlandse Cybersecuritystrategie (NLCS) daarom noodzakelijk. In een sterk veranderende geopolitieke situatie nemen cyberdreigingen bovendien toe. Voorbereiding In de eerder genoemde Voortgangsrapportage 2025 wordt de verwachting uitgesproken dat de Cyberbeveiligingswet (Cbw) in het tweede kwartaal van 2026 in werking kan treden. Dit als onderdeel van de Nederlandse implementatie van de Europese NIS2-richtlijn. Ook voor de Wet weerbaarheid kritieke entiteiten (Wwke) die daarop aansluit, is invoering in dat kwartaal haalbaar. Organisaties worden opgeroepen zich daar nu al op voor te bereiden en snel maatregelen te treffen. De integratie van het NCSC, Digital Trust Center (DTC) en Computer Security Incident Response Team voor digitale dienstverleners (CSIRT-DSP) verloopt volgens planning, aldus de minister. Plan is al deze partijen op één plek samen te brengen: het House of Cyber.

Het kabinet investeert de komende drie jaar (2026-2028) 453 miljoen euro in Europese ruimtevaartprogramma’s. Het bedrag is een verhoging van 109 miljoen euro ten opzichte van de eerder in oktober aangekondigde inzet.Dat heeft minister Karremans (Economische Zaken) woensdag 26 november in het Duitse Bremen bekendgemaakt. Hij was daar bij de Ministeriële Conferentie (MC25) van het Europese Ruimtevaartagentschap (ESA). De extra steun versterkt de bedrijven en kennisinstellingen in Nederland, inclusief Estec, het technologische hoofdkwartier van ESA in Noordwijk.Behalve naar ruimtevaarttechnologie gaat er ook veel geld naar de ontwikkeling van satellietdata. Inclusief nationale programma’s, voor bijvoorbeeld laser-satellietcommunicatie en aardobservatiesatellieten, geeft het kabinet van nu tot en met 2028 ruim 660 miluit aan ruimtevaart.

De Nederlandse media slaan alarm. Het is formatietijd dus ik denk dat de komende tijden wel meer branches alarm gaan slaan. Maar in een gezamenlijke brief aan formateur Buma slaan de media alarm. Het feit dat het per brief gaat, is misschien een aanwijzing dat de Nederlandse Media wel iets meer met hun tijd moet meegaan. Ikzelf had eerder een fax gestuurd. Maar de brief is aangekomen en er staat in dat de media zich zorgen maken over de democratie in Nederland. Deze democratie zou worden bedreigd door de algoritmes van de Big Tech-bedrijven. We willen toch niet dat de informatievoorziening in handen komt van Amerikaanse techreuzen?, aldus de Nederlandse media. ‘En daarbij elke janlul met een social-media-account kan zich tegenwoordig journalist noemen‘ Ik snap aan de ene kant de frustratie van de serieuze media natuurlijk wel. Alles wat je in de krant leest, heb je al zes keer gratis voorbij zien komen op sociale media. En daarbij elke janlul met een social-media-account kan zich tegenwoordig journalist noemen. Onderzoeken is er niet meer bij. Ik stel alleen maar vragen, zeggen ze dan. Maar het zinnetje, ik stel alleen maar vragen, kan best veel impact hebben. Als je tijdens het teamuitje vlak voor het bungy jumpen even aan de instructeur vraagt: ‘hoeveel mensen komen er eigenlijk jaarlijks om, met het bungy jumpen? Dan denk ik dat toch een aantal collega’s alsnog ineens last van de rug heeft en toch niet gaat springen.   Geld verdienen Zelf denk ik ook dat de algoritmes van de grote techbedrijven een bedreiging vormen voor de democratie. Maar niet alleen de democratie, ook voor onze gezondheid, veiligheid en onze normen en waarden. Ik denk alleen dat ze het niet bewust doen. Techbedrijven willen namelijk maar één ding: geld verdienen. Heel veel geld verdienen. En met polariserende algoritmes gaat dat gewoon nog net iets sneller. En gaan we daar wat tegen doen? Ik denk het niet. Tenminste dat las ik net op de sociale media. Jacob Spoelstra is columnist/stand-upcomedian. Kijk voor meer informatie op www.jacobspoelstra.nl.het

Herstel ot-cyberincident duurt lang, Startupbootcamp stopt, Conclusion vertrekt als hoofdsponsor FC Utrecht, BBTG neemt Bauhaus ArtiTech over en extra miljarden Defensie voor bescherming drones. Dat zijn de berichten in dit nieuwsoverzicht. Herstel ot-cyberincident duurt vaak weken Sans Institute concludeert in zijn State of ICS/OT Security Report dat detectie sneller dan ooit is, maar dat herstel traag, inconsistent en risicovol blijft. Meer dan 330 ics- en ot-securityprofessionals wereldwijd zijn ondervraagd over hoe industriële organisaties cyberincidenten detecteren, indammen en veilig herstellen in sectoren als energie, productie, chemie en transport. Bijna de helft van alle incidenten werd binnen 24 uur geïdentificeerd, maar bijna één op de vijf had meer dan een maand nodig om volledig te worden verholpen. ‘Organisaties signaleren problemen snel. De uitdaging zit hem echter in wat er gebeurt nadat de alarmbellen zijn gaan rinkelen. Veilig herstel in industriële omgevingen is complex en afhankelijk van geoefende procedures, gevalideerde toegangswegen en gecoördineerde besluitvorming. Zonder deze voorbereiding duurt herstel langer en groeit het risico’, aldus Sans Insitute. Geen Startupbootcamp meer in Nederland Startupbootcamp, de begeleider van Nederlandse startups, stopt in Nederland. Dat meldt RTL Z. Startupbootcamp werd vijftien jaar geleden opgericht door media- en techondernemers Ruud Hendriks en Patrick de Zeeuw. Het bedrijf selecteerde elk jaar een aantal veelbelovende Nederlandse startups die een beginkapitaal en begeleiding ontvingen. In ruil daarvoor stonden de startups 6 tot 8 procent van hun aandelen af. Startupbootcamp, dat ook in andere landen actief werd, liet zijn Nederlandse programma’s uitvoeren door zusterbedrijf A-ccelerator. Daarnaast was er een aparte poot Innoleaps om grote ondernemingen te adviseren over innovatie. De laatste tijd kwam de klad in de activiteiten. De verslechterende markt voor investeringen en innovatie en het vroege overlijden van medeoprichter De Zeeuw in 2022 zijn hier volgens het bedrijf de belangrijkste redenen voor. Het leidde recent tot het bankroet van A-ccelerator en Innoleaps en het besluit om te stoppen met Startupbootcamp. Wel blijven de bestaande aandelenbelangen beheerd worden, aldus RTL Z. Conclusion zwaait af als hoofdsponsor FC Utrecht It-dienstverlener Conclusion stopt na dit seizoen 2025/2026 na twee jaar als hoofdsponsor van FC Utrecht. Wel blijft de it-dienstverlener als sponsor betrokken bij de Utrechtse eredivisie-voetbalclub, maar dan in de rol van ‘official training partner’. De samenwerking richt zich op kennisdeling, digitale innovatie en de trainingsomgeving van de club. FC Utrecht gaat vanaf het seizoen 2026/2027 trainen op het zogeheten Conclusion Training Centrum. Conclusion, dat zijn hoofdkantoor nabij Stadion Galgenwaard heeft staan, zegt dat de doelstellingen van het hoofdsponsorschap op het gebied van naamsbekendheid, zichtbaarheid en zakelijke leads, binnen twee jaar zijn gehaald. Daarom is nu gekozen voor een andere invulling van de betrokkenheid met FC Utrecht. BBTG pikt Bauhaus ArtiTech op Building Beyond Technology Group (BBTG) blijft maar aankopen. Nu heeft Bauhaus ArtiTech uit Utrecht zich aangesloten bij de groep uit Leusden. Dit strategisch it-adviesbureau helpt klanten met digitale-transformatieprocessen. De komst van Bauhaus ArtiTech, dat onderdeel was van de it-groep 90North, sluit aan bij de ambitie van BBTG om het hele it-traject, van strategie tot implementatie en beheer, af te dekken. Achter de it-groep zit investeerder Icelake Capital. Eerder nam BBTG al Rubicon, Navara, Harvest, OGD en Infiniot over. Defensie steekt extra miljarden in drones-bestrijding Defensie gaat tussen de 1,5 en drie miljard euro extra investeren in de bestrijding van drones, laat demissionair staatssecretaris Gijs Tuinman in een brief aan de Tweede Kamer weten. Aanleiding zijn recente incidenten met drones in zowel Nederland als andere Navo-landen en het toenemende belang van onbemande systemen op slagvelden. Defensie wil onder meer extra antidrone-kanonsystemen aanschaffen evenals radarsystemen, onderscheppingsdrones en bestrijdingsmiddelen voor kleine drones. Ook marineschepen krijgen een betere bescherming. Begin dit jaar kondigde Defensie al aan de Skyranger 30 te kopen. Dat is een mobiel luchtverdedigingssysteem waarmee op korte afstand drones uit de lucht kunnen worden geschoten. Er worden 22 van zulke systemen aangeschaft, waarvan de eerste in 2028 moet worden geleverd.

De AI Coalitie 4 NL (AIC4NL) heeft een ai-investeringsagenda voor Nederland gepresenteerd. Volgens de coalitie is er vijf miljard euro aan gerichte investeringen nodig in de ai-infrastructuur, het opbouwen van een Nederlandse ai-industrie en de inzet van artificiële intelligence (ai) als versneller van grote transities op gebieden zoals energie, gezondheid, stikstof en voedsel. AIC4NL doet een oproep aan politiek en bedrijfsleven om samen de noodzakelijke investeringen te realiseren, zodat Nederland kan aansluiten bij de voorhoede van Europa en de slagkracht behoudt om een eigen ai-koers te bepalen. De organisatie spreekt van AI Fair Tech: verantwoorde ai, ontwikkeld en toegepast op basis van Europese waarden. De recent aangekondigde investering van tweehonderd miljoen in een nationale ai-fabriek in Groningen is een stap in de goede richting, maar er moet meer gebeuren, vindt AIC4NL. ‘Ai is een niet meer weg te denken systeemtechnologie met impact op alle aspecten van de maatschappij. Alhoewel dit in Nederland onderkend wordt, is er te weinig concrete actie en wordt er te weinig geïnvesteerd om daadwerkelijk met ai aan de slag te gaan. Nederland raakt hierdoor achter in Europees verband’, aldus Willem Jonker, bestuursvoorzitter van AIC4NL. Investeren Met de juiste inzet van kunstmatige intelligentie blijft de zorg betaalbaar, wordt het energiesysteem slimmer, verduurzaamt de voedselketen en wordt de veiligheid in Nederland vergroot, beweert het verbond. Om deze kansen te benutten komt AIC4NL met investeringsagenda gebaseerd op drie samenhangende pijlers, goed voor een totaal van vijf miljard euro aan investeringen: 1. Bouw een veilige en betrouwbare ai-infrastructuur Voor data, datadeling en rekencapaciteit: de basis voor innovatie, autonomie, veiligheid en privacy; 2. Ontwikkel een Nederlandse ai-industrie Zodat Nederland technologie kan ontwikkelen die voldoet aan Europese waarden, minder afhankelijk wordt van Big Tech en startups kunnen doorgroeien; 3. Versnel de ai-transitie in strategische sectoren. Met zogeheten AI Grand Challenges voor zorg, energie, agrifood, veiligheid/defensie en klimaat, aangevuld met een groot bij- en omscholingsprogramma. Intensieve samenwerking Volgens AIC4NL beschikt Nederland over de kennis, bedrijven en talenten om een sterke ai-natie te zijn. Maar om dit potentieel te benutten is intensieve samenwerking nodig, ondersteund door een duidelijke nationale regie en een Nederlands AI Pact waarin alle partijen zich committeren aan gezamenlijke doelen. Ook een goede aansluiting op Europese initiatieven, waaronder het AI Content Action Plan, is van groot belang om optimaal mee te kunnen doen in de Europese kopgroep. Daarmee ontstaat de basis voor een robuuste ai-positie voor Nederland, aldus het samenwerkingsverband. Het position paper met een ai-investeringsagenda voor Nederland is beschikbaar via: https://aic4nl.nl/over-ons/position-paper/. De aankondiging van de ai-investeringsagenda komt een dag nadat een andere groep experts/adviseurs met een Nationaal AI Deltaplan is gekomen. AIC4NL Begin dit jaar gingen de Nederlandse ai-gemeenschap AI Coalitie (NL AIC) en het publiek-private meerjarenprogramma AiNed op in een nieuwe organisatie: AI Coalitie 4 NL, afgekort tot AIC4NL. Met de bundeling hopen de partijen een impact te maken op een verantwoorde ontwikkeling en toepassing van ai in Nederland.Het in 2019 gestarte NL AIC was een initiatief van VNO-NCW, MKB-Nederland, het ministerie van EZK, TNO en bedrijven als Philips, Ahold Delhaize en IBM. Het samenwerkingsverband zette zich in om ai-ontwikkelingen in Nederland te versnellen en ai-initiatieven met elkaar te verbinden. AiNed, in 2021 opgericht, was een Nationaal Groeifonds-project datde ontwikkeling en toepassing van ai bij het Nederlandse bedrijfsleven en overhedenbevordert, bijvoorbeeld via financieringen. Ook pakt het knelpunten aan op het terrein van innovatie, kennisbasis, arbeidsmarkt, maatschappij en het delen van data.

Autonome teelt komt steeds dichterbij Weinig mensen realiseren zich wat de invloed is van kunstmatige intelligentie op de tomaten die ze in de supermarkt in hun mandje leggen. Van zaadje tot rijpe vrucht, van oogsten tot vervoeren: in elk stadium is ai in beeld. De nieuwste toepassingsgebieden maken steeds meer mensen overbodig. Gewassen kweken moeten we compleet robotgestuurd doen’, zegt synthetisch bioloog Lynn Rothschild in de documentaire Space Architects of Mars – The Age of AI (zie onderaan). De NASA-medewerkster vervolgt: ‘Daarvoor hebben we een ai nodig die real time beslissingen neemt.’ Wat dat inhoudt, laat de documentaire zien met een bezoek aan Duijvestijn Tomaten in Pijnacker, met 25 hectare aan kassen en een jaarlijkse teelt van zeventien miljoen kilo tomaten een van de grootste en meest innovatieve telers van Nederland. Bij Duijvestijn krijgen de tomaten – die groeien op kunstmatig substraat – precies zoveel voedingsstoffen als ze op dat moment nodig hebben. Ook de luchtvochtigheid en toevoer van CO₂ worden gemonitord en gestuurd. Sensoren in de kas leveren een constante stroom aan data. De ai kan worden getraind om met camera’s bladeren, stelen en vruchten te herkennen en de effi­ciency van de fotosynthese te meten. Ook de chlorofyl fluorescentie, het proces waarbij chlorofylmoleculen in planten licht uitstralen, kan worden gemeten om te achterhalen hoe efficiënt de planten licht omzetten in groei. Alle informatie komt samen in de computer. Teeltmanager Richard Enthoven detecteert trends in de data en stuurt bij. In samenwerking met Wageningen University & Research (WUR) bestudeert Enthoven daarnaast hoe de groei verder geoptimaliseerd kan worden en hoe verschillende behandelingen tot verschillende planten en tomaten leiden. Op dat punt gaat ai verder dan mensen ooit zouden kunnen. Met behulp van sensoren kan ai buiten het spectrum van zichtbaar licht kijken en de voor ons onzichtbare verschillen (lees: afwijkingen) zien met behulp van ultraviolet en infrarood licht. Lezers die dit al futuristisch vinden, moeten weten dat de documentaire vijf jaar oud is en eigenlijk een beetje stoffig. Plantenveredeling Ai heeft zich de afgelopen jaren exponentieel ontwikkeld. ‘Wie ai begrijpt en ermee leert samenwerken, blijft relevant’, zei UvA-hoogleraar Henk Volberda onlangs in HP/De Tijd. Dat is ook de visie van het Zwitserse landbouwtechnologiebedrijf Syngenta Vegetable Seeds, dat ai in het tomatenonderzoek vooral gebruikt om gegevens te verzamelen over nieuwe rassen. ‘Steeds meer telers passen ai in hun bedrijfsvoering toe’, zegt manager Arthur van Marrewijk. ‘We willen de verzamelde gegevens vergelijken en verbeteren in de systemen van telers en in onze veredelingsprogramma’s.’ Door samen te werken met marktleiders zoals ai-softwareontwikkelaar Source.ag, kunnen onderzoekers van Syngenta innovaties sneller realiseren en meer data verstrekken als er nieuwe rassen worden geïntroduceerd. Dit betekent dat de juiste tomatenrassen sneller bij de telers komen en telers meer data hebben om goede beslissingen te nemen. Volgens productontwikkelaar Mark Versluis van Syngenta kunnen klimaat- en omgevingsdata gebruikt worden om nieuwe producten te positioneren in geografische gebieden waar ze het best tot hun recht komen, om de productie bij telers te optimaliseren of om telers met opbrengstgegevens te assisteren bij hun voorraadplanning. Alle onderliggende beslissingen worden ondersteund door ai. Voor elk nieuw tomatenras dat op de markt komt, laten data zien hoe goed of slecht het ras scoort. Dit alles helpt telers het ras te kiezen dat het beste presteert in hun kas. Minder seizoenarbeiders Ai neemt steeds meer beslissingen en werk over in de kas, zoals het oogsten van tomaten. Ai-gestuurde robots scannen de tomaten met beeldherkenning en weten wanneer de tomaten rijp zijn. De rijpe vruchten worden geknipt en op de transportband gelegd richting geautomatiseerde inpakmachine. Van elke gescande en geoogste tomaat leert de robot. Voor (Oost-Europese) seizoenarbeiders is dit geen fijn scenario. Voor tuinders wel. Zij verlagen de arbeidskosten en het risico op ongevallen in de kas. Zo kan de efficiency in de bedrijfsvoering verder verbeterd worden volgens it-dienstverlener Cegeka. Ai en erp-systemen helpen tuinders om beter in te spelen op de veranderende vraag en stijgende kosten. Daarmee kunnen ze hun processen ook slimmer organiseren, van ketentransparantie tot voorraadbeheer, van naleving van de wetgeving tot een duurzamere productie. Ondanks de ontwikkeling van geautomatiseerde oogst werken naar schatting jaarlijks zo’n 70.000 seizoenarbeiders in de Nederlandse tuinbouw. Zij zijn nog steeds onmisbaar, maar ook schaars en duur. Daarom is het voorspellen van de oogstpiek zo belangrijk. Traditioneel een lastige klus voor veel tuinders vanwege wisselende weers- en kasklimaatomstandigheden. Voor betere oogstvoorspellingen ontwikkelt Source.ag een nieuw product, Source Cultivate, dat de oogst tot acht weken vooruit kan zien aankomen. Daarmee kan de tuinder anticiperen op de inzet van seizoenarbeiders. Met Source Cultivate wordt de teelt gesimuleerd van bloei tot oogst en continu geüpdatet met data uit de kas. Met een speciale app registeren telers het aantal vruchten dat erbij komt. Die data maken het ‘koersverloop’ van de voorspelling steeds nauwkeuriger. De natte droom: per dag de benodigde seizoenarbeiders voorspellen. Productiviteitsparadox Digitalisering verandert niet alleen de tomaatketen maar de hele voedingsindustrie. Bart Lemmens van Cegeka schreef er een blog over. ‘Neem bijvoorbeeld ketentransparantie’, schrijft hij. ‘Steeds meer bedrijven willen kunnen aantonen waar hun producten vandaan komen en welke impact ze hebben op mens en milieu. Door digitale systemen te koppelen, kan de reis van een product gevolgd worden, van boer tot bord.’ Meer transparantie betekent ook: meer data om te beoordelen. Volgens Lemmens kunnen ai-oplossingen zoals Microsoft Copilot helpen om die data beter te benutten en repetitieve taken te automatiseren. Specifiek noemt hij het automatisch opstellen van rapporten en verslagen, waardoor medewerkers minder tijd kwijt zijn aan administratieve rompslomp. Ook voorraadbeheer wordt volgens hem slimmer met ai. ‘In een sector waar volumes hoog zijn en marges laag, kan real time inzicht in voorraden en logistieke processen een groot verschil maken.’ Efficiencywinst is niet duidelijk aan te wijzen, dus wie wordt er nou echt beter van? Reden tot euforie is er overigens niet. Specialisten als Henk Volberda waarschuwen voor de ‘productiviteitsparadox’. Bedrijven investeren massaal in ai maar de efficiencywinst is niet duidelijk aan te wijzen, dus wie wordt er nou echt beter van? Volgens Lemmens van Cegeka levert ai pas echt waarde op als die goed geïntegreerd wordt in de bedrijfsvoering. Daar komt volgens hem een krachtig erp-systeem om de hoek kijken. Oplossingen zoals Business Central in combinatie met Aptean of Microsoft Dynamics 365 Finance & Supply Chain Management zorgen ervoor dat alle processen, van inkoop en productie tot logistiek en financiën, op elkaar aansluiten. Specifiek voor de voedingsindustrie kan gedacht worden aan tracking en tracing van grondstoffen, kwaliteitscontrole en naleving van voedselveiligheidsregels, real time inzicht in voorraden en vraagprognoses en automatisch gegenereerde compliance-rapportages die op eigen houtje anticiperen op nieuwe wet- en regelgeving. Kiempercentage Terug naar de tomatenkas. De belofte is dat de tuinder zelf steeds minder vaak aanwezig hoeft te zijn. Neem het beoordelen van rassen, het ‘fenotyperen’. Dat gebeurde altijd met het blote oog. ‘Medewerkers liepen door de kas en bekeken de planten. Ze letten op de bladstand, bobbeltjes, gekke puntjes, veel meer dan wat jij in de supermarkt ziet’, zei Amy Christoffels, teamleider Software Solutions Team bij Rijk Zwaan, dit voorjaar tegen Tweakers. Dat werkt vergt een opperste concentratie. De (verkeerde) beoordeling van de planten kan afhangen van het seizoen, het licht of een moment van onoplettendheid. Digitale fenotypering brengt daar verandering in. Met geavanceerde camera’s worden planten gefotografeerd en algoritmisch beoordeeld op uiterlijke eigenschappen. Alle subtiele kleurschakeringen en opvallende bobbeltjes worden gezien. De data helpen Rijk Zwaan om betere keuzes te maken in het veredelingsproces -hoewel ook de ai nog steeds fouten maakt. De algoritmes worden daarom continu geoptimaliseerd. Niet alleen planten en vruchten, ook zaden worden door ai-apparatuur herkend. Bij Rijk Zwaan wordt elke batch zaden getest op kiemkracht. Daarmee garandeert het wereldberoemde zaadveredelingsbedrijf uit De Lier telers de beloofde productkwaliteit. Het tellen van de zaadjes, en hoeveel er opkomen, gebeurde van oudsher handmatig. Dat hoeft niet meer. Het bedrijf heeft een robot laten ontwikkelen die beginnende kiempjes herkent. Op basis daarvan berekent ai het kiempercentage. Smaak(loos) Terug naar de documentaire Space Architects of Mars. Nederland werd daarin ‘Silicon Valley of Agriculture’ genoemd. Zijn er de afgelopen vijf jaar nieuwe ai-toepassingsgebieden bij gekomen? Die vraag leggen we voor aan Leo Marcelis, hoogleraar Tuinbouw & Plantenfysiologie aan de WUR. Het antwoord op die vraag is volgens hem evident. ‘De autonome teelt, ook van tomaten, is vele malen verder dan toen. Maar we staan ook pas aan het begin.’ Vijf jaar geleden was de teler nog druk met het handmatig bijsturen van individuele setpoints zoals temperatuur, licht, luchtbewegingen, voeding en CO₂-niveau. Sindsdien zijn er heel veel sensoren bij gekomen en heeft de cameratechnologie zich enorm ontwikkeld. Dat is de basis voor iets compleet nieuws. We zijn volgens Marcelis op weg naar een situatie waarin de tuinder helemaal niet meer in de kas hoeft te zijn. ‘Autonome teelt is de stip aan de horizon.’ Vanuit het dashboard in de control room wordt gestuurd op het eindproduct: een x-aantal kilo tomaten, op dat en dat moment geleverd, met die en die smaak en kwaliteit en met gebruik van een x-percentage groene energie. De algoritmes doen de rest: rekenen, simuleren, voorspellen en bijsturen. Zodra er ook geen seizoenarbeiders meer nodig zijn, kan de deur van de kas helemaal dicht blijven.   En dan nog even dit: de smaak van tomaten. Marcelis legt uit dat telers smaken inmiddels heel goed kunnen beïnvloeden, en vrij exact weten wat de smaakwensen zijn van de consument. Toch vinden we in de supermarkt nog vaak vrijwel smaakloze tomaten, die herinneringen oproepen aan de Wasserbombe uit de jaren tachtig. (Vanuit Duitsland kwam het verwijt dat Nederlandse tomaten volgepompt werden met water.) Marcelis: ‘Het klopt dat veel tomaten in de supermarkt niet smaakvol zijn. Dat heeft alles te maken met de kostprijs. Als telers meer betaald krijgen, kiezen ze voor minder kilo’s en smaakvollere tomaten, die meer tijd en meer voeding nodig hebben.’ Daarbij biedt ai telers ondersteuning in gesprekken met supermarkten over de prijs. Dat dan weer wel. Dit artikel staat ook in Computable Magazine 2025 #6.

Mobile XL helpt je op weg met je eigen AI Twin Stel je voor een AI Twin, een digitale kopie van jezelf. Niet om je te vervangen, maar om je te versterken. Mobile XL helpt organisaties met de implementatie van deze slimme assistent die administratieve lasten verlaagt en sneller inzicht biedt De AI Twin, ofwel je kunstmatige intelligente tweeling, is een slimme digitale assistent die professionals ondersteunt in hun dagelijkse werk. Niet bedoeld om mensen overbodig te maken, maar om hun werk effectiever te maken. Deze digitale kopie neemt repetitieve taken uit handen, levert sneller relevante informatie aan en helpt bedrijfsapplicaties flexibel mee te bewegen met veranderingen in de organisatie. Wat doet een AI Twin precies? Een AI Twin is veel meer dan een chatbot. Het is een digitale verlenging van jezelf die je werk versterkt. Jouw AI Twin begrijpt hoe jij werkt, welke informatie relevant is en hoe processen binnen jouw organisatie verlopen. Op basis van data, gedragspatronen en klantinteracties neemt de AI Twin repetitieve taken over, zoals klantcommunicatie, administratieve handelingen en ondersteunt bij besluitvorming. Creatio als fundament De AI Twin is onderdeel van de bedrijfsapplicatie Creatio, een no-code omgeving waarin teams zoals sales, marketing en klantenservice effectief samenwerken. Ongeacht je rol binnen de organisatie ondersteunt jouw AI Twin bij dagelijkse werkzaamheden. Door routinetaken over te nemen zoals het verwerken van klantvragen of administratieve handelingen, ontstaat er meer ruimte voor werk met echte toegevoegde waarde. Uitvoering door Mobile XL Dat een AI Twin interessant is en echte waarde kan opleveren, daar zijn we van overtuigd. Maar om die waarde in de praktijk te benutten, is een goede implementatie van de bedrijfsapplicatie cruciaal. Daar komt Mobile XL in beeld. Wij zorgen voor een soepele inrichting van Creatio, volledig afgestemd op de processen en structuur van jouw organisatie. Zo kun je direct profiteren van de kracht van jouw AI Twin. Na de implementatie ben je klaar voor de toekomst. AI Twins zijn schaalbaar, leren continu bij en passen zich eenvoudig aan nieuwe rollen, processen of organisatieveranderingen aan. Met Mobile XL haal je niet alleen de bedrijfsapplicatie in huis, maar ook de kennis en begeleiding om er succesvol mee te werken. Benieuwd hoe een AI Twin jouw organisatie leuker, makkelijker en creatiever kan maken? Mobile XL helpt bij de eerste stap zetten. Meer weten? Neem contact op via info@mobile-xl.nl of bel +31 85 3031346 Bekijk onze website

Een versoepeling van het ontslagrecht voor banen met zeer hoge salarissen zou Nederland veel aantrekkelijker maken als vestigingsplaats voor nieuwe ai-bedrijven. Dit is een van de meest controversiële onderdelen van het Nationale AI Deltaplan. Meer dan zestig experts, verdeeld over vele sectoren zoals het onderwijs, de wetenschap, media, het bedrijfsleven en andere organisaties, schreven ruim vijftig aanbevelingen voor het nieuw te vormen kabinet. Demissionair minister Vincent Karremans (Economische Zaken) had deze groep gevraagd de leiding te nemen bij het schrijven van dit plan. Veel ideeën zijn niet nieuw en in de VS al gemeengoed. Delen van het plan waren al eerder naar buiten gekomen. Een bedrijf opschalen met duur internationaal top-(ai)talent is heel risicovol als je niet ook makkelijk van iemand af kan, aldus het Deltaplan. Volgens techondernemer Jelle Prins (Cradle) die maandag 23 november dit plan presenteerde, lijkt het weinig flexibele ontslagrecht een van de belangrijkste redenen dat techbedrijven Nederland mijden of maar beperkt opschalen. Ai-werving Een ander voorstel is een bestaande overheidsorganisatie het mandaat te geven om een ‘AI Landing & Investment Office’ op te richten dat Nederland positioneert als voorkeurslocatie voor Europese hoofdkantoren van ai- en deeptechbedrijven. Ook moet er een gespecialiseerd ai-wervingsteam komen dat ai-toptalent naar Nederland haalt. Als voorbeeld dient het Britse AI Opportunities Action Plan. Zo’n team kan maatwerk bieden, zoals een versneld visumproces, praktische ondersteuning bij vestiging en persoonlijke begeleiding bij de overstap naar Nederland. Het team richt zich niet alleen op buitenlands talent, maar zet zich ook expliciet in om Nederlandse ai- professionals die naar het buitenland zijn vertrokken opnieuw aan Nederland te binden. Ai-hub Een ander voorstel is de ai-talentconcentratie te versterken met een ai-hub in Amsterdam. In ecosystemen, zoals Londen, Parijs en Zürich gebeurt dit al. Ai-bedrijven, startups en onderzoekslabs zijn daar geconcentreerd binnen één compact gebied. Overigens werkt al 40 procent van het Nederlandse ai-talent in de hoofdstad. Verder is zekerheid op lange termijn gewenst over de fiscaal gunstige expatregeling (voorheen 30 procent-regeling). Stabiliteit helpt toptalent over de brug te trekken. Randvoorwaarden moeten beter  Volgens de samenstellers van het Deltaplan zijn de randvoorwaarden voor een ai-ecosysteem slecht vervuld. Tussen de startups van vandaag zit de ASML van morgen. Maar mogelijk verdwijnt deze ongezien naar Amerika. Van de veelbelovende bedrijven die hier wel gevestigd zijn, is meer dan een derde van plan om binnen twee jaar naar het buitenland te verhuizen. De oorzaak kan in de kern teruggebracht worden tot de eerder genoemde arbeidsregels die het risicovol maken voor bedrijven om snel op te schalen, een gebrek aan kapitaal om te groeien, en regelgeving die het testen en de uitrol van innovaties belemmert. Vergaande maatregelen zijn daarom nodig om niet volledig afhankelijk te worden van de VS en China. Zo wordt voorgesteld om een speciale economische zone in te richten voor innovatie in het fysieke domein. Er moet ruimte komen om systemen zoals autonome bussen, schepen, drones en bezorgrobots veilig en in realistische omstandigheden te testen. Jelle Prins denkt in eerste instantie aan Amsterdam, maar ook Almere zou een mooie proeftuin kunnen worden. Nationaal agentschap De ai-experts roepen ook op te investeren in ai-projecten die doorbraken realiseren met grote maatschappelijke en economische impact. Voorgesteld wordt een Nationaal Agentschap voor Disruptieve Innovatie (Nadi) op te richten, naar het voorbeeld van het Amerikaanse Darpa, met autonomie om technologische doorbraken te financieren. Onlangs bleek tijdens een forum van vertegenwoordigers van ai-bedrijven, georganiseerd door Prosus, dat behoefte bestaat aan zeer ambitieuze projecten die in de techwereld sterk tot de verbeelding spreken en toponderzoekers aanspreken. Ook zou er een Nederlands Ellis Instituut moeten komen om internationale toponderzoekers aan te trekken en Europees koploper te worden in ai-onderzoek. Belangrijk is ook om te investeren in voldoende rekenkracht en hernieuwbare energie. Ai-rekenkracht wordt cruciaal voor de economie. Versnel vergunningverlening voor lokale datacenters via ai rekenzones en investeer EU breed in meer rekencapaciteit. Benut bestaande netcapaciteit optimaal, en investeer in hernieuwbare energie. Zo luidt het advies. Salarispad Het Deltaplan pleit ook voor de introductie van een apart salaris- en carrièrepad binnen de overheid om technisch talent door te laten groeien. Het wordt momenteel niet beloond om binnen de overheid carrière te maken op basis van technische en specialistische kennis. Doorgroeien naar senior functies kan vrijwel alleen via managementposities, maar niet iedereen wil personeel aansturen. Tegelijkertijd heeft de overheid juist ook ervaren technische uitvoerende specialisten nodig voor kennisbehoud en uitvoering, maar lukt het haar slecht om deze experts aan zich te binden en te behouden. Daardoor wordt veel gebruikgemaakt van dure zzp-constructies en -brokers. Met een apart salarispad voor specialistische functies kan de overheid onder andere meer technisch talent langdurig aan zich binden, doordat het mogelijk wordt om op basis van inhoudelijke kennis promotie te maken tot de hoogste schalen.