computable

Draag nu kandidaten aan! Met de winnaars van vorig jaar nog goed in herinnering, begint Computable opnieuw het traject voor de Computable Awards 2026. Vanaf nu kunnen organisaties, teams, professionals en projecten zich weer aanmelden voor deze prestigieuze ict-prijzen van Nederland, verdeeld over zeventien categorieën. Uniek in 2026: elke (geaccepteerde) inzending krijgt een publicatie Nieuw in het traject van de Computable Awards 2026 is dat alle (geaccepteerde) inzendingen automatisch worden gepubliceerd op Computable.nl. Daarmee krijgt elke inzending, los van nominatie of winst, gegarandeerd redactionele zichtbaarheid binnen het grootste ICT-platform van Nederland. Dit betekent dat organisaties en professionals hun project, oplossing of visie direct onder de aandacht brengen van een breed en relevant publiek van IT-beslissers, specialisten en managers. De Computable Awards zijn daarmee dit jaar niet alleen een wedstrijd, maar ook een krachtig publicatie- en zichtbaarheidstraject voor de gehele sector. Voordragen In totaal zijn er dus zeventien categorieën waarvoor kandidaten zijn aan te dragen. Er mogen een onbeperkt aantal verschillende inzendingen per organisatie of persoon worden gedaan, het meerdere keren indienen van eenzelfde voordracht wordt afgeraden. Meerdere keren dezelfde inzending betekent dat het juryteam van de Computable Awards 2026 een keuze moet gaan maken in welke categorie een eventuele nominatie dan het beste past. Inzending indienen Planning 2026 Het proces rondom de Computable Awards is complex. Er is een fase van indienen, beoordelen, communiceren, stemmen en uiteraard uitreiken. Dit laatste gaat plaatsvinden op 17 november 2026 in Utrecht. Zoals gezegd zijn er meerdere fases die belangrijk zijn. Doordat de uitreiking op 17 november gaat plaatsvinden, ziet het gehele voorafgaande proces er als volgt uit: Start aanmeldingen18 decemberSluiten aanmeldmodule22 op 23 maart (00.00 uur)Bekendmaking genomineerden6 t/m 29 meiStart stemproces1 juniSluiten stemproces4 op 5 oktober (00.00 uur)Uitreiking Computable Awards 202617 november

In het diepste geheim hebben Chinezen een soort replica van ASML’s laatste generatie chipmachine gebouwd. In de hightech-hoofdstad Shenzhen worden testen gedaan met een prototype van een extreem ultraviolette lithografiemachine (EUV) naar Nederlands voorbeeld. Volgens persbureau Reuters die hier uitvoerig en in details over bericht, is het project het resultaat van kopieerwerk door een team van Chinese ingenieurs die eerder voor ASML werkten. Uiterst vernuftige ‘reverse engineering’ ligt aan de grondslag van dit succes. De anonieme bronnen van Reuters melden dat de machine in staat is om extreem violet licht te maken. Van goed werkende chips is echter nog geen sprake. Een hindernis is nog het nabouwen van de optische precisie-systemen die ASML-leveranciers zoals Carl Zeiss hebben ontwikkeld. De machine waarmee sinds begin januari testen worden gedaan, is al wel operationeel. ASML heeft nog niet gereageerd op de jongste berichtgeving. Eerder verwees het hightech-bedrijf uit Veldhoven dergelijke verhalen naar het land der fabelen, met name als het om het klonen van ASML-machines ging. Stellig ontkend werden onlangs nog berichten uit Taiwanese media dat het in China bij de ontmanteling van een ASML-chipmachine van het type DUV (diep ultraviolet) mis was gegaan en dat de reverse engineering tot een defecte machine had geleid. Tegenover Computable stelde een woordvoerster dat het ene onzinverhaal na het andere opdook. ASML-topman Christophe Fouquet zei afgelopen april dat China nog ‘vele, vele jaren’ nodig zou hebben om technisch langszij te komen. Maar Reuters sprak een groot aantal ‘doorgaans goed ingelichte bronnen’ die een ander beeld schetsen. Achterstand inhalen Het bestaan van een prototype suggereert volgens Reuters dat China zijn achterstand wel eens sneller kan inhalen dan chipanalisten verwachten. De regering in Beijing heeft zich ten doel gesteld dat al in 2028 goedwerkende chips van de laatste generatie (EUV) uit dit prototype rollen. Reuters sprak ingewijden die 2030 als haalbaar achten. Dat is veel eerder dan het decennium waar analisten eerder van uit waren gegaan. Reuters vertelt in detail hoe China te werk gaat. Ervaren ingenieurs van Chinese afkomst worden met royale tekenbonussen naar Shenzhen gelokt. Ze krijgen ook een valse id-kaart om identificatie te voorkomen. De hele operatie geldt als ‘top secret’.  De werving richt zich vooral op oudgedienden van ASML die vooral bij de reverse-engineering van de machines goed van pas komen. Reuters ontdekte dat China aanmeldbonussen van 420.000 tot 700.000 dollar en tegemoetkomingen voor de aankoop van een woning biedt. Ook Lin Nan, voormalig hoofd van de afdeling lichtbron-technologie van ASML, zou zijn gerecruteerd. ASML zou bij het volgen van ex-medewerkers worden bemoeilijkt door de strenge Nederlandse privacyregels. Het prototype van de EUV is deels gebaseerd op onderdelen uit oudere ASML-machines. Die zijn via de tweedehands-markt verkrijgbaar. Ook zouden componenten van Nikon en Canon hun weg naar China vinden. In het project speelt Huawei een sleutelrol, aldus Reuters, die hiervoor vier bronnen heeft. Al eerder werd dit techbedrijf in verband gebracht met de ontwikkeling van geavanceerde chipmachines. Het bedrijf is nu betrokken bij zowat de hele ontwikkelingsketen.

BLOG – De spelregels van softwareontwikkeling worden herschreven. Generatieve ai gaat verder dan automatiseren; het verandert het werk van engineers wezenlijk en verschuift de nadruk van handmatig coderen naar coördinatie, validatie en systeemarchitectuur. Dat vraagt om een andere mindset. Uit onderzoek blijkt dat zeventig procent van de ontwikkelaars nu al ai-tools gebruikt (of dat van plan is). Wat vroeger uren programmeren kostte, kan nu in enkele minuten. Dit is een fundamentele verandering in hoe software wordt gebouwd en welke vaardigheden daarvoor nodig zijn. Ai verkort iteratiecycli, haakt in op ci/cd-pijplijnen en stemt infrastructuur autonoom af. In deze nieuwe werkelijkheid moeten softwareontwikkelaars verder gaan dan het uitvoeren van instructies. Er worden strategische beslissingen van ze verwacht over hoe software wordt gebouwd. Ontwikkeltaken Het werk verandert snel: het management-consultancybedrijf Bain & Company constateert een efficiëntiewinst van tien tot vijftien procent over ontwikkeltaken dankzij de inzet van ai. Steeds meer tijd van engineers gaat naar het beoordelen, valideren en cureren van ai-output. Omdat de nadruk steeds vaker ligt op de juistheid en betrouwbaarheid van code, is een andere mindset nodig. En deze ontwikkeling heeft invloed op meer dan alleen individuele taken. Leveringspijplijnen worden steeds ai-gedrevener: in een enquête uit 2025 voeren taakautomatisering (55 procent), code-optimalisatie (48 procent) en softwaretesten (46 procent) de lijst aan van waar organisaties hun ai-investeringen op richten. Bots schrijven tests, doen voorstellen voor pull requests en pushen code naar staging-omgevingen (een soort oefen- of testomgeving voor bijvoorbeeld een applicatie). Ontwikkelaars gaan daardoor geautomatiseerde processen monitoren die voorheen praktisch werk vereisten. Feitelijk wordt iedereen gedwongen als architect te denken Het operationaliseren van ai voegt een extra verantwoordelijkheidslaag toe: modellen kun je niet blind naar operations doorzetten. Ontwikkelaars moeten erop toezien dat systeeminzicht, testen en datapijplijnen op orde zijn. Wat engineering-teams doen, gaat verder dan het leveren van losse features: ontwikkelaars houden toezicht op ai-agenten die code genereren en infrastructuur bijwerken, met oog voor kostenoptimalisatie en compliance. Deze bredere scope maakt dat ontwikkelaars steeds vaker optreden als bewakers van betrouwbaarheid en verantwoordelijkheid gedurende de hele softwarelevenscyclus. Carrière Ontwikkelaars moeten eerder in hun carrière als een architect gaan denken. Ai versnelt het coderen zo sterk waardoor ontwikkelaars zich minder met implementatiedetails bezighouden en meer met het definiëren van wat ze willen bereiken. Een GitHub-onderzoek laat zelfs zien dat door ai vrijgespeelde tijd het vaakst wordt besteed aan systeemontwerp en samenwerking. Start projecten niet met api-calls, maar met een duidelijk begrip van de beoogde zakelijke waarde en organisatiedoelen. De verantwoordelijkheid over systemen ligt niet langer uitsluitend bij senior ontwikkelaars. Junior ontwikkelaars worden gevraagd ontwerpafwegingen te maken, omdat ai de kleinere componenten al afhandelt. Feitelijk wordt iedereen gedwongen als architect te denken, inclusief sociaal-technische aspecten zoals eerlijkheid en privacy. Er ontstaan abstracties op hoger niveau die de scheidslijn tussen coderen en uitrollen vervagen. De rol van de ontwikkelaar omvat nu het ontwerpen van systemen die, met behulp van ai, kunnen evolueren, schalen en begrijpelijk blijven. Minder tijd gaat naar het ontwikkelen van losse features en meer naar de eindverantwoordelijkheid voor complete systemen die de organisatiedoelen weerspiegelen. Vaardigheden De vereiste vaardigheden reiken verder dan traditioneel coderen. Prompt-engineering is inmiddels een essentieel vak. LinkedIn-vacatures waarin ai of generatieve ai wordt genoemd, kenden de afgelopen twee jaar zeventien procent groei in het aantal sollicitaties. Even belangrijk is datageletterdheid: iedere ontwikkelaar moet weten hoe data worden verzameld, verwerkt en waar vooroordelen kunnen ontstaan. Zonder die kennis kun je de betrouwbaarheid van ai-toepassingen niet waarborgen. Uitlegbaarheid is geen optie maar een vereiste. Ontwikkelaars moeten niet alleen kunnen vertellen wat een model doet, maar ook waarom het tot een bepaalde uitkomst komt. Dat gaat samen met ethische afwegingen, waarin eerlijkheid, privacy en verantwoordelijkheid net zo zorgvuldig worden gewogen als performance en kosten. Kennis van gedistribueerde systemen is eveneens cruciaal. Serverless-modellen, streamingplatforms en patronen voor state-management vragen ontwikkelaars minder in code-regels te denken en meer in systeemcompositie. De grenzen tussen software-, data- en machine learning-engineering vervagen, waardoor samenwerking over deze disciplines heen onmisbaar wordt voor betrouwbare ai-gedreven applicaties. Tot slot: continu bij- en omscholen is de norm. Teams reserveren elk kwartaal tijd om snel evoluerende tools opnieuw te leren. Generieke programmeertalen blijven essentieel, maar net zo belangrijk is het vermogen om nieuwe talen en ecosystemen snel eigen te maken. Ontwikkelaars die permanent leren omarmen, zijn het beste in staat om de leiding te nemen. Omslag Het is veel om te beheersen, maar het maakt het werk juist interessanter en bevredigender. En de omslag is al gaande: onderzoeksbureau Gartner verwacht dat in 2028 driekwart van de enterprise-ontwikkelaars ai-codeassistenten gebruikt, een gigantische sprong ten opzichte van de minder dan tien procent begin 2023. Ontwikkelaars die met deze verantwoordelijkheden meegroeien, staan midden in de volgende golf van enterprise-transformatie. Zij vormen niet alleen de software die we gebruiken, maar ook de systemen die bepalen hoe een organisatie werkt en zich ontwikkelt. In het ai-tijdperk groeit elke ontwikkelaar uit tot zowel dirigent als architect. Martijn Kieboom, manager solutions engineering, Confluent

In dit nieuwsoverzicht: AP geeft HAN boete van 175.000 euro, Fujitsu ontwikkelt ai-technologie die samenwerking tussen mens en robot verbetert, Youforce digitaliseert gemeente Rotterdam, Patchmanager onderdeel van I-doit-groep en weer nieuwe miljarden voor Databricks. AP beboet HAN voor rammelende beveiliging servers De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) legt HAN University of Applied Sciences een boete op van 175.000 euro wegens onvoldoende beveiliging van persoonsgegevens. Aanleiding is een hack in 2021 waarbij een aanvaller via een webformulier toegang kreeg tot een web- en databaseserver. Daarbij waren persoonsgegevens van studenten en medewerkers betrokken, waaronder namen, adressen en in sommige gevallen bsn’s. Volgens de AP was de technische beveiliging niet afgestemd op de risico’s en waren toegangsrechten te ruim ingesteld, waardoor een kwetsbaarheid in één applicatie kon leiden tot toegang tot alle data. De Gelderse opleidingsorganisatie voor hoger beroepsonderwijs, met vestigingen in Arnhem en Nijmegen, heeft inmiddels maatregelen getroffen en tekent geen bezwaar aan. Fujitsu verbetert teamwork tussen mens en robot Fujitsu heeft een ai-technologie ontwikkeld die de samenwerking tussen mensen en robots naar een hoger plan moet brengen. De zogenoemde ‘ruimtelijke wereldmodeltechnologie’ gebruikt 3d-scènegrafieken om interacties tussen mensen, robots en objecten in een omgeving realtime te analyseren. In plaats van pixelgebaseerde cameradata modelleert de technologie ruimten als hiërarchische structuren, waardoor dynamische situaties beter te interpreteren zijn. Het systeem kan toekomstig gedrag en intenties voorspellen en zo botsingen voorkomen en samenwerking tussen meerdere robots optimaliseren. De Japanse multinational presenteert de technologie tijdens CES 2026 (van 6 tot 9 januari in Los Angeles) en ziet toepassingen binnen ‘physical ai’ onder meer in kantoren, publieke ruimten en industriële omgevingen. Youforce digitaliseert hr- en salarisprocessen Rotterdam De gemeente Rotterdam heeft gekozen voor Youforce (voorheen Visma Raet) als platform voor hr- en salarissoftware. De overeenkomst start op nieuwjaarsdag en heeft een looptijd van twaalf jaar. De maximale totale contractwaarde wordt in het aanbestedingsbestek geschat op 22,5 miljoen euro. De huidige hr- en salarissoftwareleverancier is ADP (Workforce). Met de implementatie wil de gemeente haar hr-processen verder digitaliseren en automatiseren. Youforce wordt ingezet voor alle medewerkers en moet onder meer salarisverwerking ondersteunen voor verschillende cao’s, waaronder Gemeenten en Sociale Werkvoorziening. Volgens Rotterdam was ervaring met grootschalige salarisverwerking een selectiecriterium. De samenwerking richt zich niet alleen op het gebruik van bestaande functionaliteit, maar ook op doorontwikkeling van het platform om hr-processen toekomstbestendig in te richten. I-doit neemt Patchmanager over I-doit en Patchmanager bundelen hun krachten om een breder softwareaanbod voor it-infrastructuur en -operaties te bieden. Meer precies, het Amsterdamse softwarebedrijf wordt onderdeel van de I-doit-groep, die daarmee – naast logische it-documentatie en configuration management database (voor het beheren, documenteren, koppelen en volgen van configuratie-items gedurende de levenscyclus van bijvoorbeeld een product) – ook fysiek infrastructuur- en connectiviteitsbeheer toevoegt. De combinatie moet klanten een end-to-end-overzicht geven van zowel digitale als fysieke it-omgevingen, waaronder datacenters en netwerken. Beide bedrijven zijn actief in infrastructuurbeheer en digitale weerbaarheid. Investeerder Main Capital Partners behoudt een meerderheidsbelang. De overname past binnen I-doits strategie om uit te groeien tot een toonaangevende Europese aanbieder van infrastructuursoftware. Databricks werkt aan Series L-ronde van 4 miljard dollar na sterke groei Databricks is bezig met een Series L-investeringsronde ter waarde van circa vier miljard dollar, waarmee het data- en ai-bedrijf wordt gewaardeerd op 134 miljard dollar. De financiering volgt op een omzet-run-rate van 4,8 miljard dollar, een groei van 55 procent jaar-op-jaar. Meer dan twee miljard dollar daarvan komt uit datawarehousing en ai-producten. Databricks wil het kapitaal inzetten voor verdere ontwikkeling van zijn platform voor ‘data intelligent applications’, met investeringen in Lakebase, Databricks Apps en Agent Bricks. De ronde wordt geleid door onder meer Insight Partners en Fidelity.

Nederlanders kunnen binnenkort inloggen met de Belgische identiteitsapp Itsme. Het Belgische bedrijf neemt de Nederlandse identificatiedienst iDIN over. De overname betekent dat iDIN op termijn zal opgaan in Itsme. Het is de eerste buitenlandse acquisitie sinds de oprichting van Itsme. Vanaf volgend jaar krijgen alle huidige iDIN-gebruikers toegang tot Itsme, inclusief nieuwe toepassingen zoals gekwalificeerde digitale handtekeningen. Voor consumenten verandert er in eerste instantie nog niets. De overgang start naar verwachting in het voorjaar van 2026 en wordt afgerond in 2028. Gemeenschappelijke wortels Zowel Itsme als iDIN hebben gelijkenissen. Ze zijn namelijk beide ontstaan als initiatief van grootbanken. iDIN werd in 2015 opgezet door Currence, een samenwerkingsverband van Nederlandse grootbanken ING, Rabobank, ABN Amro en ASN Bank. Met de dienst kunnen Nederlanders zich met hun bank-app identificeren bij webwinkels, verzekeraars en andere online omgevingen. Itsme werd twee jaar later, in 2017, opgericht door Belgische grootbanken KBC, ING, Belfius en BNP Paribas Fortis, samen met telecomoperatoren Telenet, Proximus en Orange. Sinds 2021 participeert ook het Belgische overheidsfonds FPIM. Itsme groeide uit tot de grootste aanbieder van mobiele identificatie in België, goed voor meer dan een miljoen acties per dag en 475 miljoen identificatie-acties in 2024. Ter vergelijking: iDIN registreerde vorig jaar 15 miljoen identificatie-acties.Het cruciale verschil tussen de twee zit evenwel in de scope. Waar iDIN zich primair richt op identificatie via bank-apps binnen de Nederlandse privémarkt, gaat Itsme breder en biedt het zes kernfuncties waaronder identificatie, authenticatie, bevestiging en gekwalificeerde ondertekening. Europese expansie, Nederland eerst De overname past in Itsme’s bredere Europese strategie. Eind november 2025 breidde het platform uit naar alle zevenentwintig EU-lidstaten, plus het Verenigd Koninkrijk, Noorwegen en IJsland. Tom Van Den Bosch, ceo van Itsme, benadrukt het belang van de overname: ‘Met de overname van iDIN versterken we onze positie als Europese standaard voor een veilige, digitale identiteit en schakelen we een versnelling hoger in de Nederlandse markt.’ Nederland wordt het eerste land buiten België waar Itsme haar dienstverlening significant uitbouwt.

Het Adviescollege ICT-toetsing (AcICT) verwacht dat de Sociale Verzekeringsbank (SVB) weinig vruchten plukt van het project Sourcing IT-infrastructuur SVB als de huidige aanpak niet verandert. De SVB heeft grote ambities met het project, maar de resultaten zullen ondermaats blijven. Te weinig grip De kritiek van het AcICT is dat de SVB onvoldoende aantoonbaar grip heeft op de concentratierisico’s bij de keuze voor één leverancier voor de gehele it-infrastructuur. Tot die risico’s behoren vendor lock-in, onderbreking van de dienstverlening, verlies van eigen kennis en gebrek aan marktwerking. Te veel wordt de SVB afhankelijk van één leverancier. Een analyse van de eerdere ontstane situatie met één leverancier ontbreekt. Als gevolg van de eerdere financiële problemen bij Atos heeft de SVB onderzocht hoe ze de continuïteit van de dienstverlening kan borgen als de leverancier van de it-infrastructuur wegvalt. Een overzicht van genomen maatregelen, geleerde lessen en geaccepteerde restrisico’s ontbreekt echter.  Geen goed toekomstbeeld De SVB wil straks een contract afsluiten voor alle infrastructuur-dienstverlening. Nu gebruikt deze instelling diverse applicaties die grotendeels op de it-infrastructuur van een externe leverancier draaien. Slechts een beperkt deel draait op eigen infrastructuur. Omdat de grenzen van het contract met de huidige leverancier zijn bereikt, wil de SVB een nieuwe overeenkomst aangaan. Behalve te weinig grip heeft de SVB ook geen goed toekomstbeeld van het ict-landschap. Zo ontbreekt een beeld van de toekomstige positie van het mainframe in het landschap of van de grenzen aan het gebruik van de publieke cloud. Door het gebrek aan een toekomstvisie loopt de SVB het risico dat de uitkomst van het project en de erop volgende transformatie onnodig breed, complex en duur worden, aldus het rapport van de ict-waakhond. Doelarchitectuur ontbreekt Het Adviescollege mist een ‘gezamenlijk kompas’ in de vorm van een doelarchitectuur. De SVB loopt het risico dat de gekozen infrastructuur niet aansluit op toekomstige ambities, bijvoorbeeld voor het gebruik van de cloud, datadeling of digitalisering van diensten. Ook bestaat kans dat ze later gaat betalen voor capaciteit of diensten die ze niet nodig heeft of juist moet bijschalen tegen ongunstige voorwaarden. Het is niet duidelijk op welke wijze de ambities wendbaarheid en eenvoud verenigd moeten worden. Het project is daardoor gedwongen alle opties open te houden: de infrastructuur moet zich kunnen aanpassen aan de behoeften van het applicatielandschap. Tegelijkertijd is er een SVB IV-brede wens tot vereenvoudiging: de ambitie is om minder platformen te gebruiken en een versimpeling in het infrastructurele landschap aan te brengen. Geen actueel beeld De SVB heeft ook geen integraal en actueel beeld van de wijze waarop de applicaties zich de komende jaren ontwikkelen. Hierdoor ontbreekt inzicht in toekomstige functionele en technische mogelijkheden en de eisen die deze ontwikkelingen stellen aan de onderliggende infrastructuur. Als gevolg hiervan wordt de inrichting van de infrastructuur in belangrijke mate bepaald door de it-organisatie en haar leverancier. Het AcICT waarschuwt ook dat de leverancier straks gaat dicteren wat er gaat gebeuren en dat diens belang de overhand krijgt. Want de SVB heeft nog niet de voorwaarden gerealiseerd om de infrastructuur in de juiste richting te ontwikkelen en de toekomstige leverancier aan te sturen. De instelling stelt zich afwachtend op en geeft het initiatief uit handen om de gewenste vernieuwing vorm te geven.  Het zou juist de SVB moeten zijn die bepaalt wat de doelen en voorwaarden van de transitie zijn, aldus het Adviescollege. De businesscase van SVB is niet bruikbaar als sturingsmiddel. Een heldere probleemdefinitie en uitgewerkte scenario’s ontbreken. Zo heeft het AcICT een hele waslijst aan gebreken en onvolkomenheden opgesteld. Adviezen Als het zo doorgaat, stevent het project af op een infrastructurele dienstverlening die vergelijkbaar is met de huidige situatie, maar wel in de vorm van een nieuw en potentieel duurder contract dat niet voldoet aan de gestelde ambities. Het Adviescollege raadt aan om vóór de dialoogfase van de aanbesteding tijd te nemen om stevige en inhoudelijke sturing in te richten. Start met het systematisch beheersen van de concentratierisico’s, zo luidt het advies. En zorg voor een gedeeld beeld van het toekomstig ict-landschap. En – last but not least – breng de regie op de uitbesteding op orde.

In dit nieuwsoverzicht: Hallucineren als Woord van het Jaar, BAM stapt in Droneview, Axis in FF, investeerder ECFG in NBCL en Orangerock in Artific. SoftwareOne wil groei in channel. KnowBe4 geeft deepfake-training. Hallucineren Hallucineren is uitgeroepen tot het Van Dale Woord van het Jaar 2025. Omdat taal laat zien wat ons bezighoudt en we in één woord vaak de tijdgeest kunnen vangen, heeft de redactie van het taalinstituut hiervoor gekozen. Eerder viel de keus op polarisatie (2024), graaiflatie (2023), klimaatklever (2022), prikspijt (2021), anderhalvemetersamenleving (2020) en boomer (2019).  Hallucineren wordt soms gezegd van generatieve taalmodellen die informatie verstrekken die niet op (betrouwbare) data gebaseerd is en daarom onnauwkeurig of volstrekt onjuist is. Hallucineren is geen nieuw woord, maar kreeg recentelijk een nieuwe dimensie. Die betekenis werd bovendien dit jaar gangbaar dankzij de brede inburgering van ai-toepassingen, zoals ChatGPT en Gemini, die vertrouwen op generatieve taalmodellen.  Dit woord weerspiegelt een ontwikkeling in de samenleving én in de taal. Immers, ai-toepassingen gebruiken ook zelf taal om gebruikersvragen te beantwoorden, ‘zeggen’ soms dingen die onjuist zijn en beïnvloeden zo onze woordenschat. (Meer uitleg over het Van Dale Woord van het Jaar staat op hier.) BAM neemt belang in Droneview Bouwbedrijf BAM neemt een minderheidsbelang van strategische aard in Droneview, een Nederlandse aanbieder van droneservices voor de gebouwde omgeving. Beide bedrijven werken al jaren samen aan projecten ter verduurzaming van woningen. Daarbij worden drones ingezet om woningcomplexen sneller, veiliger en nauwkeuriger in kaart te brengen. De stap sluit aan bij BAM’s ambitie om digitalisering verder te versnellen. Drone-technologie verhoogt de arbeidsproductiviteit en draagt bij aan het oplossen van het tekort aan technisch geschoolde medewerkers. Naar verwachting worden in ons land tot 2030 ongeveer 2,5 miljoen woningen gerenoveerd en verduurzaamd. Daarbij duiken steeds vaker drones op, wat leidt tot een stijging in de vraag naar deze dienstverlening en schaarste. De samenwerking met Droneview stelt BAM in staat om sneller op te schalen. Droneview levert ondersteuning over de volledige keten, van dronevluchten en inspecties tot dataverwerking, 3d-modellering en digitale oplevering via een geavanceerd online-klantportaal. Het bedrijf voert drone-inspecties uit aan woningen, bedrijfsmatige gebouwen, bruggen en andere objecten en levert nauwkeurige driedimensionale modellen voor ontwerp en uitvoering.  Axis lijft FF Group in Het Zweedse Axis Communications (videobewaking) neemt de FF Group over, gespecialiseerd in edge ai en data-analyse. Het Tsjechische bedrijf ontwikkelt intelligente software die kentekenherkenning, intelligente gegevensverwerking en camera-naar-camera-communicatietechnologieën combineert. De overname biedt Axis een breder portfolio om zich verder te ontwikkelen in de groeiende markt voor verkeersoplossingen. ECFG ondersteunt NBCL Investeerder ECFG gaat het Nijmeegse medtechbedrijf NBCL financieel en strategisch helpen om toegang te krijgen tot de veelbelovende Amerikaanse markt. Ook stelt het nieuwe groeigeld NBCL in staat om de internationale opschaling van haar chirurgische point-of-care-diagnostiek te versnellen. NBCL biedt een oplossing waarmee chirurgen tijdens een operatie binnen enkele minuten cruciale diagnostische informatie krijgen. De technologie wordt ingezet bij bijschildklier-operaties waarbij snel inzicht nodig is om te bepalen of een ingreep volledig is geslaagd. Inmiddels gebruiken meer dan honderd ziekenhuizen in Europa het platform. Orangerock in AI Ready Orangerock steekt geld in AI Ready, het Enschedese bedrijf achter het ai-platform Artific. De investeringsmaatschappij treedt naast Wadinko toe als medeaandeelhouder van AI Ready. Artific helpt organisaties hun bedrijfsprocessen te verbeteren met behulp van kunstmatige intelligentie. Samengewerkt wordt met diverse partners, elk specialist in hun eigen vakgebied, om de technologie succesvol te implementeren binnen uiteenlopende sectoren. Artific claimt ongeveer honderd klanten te hebben zoals Basic-Fit, Hanos, Marktplaats, Veiligheidsregio Twente en Vechtstede Notarissen. SoftwareOne lonkt naar channel SoftwareOne wil in 2026 meer channel-activiteiten ontplooien. Deze leverancier van software en cloud-oplossingen ziet in de Benelux meer mogelijkheden. Doelgroep zijn managed service providers (msp’s) die het mkb bedienen. Volgens SoftwareOne missen die dienstverleners vaak bepaalde it-kennis waarmee ze zijn te helpen. Benny van der Poel, channel salesmanager Benelux, is van mening dat msp’s vaak geen budget hebben om een expert aan te nemen. ‘Daar kunnen ze dan onze assistentie bij inroepen.’ KnowBe4 in deepfake-training KnowBe4 (riskmanagement) lanceert een nieuwe, op maat gemaakte deepfake-training. Doel is organisaties te beschermen tegen frauduleuze videogesprekken, door ai gegenereerde phishing-aanvallen en andere cyberdreigingen waarbij deepfakes worden ingezet. Volgens het Entrust 2026 Identity Fraud Report spelen deepfakes een rol in één op de vijf pogingen tot biometrische fraude. 

De haven van Rotterdam verwerkt vele miljoenen tonnen goederen per jaar. Ai ondersteunt daarbij steeds vaker: van weersvoorspellingen en vaarwegplanning tot containerlogistiek en energiebeheer. Elk jaar verwerkt de haven van Rotterdam vierhonderd miljoen ton goederen. Invoer, uitvoer en transshipment. Bulk en containers. Vrachtwagens, trein, binnenvaart en zeevaart. Containerschepen van honderden meters lang, gas carriers en binnenvaart. Het moet allemaal op elkaar aansluiten, op tijd en zo snel mogelijk. Met behulp van ai ontwikkelt de haven zich tot een realtime, digitaal en klimaatneutraal ecosysteem, vertelt Saskia Mureau, director customer digital bij Port of Rotterdam. Hoe gebruiken jullie momenteel ai in de supply chain? Saskia Mureau, director customer digital bij Port of Rotterdam ‘Het succes van de Rotterdamse haven is niet af te meten aan de tonnen die er worden overgeslagen, maar aan de impact die er wordt gecreëerd,’ zet Mureau voor. ‘De haven van de toekomst is een haven die in staat is zich het beste aan te passen aan de veranderende wereld: een haven die digitaal en klimaatneutraal is. Waar energie komt van windparken op zee, waar operaties voorspelbaar zijn door het gebruik van real time data en schepen zonder wachttijden door de haven kunnen varen. En waar geld en tijd wordt bespaard door optimaal gebruik te maken van ai. Havenbedrijf Rotterdam zet ai nu in voor data en analyse om de performance van de haven te verbeteren, zoals voor de lokale weersvoorspelling en de impact daarvan op de vaarwegplanning. In de logistiek richting het achterland zit ai in digitale applicaties als Routescanner, waarmee verladers en retailers kunnen bepalen hoe ze hun containers vervoeren van deur tot deur, met een geringe footprint.’ Wat zijn jullie ai-plannen voor de komende vijf jaar? ‘We identificeren op dit moment hoe ai strategisch verschil kan gaan maken in de haven. We willen graag een real time haven worden waar planningen gedeeld worden voor efficiënte logistiek. In het industriële havencomplex gaat ai bedrijven helpen energiekosten te verlagen en inzichten te geven. We gebruiken ai bijvoorbeeld om een virtueel energiesysteem met data en inzichten te ontwikkelen voor windenergie, zonnepanelen, walstroom en batterij-opslag.’ Wat zijn de valkuilen bij implementatie van ai in de supply chain? ‘Goede datakwaliteit is heel belangrijk. We kunnen als logistiek epicentrum alleen succesvol zijn als we op een veilige manier data kunnen delen. We merken ook dat het belangrijk is om te zien hoe voordelen gedeeld kunnen worden. Als iets beter is voor het systeem, levert dat niet altijd evenveel op voor een individueel bedrijf. Duidelijk kijken naar belangen en dáár inventieve oplossingen voor vinden, samen met de markt, dat is onderdeel van onze projecten.’ Hoe bereid je de menselijke workforce voor op ai? ‘We zien vooral hoe de ‘mens en ai’ samen succesvol kunnen zijn en zetten in op het ontwikkelen van skills op ai-gebied voor de werkvloer. Daarnaast werken we samen in initiatieven zoals PortCall.Zero. Dit is een project van de Rotterdam School of Management, Erasmus University (RSM) en de TU Delft Campus, dat ai gebruikt om de efficiëntie van havenoproepen te verbeteren en zo scheepvaartemissies te verminderen. Het project is gericht op het besparen van aanzienlijke hoeveelheden emissies en is een vijfjarig initiatief dat financiering heeft ontvangen van NWO.’ Ai linkt zee met rivierEen mooie use case is de integrale planning voor de afhandeling van de containerbinnenvaart in de haven, Nextlogic. Dit jaar zal de containeroverslag in Rotterdam doorgroeien tot boven 14 miljoen teu (‘twenty foot equivalent unit’, de standaardmaat voor containers). De binnenvaart heeft momenteel een aandeel van 34 procent in het containervervoer tussen de Maasvlakte en het achterland. Om al die groei te faciliteren streeft de haven naar een optimale containerbinnenvaartketen. Centraal daarin staat Nextlogic, dat na een lange, zorgvuldige pilot in 2023 werd ingevoerd. Met het systeem worden binnenvaartschepen sneller afgehandeld en kunnen terminals hun kades optimaal benutten. Binnenvaartoperators geven vooraf voor elk binnenvaartschip de bezoek-, rotatie- en ladinginformatie door aan het systeem. Terminals doen hetzelfde voor de beschikbare kadecapaciteit. ‘Nextlogic vergelijkt deze informatie met elkaar en creëert voor iedere partij een zo goed mogelijk schema. De planning wordt 24/7 automatisch geoptimaliseerd’, aldus Mureau. De deelnemende binnenvaartschepen zijn gemiddeld twintig procent sneller klaar in de haven. ‘Hoe meer binnenvaartoperators en terminals deelnemen, des te groter de voordelen. Vroeger moesten binnenvaartschepen vaak onnodig lang wachten tot ze aan de beurt waren bij een terminal. Hun portcall is afhankelijk van de binnenkomst van de grote containerschepen. Nu ontvangen ze hun planning via Nextlogic en wordt de wachttijd beperkt door het slim plannen. Dat scheelt ook uitstoot. Het betekent dat de operators meer calls kunnen doen en dus meer opdrachten kunnen afhandelen.’ Dit artikel staat ook in Computable Magazine 2025 #7.

Gemeenten hebben nog geen helder stelsel van bevoegdheden en verantwoordelijkheden rond digitale veiligheid. Ze zijn onvoldoende digitaal weerbaar. Structurele afspraken en middelen zijn nodig om hun cyberveiligheid te versterken. Dit blijkt uit het onderzoeksrapport ‘Cyberweerbaarheid binnen gemeentegrenzen. In dit rapport wordt het bestuurlijk convenant digitale veiligheid uitgewerkt dat eerder tussen de gemeenten en het Rijk is gesloten. Nodig zijn concrete maatregelen, zoals betere informatie-uitwisseling, duidelijke verantwoordelijkheden en structurele financiering. Staatssecretaris Eddie van Marum (Digitalisering) heeft deze rapportage naar de Tweede Kamer gestuurd. Er is een tekort aan actuele informatie over dreigingen, kwetsbaarheden en incidenten. Structurele financiering ontbreekt, waardoor investeringen in cyberweerbaarheid vaak ad hoc zijn. Aanbevelingen Het rapport komt tot de volgende aanbevelingen: Versterken van informatiepositie: Gemeenten moeten sneller en beter toegang krijgen tot dreigingsinformatie; Heldere rolverdeling: Lokale bestuurders moeten weten welke bevoegdheden zij hebben bij digitale incidenten; Structurele middelen: Er wordt gepleit voor vaste financiering om digitale veiligheid duurzaam te verbeteren. In de praktijk betekent dit dat gemeenten meer steun krijgen van het Rijk, maar ze moeten ook zelf hun organisatie en bestuur beter voorbereiden op digitale dreigingen. Nodig is een overgang van losse initiatieven naar een meer systematische aanpak van cyberweerbaarheid binnen gemeentegrenzen. Complex Het rapport legt de basis voor een structureel stelsel van digitale veiligheid op lokaal niveau, vergelijkbaar met hoe fysieke veiligheid al is georganiseerd. De uitdagingen die gemeenten hebben rond digitale veiligheid, worden complex genoemd. Het lokale landschap kent vier aandachtsgebieden:  Interne digitale veiligheid; Ontwrichting binnen gemeentegrenzen als gevolg van een cyberincident; Cybercrime en gedigitaliseerde criminaliteit; Online aangejaagde openbare-ordeverstoringen. NDS Resultaat van dit onderzoek is een overzicht van het lokale landschap op het gebied van beleid, uitvoering en toezicht voor deze vier aandachtsgebieden. Een belangrijke vervolgstap is om mogelijke overlap of hiaten in de verantwoordelijkheidsverdeling en lopende activiteiten te identificeren. Waar nodig, vindt bijsturing plaats.  Het convenant maakt deel uit van de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS). De bevindingen uit het onderzoeksrapport en de opvolging van de daarin gedane aanbevelingen zullen tevens worden betrokken bij de verdere uitwerking van de Investeringsagenda voor de NDS. Deze agenda vormt een belangrijk instrument om gericht te investeren in de structurele versterking van de digitale weerbaarheid van het lokaal bestuur.

In dit nieuwsoverzicht: KPN’s nieuwe cao, Philips eerste grote ai-overname, Cegeka stapt over naar een klimaatneutrale cloud, CBS-cijfers over stijgend stroomverbruik bij datacenters, theatervoorstelling over statushouders en it en Beyonder als merk. Nieuwe cao met reservisten-regeling bij KPN Bij KPN gaan de lonen voor 9.600 werknemers in anderhalf jaar omhoog met 5 procent. CNV-onderhandelaar Marten Jukema is positief over het cao-resultaat. Naast de loonsverhoging is de cao verder gemoderniseerd met afspraken over onder meer zorgverlof, een reservisten-regeling en de mogelijkheid om arbeidsvoorwaarden flexibel in te zetten afhankelijk van iemands levensfase. Het sociaal plan van KPN is verlengd en geldt tot 1 januari 2028.KPN-werknemers die zich naast hun baan part-time als reservist bij het leger willen inzetten, krijgen hiervoor een aantal uren doorbetaald verlof. In eerste instantie gaat het om twee keer de wekelijkse arbeidsduur. Als de opleiding of operationele inzet langer duurt, kan het doorbetaald verlof worden uitgebreid naar vier keer de wekelijkse arbeidsduur. Bij een nog langere inzet worden met de werknemers individuele afspraken gemaakt over onbetaald verlof en een terugkeergarantie. Reservisten vormen de flexibele schil van de krijgsmacht en worden ingezet wanneer extra personeel nodig is, bijvoorbeeld bij rampenbestrijding, beveiliging of specialistische ondersteuning, zoals ict-expertise. Philips lijft Spectrawave in Philips zet vol in op ai ter ondersteuning van hartpatiënten. Maandag werd de overname van het Amerikaanse Spectrawave aangekondigd, specialist op gebied van ai-ondersteunde beeldvorming en ai-gestuurde fysiologie. Het bedrijf uit Boston, opgericht in 2017, heeft grote stappen gemaakt bij kunstmatige intelligentie voor coronaire intravasculaire beeldvorming en fysiologische beoordeling van de kransslagaders. Die technologie past goed bij Philips’ Azurion-platform voor beeldgestuurde therapie Philips en Spectrawave denken dat de convergentie van intravasculaire beeldvorming, coronaire fysiologie en ai de behandeling van elke patiënt met coronaire hartziekte fundamenteel kan verbeteren. Coronaire hartziekte is de meest voorkomende vorm van hartziekte, die wereldwijd meer dan 300 miljoen mensen treft Het concern noemt de acquisitie een belangrijke stap in de uitbreiding van haar portfolio met baanbrekende, ai-gestuurde technologieën. Die kunnen clinici helpen bij het nemen van beslissingen, het begeleiden, behandelen en bevestigen van behandelingen in één setting. Het betekent een uitbreiding van de keuzemogelijkheden voor clinici en integratie van ai in het gehele coronaire portfolio. Philips heeft geen financiële details bekendgemaakt.  Cegeka op weg naar klimaatneutrale clouddiensten Ict-dienstverlener Cegeka wil tegen 2030 volledig klimaatneutrale clouddiensten aanbieden vanuit zijn datacenters in Nederland en België. De bouw van een eigen windturbine en de afname van energie uit een nieuw zonnepanelenpark in België moeten daar aan bijdragen. Samen zullen ze vanaf 2026 voldoende groene stroom opwekken om het equivalente stroomverbruik van Cegeka’s datacenters, kantoren en elektrische auto’s te dekken in beide landen. De windturbine en het zonnepark worden gebouwd op twee locaties in België. Het zonnepark zal eind 2025 operationeel zijn; de windturbine volgt begin 2026 De investering past in een breder stappenplan waarin Cegeka zijn gehele cloud-infrastructuur duurzamer maakt. ‘Voor een ict-bedrijf als het onze zijn datacenters grote energieverbruikers. Door die volledig op groene stroom te laten draaien, zetten we een enorme stap richting klimaatneutraliteit,’ aldus Luc Greefs, manager Global Operations bij Cegeka.  Grote datacenters verbruiken steeds meer stroom Het CBS heeft uitgerekend dat datacenters vorig jaar 5.100 GWh stroom verbruikten, 4,6 procent van het totaal in Nederland. Dat is evenveel als bijna twee miljoen woningen. Hiermee zet de toename van het verbruik van datacenters door, zij het minder sterk. De stroomleveranties aan deze datacenters stegen vergeleken met 2021 met 37 procent. Deze toename is minder dan tussen 2018 en 2021, toen de levering met 58 procent steeg.  De stijging concentreert zich op de groep van ongeveer 45 grote datacenters die boven de 10 GWh zitten. Deze groep is ongeveer gelijk in aantal gebleven, maar slokken wel steeds meer stroom op. Nederland telt ongeveer tweehonderd datacenters. Niet meegeteld zijn eigen faciliteiten die sommige bedrijven en instellingen hebben voor grootschalige dataopslag en -verwerking. Statushouders in de it Maandag 15 december start een theaterprogramma dat werkgevers leert over de inzet van statushouders in de it. Daarbij worden oplossingen voor arbeidstekorten aangereikt, met praktijkvoorbeelden uit deze sector. Hoewel nieuwkomers een belangrijke rol kunnen spelen om de arbeidstekorten in ons land te verkleinen, overwegen werkgevers amper om hen in dienst te nemen. Organisatoren zijn NewBees Inc, de culturele stichting Wat we doen en partner Goldschmeding Foundation. Beyonder Little Rocket (Nederland) en Ambient Digital (Duitsland) gaan verder als Beyonder. Beide organisaties maakten al deel uit van de Beyonder Group, maar vonden het tijd worden voor een ‘rebranding’. Ze gaan voortaan als één merk naar buiten treden. Beyonder richt zich op het moderniseren van legacy-systemen, het inzetten van ai-toepassingen en het automatiseren van complexe processen. Met ruim 250 digitale professionals wordt vooral het middensegment bediend.

Het Nederlandse Curiosity Ventures doet mee aan een seedronde waarme het Antwerpse cybersecuritybedrijf XFA 1,5 miljoen euro heeft opgehaald. Met het kapitaal wil de startup zijn oplossing voor een prangende it-uitdaging verder uitrollen: het beveiligen van de geschatte 60 procent aan werkapparaten die buiten het bereik van het traditionele mobile device management vallen.Overal hetzelfde probleemXFA’s technologie wil deze kloof sluiten met een pragmatische en privacy-first benadering die elk toestel dat voor werk wordt gebruikt detecteert en de beveiliging ervan onmiddellijk verifieert op het moment van inloggen. ‘Gedurende onze carrières zagen we overal hetzelfde probleem: it-teams investeren zwaar in het afdwingen van controle over toestellen, maar het merendeel van de apparaten blijft onbeheerd en kwetsbaar’, aldus ceo en medeoprichter Lars Veelaert. Cto en medeoprichter Gijs Van Laer vult aan: ‘Onze technologie ontdekt elk toestel, begeleidt gebruikers om vereiste beveiligingsupdates uit te voeren en verifieert de beveiliging zonder beheer of voorafgaande kennis van het toestel te vereisen.’De oplossing van XFA kan met een eenmalige setup van vijftien minuten voor een volledige organisatie worden ingezet, waardoor bedrijven in slechts enkele weken volledige devicebeveiliging kunnen bereiken. Vandaag beveiligt XFA al duizenden toestellen wereldwijd, met klanten verspreid over Europa, Noord-Amerika en Azië.Fundamentele veranderingHet bedrijf werkt samen met geautomatiseerde compliance-platformen zoals Vanta om device-beveiligingsbewijs te stroomlijnen voor certificeringen zoals ISO 27001, SOC 2 en NIS2. Onlangs kondigde XFA ook een samenwerking aan met PwC om ondernemingen te helpen veilig hybride werken vanaf elk toestel mogelijk te maken.De seedronde werd geleid door ScaleFund uit België en Curiosity uit Nederland. Lisa Brouwer, principal bij Curiosity, benadrukt de verschuiving in de sector: ‘Beveiliging ondergaat een fundamentele verandering. Met werken op afstand, de opkomst van bring-your-own devices en flexibel talent als nieuwe norm, kunnen bedrijven niet langer vertrouwen op traditionele manieren om toestellen veilig te houden’, stelt ze. De investering van 1,5 miljoen euro stelt XFA in staat om uit te breiden voorbij het huidige platform, gebruikmakend van de nieuwste ontwikkelingen in zowel cryptografie als ai,ScaleFund en Curiosity worden in deze investeringsronde vergezeld door XFA’s eerdere investeerders PMV, Seeder Fund en Investee.

Vanuit de digitale sector is positief gereageerd op het advies van oud-ASML-topman Peter Wennink om de Nederlandse economie van nieuwe impulsen te voorzien. Veel voorstellen zijn niet op korte termijn te realiseren. Maar de belemmeringen die economische groei en innovatie afremmen, kunnen en moeten wel snel worden weggenomen. Wennink onderstreepte tijdens zijn toelichting op het rapport ‘De route naar toekomstige welvaart’ de urgentie waarmee dit moet gebeuren. Nederland heeft alles in huis om de ambities waar te maken, maar wel zijn politieke moed, leiderschap en vertrouwen nodig om het samen te doen. Zo luidt zijn boodschap aan premier Dick Schoof en demissionair minister Vincent Karremans (Economische Zaken) die tot het rapport opdracht hadden gegeven. Wennink: ‘Vertrouwen win je niet met woorden, maar met daden: een woning die er wél komt, een vergunning die wél wordt verleend, een energienet dat wél werkt. Zeer dringend is volgens de brancheverenigingen NLdigital, DINL (Digitale Infrastructuur Nederland) en Dutch Data Center Association (DDA) het oplossen van knelpunten in de infrastructuur. Vooral de netcongestie moet echt heel snel worden aangepakt, willen veel investeringen komen tot realisatie. Op korte termijn kan de bestaande netcapaciteit beter worden benut, via meer flexibiliteit en prioriteit-allocatie. NLdigital Volgens Jochem de Groot, hoofd public affairs en beleid bij NLdigital, is meer digitalisering van infrastructuurprocessen nodig. Zo ontstaat meer inzicht in de vraag wanneer tekorten zijn te verwachten en flexibilisering van de vraag gewenst is. In het rapport van Wennink wordt aanbevolen om de vergunningverlening te versnellen en de  regels te versnellen, maant Wennink. Verder roept hij op voor het talent te kiezen dat de toekomst nodig heeft. De Groot wijst op de krimpende beroepsbevolking waardoor we meer met minder mensen moeten doen. Dat vereist volgens hem het omarmen van artificial intelligence (ai). En daarvoor is weer nodig dat we de randvoorwaarden creëren die ai mogelijk maken. In dat kader moeten investeringen worden gedaan in ai-infrastructuur. De Groot hoopt dat de politiek de oproep van Wennink om meer te investeren in infrastructuur en innovatie als een sterk signaal oppakt. Wat dat betreft is er onder het demissionaire kabinet nogal wat misgegaan. Vooral het stopzetten van het Nationaal Groeifonds betekende een doorkruising van het beleid. Een andere belangrijke randvoorwaarde is het aanpakken van het gebrek aan ruimte voor datacenters. Het stroomlijnen van ruimtelijke procedures zou veel helpen. DINL Marijn van Vliet, directeur DINL, is blij dat het rapport pleit voor een stevige digitale ruggengraat van de economie. Telecomnetwerken, zeekabels, datacenters, hosting, internet exchanges en cloudtoegang zijn allemaal onmisbare schakels van dit ecosysteem. Maar in Nederland dreigt deze keten te verkruimelen, aldus Wennink. Van de negen zeekabels die nu naar Nederland lopen, is de helft aan het einde van zijn technische levensduur, en nieuwe aanlandingen vinden vooral in andere Europese landen plaats. Dat bedreigt de controle over het dataverkeer via Nederland en onze potentie als knooppunt: om alleen al aan de verwachte datavraag tussen Nederland en de VS te voldoen, zijn twee nieuwe intercontinentale zeekabels nodig. DDA Volgens de DDA laat het rapport Wennink overtuigend zien dat Nederland zijn positie als digitale koploper dreigt te verliezen als er niet snel wordt geïnvesteerd in de fundamenten van onze economie. Zonder voldoende datacenter-capaciteit, energievoorziening en ruimte voor groei komt onze positie in fintech, cloud en ai onder zware druk te staan, aldus de DDA. Wennink schetst in zijn rapport hoe de Nederlandse opslag- en bewerkingscapaciteit van data tegen beperkingen aanloopt. In Nederland mogen in slechts 2 van de 342 gemeenten hyperscale datacenters worden gebouwd. Ook de reguliere datacenter-capaciteit groeit langzaam in vergelijking met andere Europese landen. Dat uit zich in toenemende krapte, waarschuwt Wennink. Amsterdam heeft tot 2035 een bouwstop ingesteld. Hierdoor wijken bedrijven en onderzoeksinstellingen nu al uit naar andere digitale hubs in het buitenland. Koppositie verliezen Wennink wees vrijdagochtend  op de urgentie van harde infrastructuur voor ai: ‘Eén ding is absoluut zeker: als we steunen op ai, gaan we meer data gebruiken. Dus waar zijn die datacenters? Amsterdam verliest nu zijn koppositie aan Parijs en Frankfurt, omdat het tot 2035 geen nieuwe datacenters toelaat. We hebben harde infrastructuur nodig, anders kunnen kenniscentra niet groeien.’ Organiseer en financier publiek-private samenwerkingen om op korte termijn te investeren in intercontinentale en intra-Europese zeekabels, is zijn voorstel. En geef voorrang aan ruimte en energievoorziening voor (co-locatie) datacenters. Werk samen met gemeenten om ruimte en netcapaciteit slim te gebruiken, maar voer centrale regie op de benodigde capaciteit, aldus Wennink. Het rapport Wennink is de vertaling van het Europese Draghi-rapport naar de Nederlandse situatie. Volgens Tjark Tjin-A-Tsoi, ceo van TNO, is veel over Draghi gesproken, maar er is nog veel te weinig mee gedaan. ‘Met dit advies van Peter Wennink aan Nederland is het tijd voor actie. Het is tijd om woorden om te zetten in daden.’

BLOG – Ransomware ondergaat een enorme transformatie. Tussen april 2024 en april 2025 blokkeerde de cloudinfrastructuur van Zscaler bijna elf miljoen ransomwarepogingen. Dit komt neer op een stijging van circa 146 procent ten opzichte van het voorgaande jaar en is de grootste hoeveelheid sinds we dit bijhouden. Deze transformatie draait echter niet alleen om hoeveelheid, het gaat vooral om personalisatie.Wat begon als opportunistische aanvallen die gebruikmaakten van brute kracht om systemen te infiltreren en te versleutelen, zijn nu gerichte campagnes met data-afpersing en psychologische druk. Hierbij gaan cybercriminelen verder dan alleen encryptie; ze gebruiken de gestolen data als wapen en maken gebruik van generatieve ai om aanvallen met ongekende snelheid en precisie op te schalen.Exfiltreren In plaats van slachtoffers de toegang tot hun systemen te verhinderen, richten cybercriminelen zich nu vooral op het exfiltreren van gevoelige informatie en dreigen ze om het publiekelijk naar buiten te brengen. Deze tactiek speelt in op de angst voor ernstige reputatieschade, non-compliance en het verlies van intellectueel eigendom. Dit zet veel organisaties ertoe aan om toch losgeld te betalen, ongeacht de toegankelijkheid van hun systemen.Een sector die vaak wordt geplaagd, is de olie- en gassectorDeze verandering wordt vooral gedreven door de opkomst van generatieve ai. Verkenning, phishing en de ontwikkeling van malware is met deze technologie efficiënt te automatiseren. De huidige ransomwarecampagnes zijn dan ook zeer gepersonaliseerd, maken vaak gebruik van imitatie en richten zich op gebruikers met bevoorrechte toegang om de impact te maximaliseren. Breed, opportunistisch spammen heeft plaatsgemaakt voor gepersonaliseerde, op maat gemaakte inbraken waardoor grote laterale bewegingen binnen het netwerk van het slachtoffer mogelijk zijn. Om dit soort aanvallen tegen te gaan moeten it-teams ai-gestuurde verdedigingsstrategieën gebruiken en ai met ai bestrijden.DoelwittenNaast de verandering in ransomwaretactieken, is er ook een verandering in doelwitten. Het afgelopen jaar is het aantal ransomware-aanvallen sterk toegenomen in sectoren waar verstoring, datagevoeligheid en regelgeving een grote rol spelen. Met name de gezondheidszorg is een aantrekkelijk doelwit vanwege de enorme hoeveelheid protected health information (PHI). Deze sector heeft het afgelopen jaar maar liefst 725 inbreuken gezien en 275 miljoen blootgestelde dossiers. Ook technologie en productie waren erg vaak het aanvalsobject, vooral vanwege hun datarijke omgevingen en onderlinge operationele afhankelijkheid.Een andere sector die vaak wordt geplaagd, is de olie- en gassector. In deze sector is een toename zichtbaar van 935 procent in ransomware-anvallen. Dit komt vooral door de toegenomen automatisering en kwetsbare industriële controlesystemen, waardoor zelfs eenvoudige aanvallen zeer effectief zijn. Ook het aantal aanvallen op de landbouwsector neemt toe (+677%). De oorzaak hiervan is de snelle ontwikkeling van gedigitaliseerde landbouw, van slimme tractoren tot iot-sensoren. Deze digitalisering gaat sneller dan de cybersecurity-paraatheid van landbouworganisaties.Verouderde beveiligingHet probleem in deze gevallen is niet per se de digitale transformatie zelf, maar de verouderde beveiligingsarchitectuur. Ondanks de toenemende verfijning van ransomware, vertrouwen veel sectoren nog steeds op verouderde beveiligingsarchitecturen zoals vpn’s, firewalls en point solutions zoals anti-malware. Deze oplossingen zijn niet ontworpen om moderne dreigingen tegen te gaan. Daarnaast creëren gefragmenteerde systemen blinde vlekken in versleuteld verkeer, een beperkt zicht op dreigingen en inconsistente beleidshandhaving. Erger nog, ze verlenen vaak te veel toegang, waardoor aanvallers zich lateraal door netwerken kunnen bewegen zodra ze binnen zijn.Om deze en andere uitdagingen aan te pakken, pleiten experts voor het gebruik van cloud-native, ai-gestuurde zero-trust-architecturen. Deze platforms combineren de beveiliging voor gebruikers, apparaten en applicaties, ongeacht de locatie, terwijl ze de risico’s minimaliseren en de bescherming vereenvoudigen.AanvalsoppervlakOm moderne ransomware-dreigingen effectief het hoofd te bieden, moeten organisaties allereerst hun aanvalsoppervlak minimaliseren. Dit doen ze door gebruikers, applicaties en apparaten te verbergen achter een veilige cloudproxy. Deze aanpak elimineert openbare ip-adressen en directe netwerktoegang, waardoor het voor aanvallers aanzienlijk moeilijker wordt om kwetsbaarheden te vinden en te misbruiken.Een robuuste verdediging vereist ook proactieve maatregelen om initiële inbraken te voorkomen. Het uitvoeren van een transport layer security (tls)/secure socket layer (ssl)-inspectie, de implementatie van inline sandboxing en het isoleren van verdachte bestanden stoppen dreigingen voordat ze het netwerk bereiken.Het voorkomen van laterale bewegingen binnen het netwerk is even essentieel. Door directe verbindingen tussen gebruikers en applicaties tot stand te brengen, kunnen aanvallers zich niet langer vrij bewegen zodra ze binnen zijn. Ai-gestuurde segmentatie past de toegang verder aan op basis van gebruikersgedrag en context, terwijl misleidende technologieën potentiële aanvallers strategisch in gecontroleerde vallen lokken.Tot slot is het blokkeren van data-exfiltratie cruciaal om de impact van ransomware te beperken. Inline data loss prevention (dlp), cloud access security broker (casb)-technologieën en uitgebreide verkeersinspectie kunnen ongeautoriseerde gegevensoverdracht naar schaduw-it en command-and-control-infrastructuur voorkomen. Met deze geïntegreerde, door ai verbeterde strategieën blijven organisaties de nieuwste ransomwaretactieken voor en beschermen ze hun bedrijfsmiddelen beter.PrecisiewapenIn dit nieuwe tijdperk van ai-gestuurde data-afpersing heeft ransomware zich ontwikkeld tot een precisiewapen dat zowel technologische kwetsbaarheden als de menselijke psychologie uitbuit. Door de verschuiving van encryptie naar exfiltratie, versterkt door generatieve ai en gepersonaliseerde targeting, zijn aanvallen sneller en hebben ze een grotere impact. Naarmate cybercriminelen zich verder aanpassen, moeten organisaties met dezelfde flexibiliteit en snelheid reageren: ze moeten verouderde verdedigingsmechanismen vervangen door intelligente, geïntegreerde beveiligingsframeworks die dreigingen anticiperen, isoleren en neutraliseren voordat ze escaleren.En dat moet dringend gebeuren; de inzet is niet langer alleen operationeel, maar ook existentieel.Deepen Desai, evp, chief security officer, Zscaler

Als klein land met beperkte middelen en diverse schaarstes kan Nederland niet alles tegelijk. De route naar toekomstige welvaart vraagt om scherpe keuzes. Peter Wennink, oud-topman ASML, adviseert in zijn vandaag verschenen advies aan minister-president Schoof de nadruk op vier domeinen te leggen. Zijn rapport, een vertaling van het rapport Draghi naar de Nederlandse context, legt de nadruk op digitalisering & ai, life sciences & biotechnologie, veiligheid & weerbaarheid en energie- & klimaattechnologie. Deze vier domeinen zijn onderling nauw verweven. Ai, fotonica en halfgeleiders versnellen innovaties in vrijwel alle sectoren, terwijl geavanceerde materialen en nieuwe biotechnologische productietechnieken directe toepassingen vinden in energie, gezondheid en veiligheid. In een eerste brede inventarisatie in deze domeinen, in opdracht van Schoof en het ministerie van EZ, heeft Wennink 51 concrete proposities opgehaald. Ruim duizend experts uit bedrijfsleven, wetenschap en overheid hebben deze proposities uitgewerkt met een totaal investeringspotentieel van 126 miljard euro, waarvan het merendeel privaat wordt ingebracht. Volgens de oud-topman moet, na zijn onderzoek, Nederland tot 2035 minstens 151–187 miljard euro extra aan productiviteitsverhogende investeringen mobiliseren om structurele economische groei van minimaal 1,5 procent per jaar te realiseren. Belemmering In het rapport staat ook dat het ontbreken van de juiste randvoorwaarden momenteel de grootste belemmering vormt voor de noodzakelijke groei. Vergunningverlening gaat veel te traag en complex, het tekort aan goed geschoold talent loopt op, energieprijzen liggen hoger dan in omliggende landen, stikstof en netcongestie zetten te veel economische ontwikkelingen op slot, en zowel fysieke als digitale infrastructuur kent achterstallig onderhoud.  Het rapport stelt verder dat een slagvaardiger bestuur noodzakelijk is om deze strategische opgaven te realiseren. Opvallende punten Veel projecten bewegen zich op gebied van digitalisering en ai:  Wennink pleit voor de realisatie van volwaardige hoog-volume productiecapaciteit voor fotonische chips. Daarin wordt ten volle benut de synergie tussen de sterke platformen binnen Nederland, oftewel siliciumnitride en indiumfosfide, inclusief metrologie en heterogene integratie. Met deze unieke faciliteit wordt het leidende Nederlandse ecosysteem verder versterkt om ook in de toekomst een wereldspeler van belang te zijn; Verder vraagt hij aandacht voor neuromorphic computing, een nieuwe manier om chips te ontwerpen en te gebruiken, geïnspireerd op de werking van hersenen. Het kan ai-processen tot 1.000x energiezuiniger maken, berekeningen onvertraagd bij een sensor uitvoeren en complexe problemen met grote hoeveelheden data beteroplossen ondanks ruis; DeltaAI is een voorstel voor een ai-lab dat generatieve ai-systemen bouwt en implementeert voor bedrijven en overheden, én eigen producten ontwikkelt via een interne venture studio (Delta Labs). Het richt zich op complexe, sectorspecifieke vraagstukken waarvoor op maat gemaakte ai-modellen nodig zijn; Het Nederlandse Ellis Instituut wordt een nationaal ai-onderzoekscentrum dat wetenschappelijk excellentie koppelt aan ondernemerschap en valorisatie. Dit versterkt de kennisbasis, innovatiekracht en strategische autonomie in Nederland. Met dit nieuwe vlaggenschip-project binnen het Europese Ellis-netwerk van ai-onderzoekscentra wordt. Voorts moet Nederland het Europese zwaartepunt voor fundamentele, grensverleggende en verantwoorde ai-ontwikkeling worden, met als voorstellen: Het Foundational Robotics Lab wordt een nationaal centrum voor toegepaste robotica en fysieke ai. Het brengt topingenieurs, onderzoekers en ondernemers samen in kleine, multidisciplinaire teams die in korte cycli werken aan doorbraken in fysieke intelligentie. Het lab is geen traditioneel onderzoeksinstituut, maar een ondernemende organisatie waar toegepast onderzoek hand in hand gaat met bouwen, testen en opschalen; Een Nederlandse Biofoundry is een nog op te richten biofoundry die het biotechnologisch onderzoek revolutioneert door zich structureel te richten op het verzamelen, standaardiseren en beschikbaar stellen van datasets voor de biotechnologie. Daarmee maakt het, met behulp van ai, de volgende generatie autonoom onderzoek mogelijk; Nederland heeft een van de meest dynamische quantum-ecosystemen ter wereld, stelt Wennink. Het QuantumValley-project schaalt deze unieke combinatie van wetenschap, talent en start-ups op tot een volwaardige industrie. Voorgesteld wordt via vier strategische investeringslijnen de industriële productie, infrastructuur en toepassingen van quantumtechnologie te versterken. Dat leidt tot economische groei, hoogwaardige banen en strategische autonomie voor Nederland en Europa; Verder is geld nodig voor het ChipNL-project, een geïntegreerd Nederlands innovatieprogramma dat het concurrentievermogen van de halfgeleidersector versterkt door unieke systeemintegratie en samenwerking. Het bundelt r&d op edge-ai-chipdesign (hardware-software en fotonische integratie), advanced chip packaging Osat (open ecosysteem voor ontwikkeling en productie) en equipment voor chiplet-technologie (nieuwe machines voor precisieassemblage) en metrologie binnen More-than-Moore-roadmaps; Prioriteit is ook gewenst voor IAMM, een nieuw r&d-instituut in Almere dat ai, materialenwetenschap en metrologie samenbrengt in één geïntegreerde omgeving. Het instituut richt zich op het versnellen van materiaalontwikkeling en karakterisering voor de halfgeleiderindustrie met spill-over effecten naar andere maatschappelijke domeinen. Door unieke infrastructuur en co-locatie van expertise maakt IAMM snelle iteratie en technologische doorbraken mogelijk; Het project Robotica Center of Excellence realiseert een kennis- en applicatiecentrum voor geavanceerde robotica binnen de hightech-maakindustrie in Nederland. Het initiatief beoogt om productieprocessen te optimaliseren en de arbeidsproductiviteit te verhogen door verdergaande automatisering en innovaties op het gebied van onder andere sensoren, actuatoren, ai en edge computing. Adoptie wordt versneld door ontwikkeling en applicatie bij elkaar te brengen binnen de gedeelde faciliteiten (fysiek en digitaal); Ontwikkeling van een grootschalige Europese ai-gigafabriek in Europoort Rotterdam (>100.000 GPU’s, 250–750 MW it-capaciteit). De fabriek produceert en levert ai-rekenkracht via een open-cloudomgeving voor bedrijven, overheid en kennisinstellingen. CO2-neutraal ontwerp, passend in het energiesysteem, met gebruik van wind-op-zee-stroom en restwarmte-uitkoppeling, geplaatst nabij de aanlanding van wind-op-zee-stroom zodat het geen negatief effect heeft op netcongestie; Het project Dutch Data & Energy Clusters heeft tot doel infrastructuur te realiseren in de vorm van een cluster van datacenters als opmaat naar een toekomstbestendig ecosysteem waar Nederland zijn digitale economie en samenleving op kan bouwen. Het project voorziet in de vestiging van datacenters die slim en strategisch worden aangesloten op het energienet en goed ingepast in de ruimte, nu en in de toekomst.