computable

Het kabinet is positief over het voorstel van de Europese Commissie tot harmonisering van bestaande Europese data-wetten en -regelgeving, oftewel en data-unie. Ook onderschrijft Den Haag de noodzaak te investeren in technologieën die rapportageverplichtingen vereenvoudigen.  Net zoals de EU de Monetaire Unie, Douane-unie, de Interne Markt, Energie-unie en de Schengenzone kent, moet er een Europese Data-unie komen. Door data centraal te stellen in een unie ontstaat er een nieuwe dimensie van Europese integratie waarin het belang van digitale economieën en de beschikbaarheid van gegevens centraal worden gezet. Zeker met de komst van ai is dat belangrijk. De Europese data-unie-strategie richt zich vooral op een grotere beschikbaarheid van kwalitatief hoogwaardige data voor het trainen van ai.  Het kabinet verwelkomt de data-unie-strategie. Het hergebruik van data biedt kansen in allerlei sectoren. Kwalitatief hoogwaardige data (her)gebruiken draagt bij aan oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen en aan het toekomstig verdienvermogen. Ook de nieuwe focus op de beschikbaarheid van data voor ai wordt onderschreven. Drie uitdagingen Dit blijkt uit een zogenoemde fiche. Minister David van Weel (Buitenlandse Zaken) heeft deze toelichtingsnota bij de Tweede Kamer ingediend. Daarin analyseert en duidt hij het Commissie-voorstel voor Europese wetgeving. Behalve in meer trainingsdata voor ai voorziet het voorstel in het stroomlijnen van digitale wetgeving, en het strategisch internationaal databeleid in relatie tot landen buiten de EU.  De Europese Commissie adresseert hiermee drie strategische uitdagingen:  *  dataschaarste als obstakel voor innovatie; *  complexe regelgeving die groei belemmert;  *  toenemende wereldwijde concurrentie met data als strategisch geopolitiek bezit.  Wel heeft het kabinet vragen aan de Commissie of er in het beleid voldoende aandacht is voor referentie-data voor het succesvol gebruik van artifciële intelligentie (ai). Het gaat hier om gestandaardiseerde, vaste waarden die als norm of toegestane set dienen binnen datasystemen en ai‑modellen. Te denken valt aan codes, classificaties, lijsten en definities die consistentie garanderen. Datalabs Het kabinet juicht de oprichting toe van zogeheten datalabs als onderdeel van de (Europese) ai-fabrieken. Onderkend worden de uitdagingen waarmee ai-ontwikkelaars te maken hebben bij het verkrijgen van voldoende kwalitatief hoogwaardige data voor grootschalige ai-ontwikkeling. Wel vraagt het kabinet zich af of er geen overlap zal ontstaan tussen bestaande activiteiten en de datalabs.  Daarnaast wordt opgemerkt dat belangrijke details in de uitwerking nog ontbreken. Zo is nog niet duidelijk wie de datalabs zullen operationaliseren en op welke wijze deze zullen worden ingebed in het initiatief voor ai-fabrieken en de bestaande Europese Digitale Innovatie Hubs (EDIHs). Ook ziet het kabinet dat er, naast de beschikbaarheid van data voor het trainen van ai, nog voldoende uitdagingen liggen in het op een verantwoorde manier delen van data. Data spaces Het kabinet verwelkomt de hernieuwde focus van de Europese Commissie waar het data spaces betreft, waar data delen voor maatschappelijke meerwaarde de voorkeur krijgt. Het kabinet had deze aanpak graag verder uitgewerkt gezien. Een langetermijn-visie ontbreekt, terwijl de ontwikkeling van data spaces, zowel technisch als organisatorisch, nog in de kinderschoenen staat.  Twijfels bestaan er ook over de meerwaarde van een synthetische-data-factory en een certificeringschema voor deze kunstmatig gegenereerde data. Een duidelijke meerwaarde wordt gezien in het ontwikkelen van standaarden voor de kwaliteit van data. Maar er zijn vragen over de kwantificeerbaarheid van datakwaliteit voor ongestructureerde data, zoals teksten of afbeeldingen. Ook wordt gewezen op de kosten voor datahouders.Nederland staat niet alleen in haar positieve houding. De meerderheid van de lidstaten is naar verwachting positief over het voorstel. Estland en Denemarken hebben al hun standpunten bekendgemaakt. Hun positie komt grotendeels overeen met de uitgangspunten van Nederland. De opstelling van het Europees Parlement is nog onbekend.

Het Joint Informatievoorziening Commando (JIVC) van Defensie heeft het beste imago van de ict-afdelingen van niet-ict-bedrijven in de Computable 100. In het jaarlijkse Computable 100-onderzoek wordt gepeild hoe de markt aankijkt tegen het imago van de ict-afdelingen van niet-ict-bedrijven. Het JIVC steeg vorig jaar met 38 plaatsen naar de vijfde positie in de lijst en stijgt dit jaar door naar de eerste plek. De it-organisatie van Defensie telt 3500 medewerkers en is verantwoordelijk voor it bij de krijgsmacht in brede zin: van wapensystemen en radars, tot smartphones, computers, printers en datacenters. De hoofdlijst is een totaalscore die is gebaseerd vier verschillende onderdelen. Zo wordt uitgevraagd hoe respondenten aankijken tegen de organisatie als opdrachtgever en als werkgever, hoe innovatief ze zijn en welke organisaties over het hoogste kennisniveau beschikken. Het JIVC wordt als beste opdrachtgever gekwalificeerd en komt in alle andere deellijsten binnen in de top vijf.  Na zeven jaar op de eerste plaats van de overall-lijst is Bol.com gedaald naar plaats zes. In de deellijsten weet het e-commerce-bedrijf zich alleen te handhaven op de eerste plaats van innovatieve organisaties. Als opdrachtgever en werkgever wordt het beduidend minder goed gewaardeerd dan het voorgaande jaar. Stijgers en dalers Bij de sterkste stijgers op de lijst zijn vooral nonprofitorganisaties te zien, waaronder drie gemeenten. De tien sterkte dalers zijn commerciële organisaties op één na: het UMC Groningen dat een vrije val maakt van plek 45 naar 98. Top 3 per sector Gesorteerd naar sector valt vooral de overmacht van Albert Heijn in de sector retail op, net als die van Philips in de sector technologie. In de andere sectoren zijn de verschillen tussen de nummers een en twee minder groot. Topics Tot slot is aan de respondenten gevraagd welke organisaties het goed doen in specifieke ict-topics. (Deze resultaten tellen niet mee in de totaaluitslag.) De overall-winnaar JIVC komt in twee topic-lijstjes bovendrijven: ai en netwerken. Verantwoording imago-onderzoek Enigma Research Enigma Research heeft gebruik gemaakt van online kwantitatief marktonderzoek. De resultaten zijn verwerkt met behulp van het (mobiele) onderzoekssysteem van Enigma Research. In totaal 634 personen deden aan dit onderzoek mee. In het onderzoek werd specifiek gevraagd naar het imago als zakenpartner, als werkgever, op het gebied van innovatie, op basis van het kennisniveau van de medewerkers, qua financiële stabiliteit, duurzaamheid en 25 ict-deelgebieden. De berekening vond plaats door de deeltotalen op te tellen en te indexeren ten opzichte van de nummer één. Mocht er ergens een gelijke stand optreden, dan werd in de hoofdlijst de onderlinge verhouding bepaald op basis van het totaal aantal gegeven beoordelingen (waarbij minder beoordelingen bij een gelijke score voorgaat). In de deelcategorieën werd bij een gelijke stand de onderlinge verhouding bepaald op basis van meest gegeven hoogste scores. Dit artikel staat ook in het Computable Magazine 2026 #1.

Alle ogen zijn tijdens de komende jaarwisseling gericht op het communicatienetwerk C2000. Agenten, brandweerlieden en ambulancepersoneel wachten gespannen af of C2000 ditmaal in de lucht blijft. Een jaar geleden ging het tijdens een uiterst rumoerig verlopen nacht volledig mis. Het C2000-netwerk is al jarenlang storingsgevoelig. In april 2025 meldde het ministerie van Justitie en Veiligheid verbeteringen van de beschikbaarheid en dekking van C2000, zowel in de meldkamers als op straat. In gebieden met verminderde dekking zijn masten bijgeplaatst. Ook is het radiobedieningssysteem van C2000 robuuster gemaakt; allerminst een overbodige luxe. Daarnaast is geprobeerd om verstoringen van het systeem te verminderen door externe factoren zoals zonnepanelen. Maar C2000 blijft kwetsbaar voor veranderingen in de bebouwde omgeving. Naast verbeteringen in het C2000-netwerk is het ministerie al meer dan vijftien jaar bezig het stelsel van de meldkamers op te vijzelen. Gerealiseerd is een netwerk van tien nieuwe samengevoegde meldkamers, aangesloten op één landelijk ict-netwerk, zo stelt het ministerie. Overnemen Afgelopen juni werd deze operatie afgerond met de ingebruikname van Meldkamer Midden Nederland. Bij grote drukte of piekbelasting kunnen meldkamers meldingen automatisch van elkaar overnemen. De organisatie Landelijke Meldkamer Samenwerking beheert voortaan alle gemeenschappelijke meldkamers en voorzieningen. Maar de technische infrastructuur kan zeker nog verder worden verbeterd, zo blijkt uit de informatie die het ministerie aan de Tweede Kamer heeft verstrekt. Ook de governance van het meldkamerdomein is nog een punt van zorg. Nieuwe aanbesteding Overigens lopen de contracten van C2000 in 2027 af. Bij vernieuwing daarvan zet het ministerie in op één hoofdleverancier (naast de drie leveranciers van de huidige onderdelen van C2000). Die wordt als systeemintegrator verantwoordelijk voor een goede samenwerking van de verschillende onderdelen van C2000 en hun leveranciers. In plaats van een beheerorganisatie wordt deze hoofdleverancier verantwoordelijk. Bij het sluiten van nieuwe C2000-contracten gaat het belang van kwaliteit en robuustheid zwaarder wegen. Het kostenplaatje is niet meer allesbepalend. Het ministerie omarmde hiermee het advies van het consultancybureau Andersson, Elffers en Felix (AEF) dat het programma Implementatie Vernieuwing C2000 (IVC) heeft geëvalueerd. Het aanstellen van één hoofdleverancier zorgt ook voor een integrale samenwerkingsstructuur, waarbij het aantal contracten wordt teruggebracht van elf naar vier. Boete Behalve de kwaliteit en de robuustheid van het netwerk staat de politie voor de taak agenten beter te trainen in de veilige omgang met randapparatuur zoals portofoons. Ook het beheer ervan is de verantwoordelijkheid van de werkgever. De Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA) stelde vast dat de agenten nog steeds niet goed weten wat ze bij uitval van C2000 moeten doen. In september 2023 had de NLA al gewaarschuwd dat de korpschefs te weinig op dit punt deden. De problemen met C2000 moesten uiterlijk juni 2024 zijn opgelost. De politie kreeg nog twee keer uitstel. Eind oktober jongstleden raakte het geduld van de NLA op. Uit inspecties bleek dat nog steeds niet aan de eisen werd voldaan. Bij storingen konden ernstige problemen ontstaan. Twee weken geleden kondigde de NLA een eerste boete van 325.000 euro aan die iedere twee maanden wordt verhoogd tot een maximum van 975.000 euro. Al met al valt te hopen dat de nieuwjaarsnacht straks rustiger verloopt en C2000 niet overbelast raakt. Technisch lijkt een en ander te zijn verbeterd. Tijdens de Navo-top functioneerde alles goed. Maar toen waren er geen grote incidenten.

BLOG – Artificiële intelligentie (ai) heeft de potentie om de transitie naar net zero te versnellen. Toch blijft de inzet van deze technologie in duurzaamheidsinspanningen vaak steken in pilots en kleinschalige projecten. De impact ontstaat pas als ai wordt geïntegreerd in systemen en kernactiviteiten – daar valt nog een oceaan te winnen. Dit is vooral zichtbaar in de maritieme industrie. Oceanen zijn onmisbaar voor het klimaat en de wereldeconomie, maar staan onder druk door vervuiling, verlies van biodiversiteit en toenemende industriële activiteiten. Ai biedt hier uitkomst: van het monitoren van waterkwaliteit en het volgen van biodiversiteit tot het ontwerpen van slimmere, natuurvriendelijke infrastructuur. Hoewel deze toepassingen nu al worden ingezet, blijft grootschalige adoptie achter. Wat houdt de doorbraak tegen? Net zeroNet zero betekent dat de totale uitstoot van broeikasgassen door menselijke activiteiten in balans wordt gebracht met de hoeveelheid die uit de atmosfeer wordt verwijderd, waardoor er netto geen extra broeikasgassen worden toegevoegd, met als doel de opwarming van de aarde te beperken tot anderhalve graad Celsius. Een van de grootste uitdagingen ligt in de data. Ai-systemen zijn afhankelijk van hoogwaardige data, maar in veel kust- en mariene gebieden zijn die data versnipperd, onvolledig of moeilijk te verkrijgen. Neem rivierdata als voorbeeld: deze data zijn nuttig voor inzicht in overstromingsrisico’s, vervuiling en waterkwaliteit. In veel regio’s ontbreken deze gegevens, zeker in afgelegen gebieden. Traditionele monitoring is kostbaar en hebben beperkt bereik. Nieuwe ai-oplossingen pakken deze gebreken aan. Zo ontwikkelde Cognizant een opensource deep learning model, dat dagelijkse rivierstromen voorspelt op basis van historische weerdata en kenmerken van het stroomgebied – zonder fysieke sensoren. Het model is getraind op decennia aan open datasets van honderden stroomgebieden in het Verenigd Koninkrijk en levert zelfs van afgelegen of voorheen niet-gemonitorde gebieden snel inzichten. Dit maakt grootschalige, betaalbare milieu-beoordelingen mogelijk voor waterbeheer, overstromingspreventie en ecosysteemgezondheid. Dezelfde principes gelden voor kust- en mariene gebieden. Door milieu-data te behandelen als kritieke infrastructuur – met gedeelde standaarden, open modellen en interoperabele platforms – wordt ai meer schaalbaar. Fair-dataprincipes (findable, accessible, interoperable, reusable) is een goed uitgangspunt, maar brede afstemming in de sector is nodig voor grootschalige toepassing. Algenbloei Ai wordt al op verschillende gebieden in de maritieme sector toegepast: van het detecteren van schadelijke algenbloei tot het voorspellen van de impact van infrastructuur op ecosystemen. Deep learning-systemen voorspellen de waterkwaliteit en traceren vervuiling tot aan de bron. En helpt generatieve ai bij het ontwerpen van natuurvriendelijke maritieme constructies. Op deze manier maken bijvoorbeeld de Sentinel-satellieten van de Europese Ruimtevaartorganisatie (ESA) in combinatie met ai het mogelijk cyanobacteriën en zee-afval op grote schaal in kaart te brengen, waardoor monitoring van de waterkwaliteit langs de kust mogelijk wordt. Toch blijven deze toepassingen vaak geïsoleerd. Zolang inzichten beperkt blijven tot losse projecten of afdelingen, gaat veel potentie verloren. Om de volledige waarde van ai te benutten, is samenwerking nodig. Dezelfde modellen die worden gebruikt om kustwateren te monitoren, zijn bijvoorbeeld ook in te zetten voor havenactiviteiten, infrastructuurplanning en natuurbeschermingsmaatregelen. Dat vraagt om investeringen in gedeelde infrastructuur en nauwe samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en milieuexperts. De technologie is er, nu de sector nog. Duurzaamheid Beleidskaders spelen een grote rol bij de inzet van ai voor duurzaamheid in sectoren. Veel overheden hebben ambitieuze duurzaamheidsdoelen, maar concrete ondersteuning bij de implementatie blijft vaak uit. Zonder duidelijke standaarden of richtlijnen aarzelen organisaties om ai op grote schaal toe te passen. Wat nodig is zijn praktische afspraken. Denk aan regelgeving voor milieugerichte ai-tools, duidelijke datanormen en beloningen die samenwerking tussen sectoren aanmoedigen. In de maritieme sector kan beleid dat het hergebruik van bestaande middelen stimuleert, zoals oude, ongebruikte energieplatforms, helpen om economische en duurzame doelen samen te laten komen. Zo wordt ai nu al ingezet om te beoordelen of olie- en gasplatforms geschikt zijn voor een tweede leven als windpark, CO2-opslag of viskwekerij. In plaats van sloop kunnen digitale tweelingen en voorspellende modellen helpen om verouderde activa om veilig en duurzaam te herbestemmen. Met duidelijkere kaders en strategische financiering kunnen succesvolle pilots doorgroeien naar blijvende, lange termijn oplossingen. Niet volwassen Sommige deskundigen stellen dat milieu-ai nog niet volwassen genoeg is, en dat er meer data, consensus en betere tools nodig zijn. Maar veel oplossingen zijn al beschikbaar, betaalbaar en schaalbaar. Wachten brengt risico’s met zich mee, zeker nu mariene ecosystemen steeds meer onder druk staan. Ai is zeer geschikt voor adaptief leren. Door systemen nu al in te zetten ondanks dat ze nog niet perfect zijn, kunnen ze zich in de praktijk verder ontwikkelen. Hoe meer data, hoe beter en nauwkeuriger de uitkomsten. Het behalen van milieudoelen en het waarborgen van de oceaan vraagt om tijdige, datagedreven en voorspellende besluitvorming. ai kan daarbij helpen – mits het als strategische prioriteit wordt gezien en niet als een experiment. De noodzaak om actie te ondernemen is duidelijk. Nu is het tijd om op te schalen én te versnellen. Stig Martin Fiska, global head, Cognizant Ocean

Ingebouwde webbrowsers in tablets, smart tv’s, spelconsoles en auto’s vormen een ernstig veiligheidsrisico. Dat blijkt uit onderzoek van de KU Leuven. De browsers draaien vaak op sterk verouderde software en krijgen zelden of nooit beveiligingsupdates, waardoor gebruikers kwetsbaar zijn voor digitale aanvallen. Het DistriNet-onderzoeksteam van KU Leuven, onder leiding van professor Lieven Desmet, ontwikkelde een test om de browserversies in verschillende apparaten te controleren. In een eerste fase werden 53 producten onderzocht, van e-readers en tablets tot infotainmentsystemen in auto’s. De bevindingen zijn alarmerend. In veel gevallen bleek de ingebouwde browser bij levering al gebaseerd op een verouderde versie, met achterstanden tot meer dan drie jaar. Waar browsers op computers en smartphones minstens maandelijks automatisch worden bijgewerkt, gebeurt dat bij embedded browsers vaak helemaal niet. ‘Het grote probleem is niet dat deze browsers slechte beveiliging hebben. Het probleem is dat ze geen updates ondergaan. Net dat onderhoud is nodig om gebruikers te beschermen tegen nieuwe risico’s en beveiligingslekken’, oppert professor Desmet. Fabrikanten misleiden consumenten Het onderzoek wijst ook op een gebrek aan transparantie. Consumenten kunnen vaak moeilijk of helemaal niet nagaan of hun toestel beveiligingsupdates krijgt. Sommige fabrikanten die gratis beveiligingsupdates adverteren, voorzien die blijkbaar niet voor de ingebouwde browser. De onderzoekers toonden aan dat de verouderde browsers daadwerkelijk kwetsbaar zijn. ‘We slaagden erin door de beveiliging te breken en konden veiligheidsproblemen aantonen voor elk van deze browsers’, aldus computerwetenschapper Gertjan Franken, die bij het onderzoek betrokken was. EU-wetgeving moet verbetering brengen De onderzoekers roepen fabrikanten op om structurele updates en transparantie prioriteit te geven. De EU Cyber Resilience Act, die vanaf december 2027 verplicht tot goede cybersecurity tijdens de hele levenscyclus van digitale producten, moet hierbij helpen. Het onderzoek toont echter aan dat heel wat fabrikanten nog ver van die norm verwijderd zijn. Voor consumenten is er momenteel weinig aan te doen. ‘De fabrikant voorziet vaak geen software-updates die ook de ingebouwde browser updaten. Er zijn dus vaak gewoonweg geen browser-updates beschikbaar’, zegt Franken. Het onderzoeksteam zet de studie voort en nodigt consumenten uit om hun eigen toestellen te testen via een online tool.

Lou Gerstner, voorzitter en ceo van IBM van 1993 tot 2002, is afgelopen zaterdag overleden. Hij wist IBM in de jaren 90 van de ondergang te redden. Gerstner leidde een van de meest succesvolle reorganisaties in de tech-geschiedenis.  Gerstners beslissing om IBM niet op te splitsen, maar te transformeren naar een dienstengerichte onderneming bleek een schot in de roos. Hij ging daarmee in tegen de adviezen van zowat alle consultants. ‘Er werd serieus gedebatteerd over de vraag of IBM überhaupt nog wel moest blijven bestaan’, schrijft IBM-topman Arvind Krishna in een mail die zondag naar alle IBM’ers is verstuurd. ‘Lou kwam bij IBM op een moment dat de toekomst van het bedrijf werkelijk onzeker was. De sector veranderde snel en IBM’s business stond zwaar onder druk,’ schrijft Krishna.   ‘Zijn leiderschap in die periode heeft het bedrijf hervormd. Niet door achteruit te kijken, maar door zich onophoudelijk te richten op wat onze klanten in de toekomst nodig zouden hebben.’ Gerstner verlegde de focus van hardware naar diensten, toen het tijdperk van de mainframes voorbij was. IBM werd bij zijn aantreden beschouwd als een dinosaurus, een bureaucratie van vierhonderdduizend mensen die onvoldoende kon profiteren van de pc-revolutie.  Klantgerichtheid Gerstner, die van buiten het bedrijf kwam en laatstelijk bij een koekjesfabrikant werkte, veranderde ook de cultuur naar klantgerichtheid. Hij sneed in de kosten. Het grijze-pakken legioen uit Armonk kreeg ook een diepgaande herstructurering voor de kiezen.  Hij maakte naam als een rechtdoorzee, no-nonsense figuur die een hekel had aan hoogdravend gebrabbel. Zo verafschuwde hij het te pas en te onpas gebruiken van het woord cyberspace, zo schreef Computable in 1999. IBM-topman Krishna zegt daarover: ‘Al vroeg in zijn carrière onderbrak hij een lange interne presentatie en zei simpelweg: laten we gewoon praten. De boodschap was duidelijk: minder naar binnen gericht, meer echte discussie en veel meer aandacht voor de klant. Die mentaliteit zou zijn hele ambtstermijn kenmerken.’ Gerstner had heel snel door waar het bij IBM aan ontbrak. Krishna: ‘Lou geloofde dat een van de grootste problemen van IBM was dat we geoptimaliseerd waren rond onze eigen processen, discussies en structuren in plaats van rond de resultaten voor de klant. Zoals hij later zei, was het bedrijf een fundamentele waarheid van zakendoen uit het oog verloren: de klant begrijpen en leveren wat de klant daadwerkelijk waardeert. Dat inzicht leidde tot echte verandering. Vergaderingen werden directer. Beslissingen werden meer gebaseerd op feiten en de impact op de klant dan op hiërarchie of traditie. Innovatie was belangrijk als het kon worden omgezet in iets waar klanten op zouden kunnen vertrouwen.’ Krishna roemt ook zijn beslissing om IBM als één geheel te behouden. ‘Destijds was het bedrijf georganiseerd in vele afzonderlijke bedrijfsonderdelen, die elk hun eigen koers volgden. Lou begreep dat klanten geen gefragmenteerde technologie wilden, maar geïntegreerde oplossingen.’  Case study Hij begreep ook dat strategie alleen niet genoeg zou zijn. Krishna: ‘Hij geloofde dat blijvende verandering een cultuurverandering vereiste – een verandering in hoe mensen zich gedragen als niemand kijkt. Wat er echt toe deed, was wat IBM’ers belangrijk vonden, hoe eerlijk ze de realiteit onder ogen zagen en hoe bereid ze waren zichzelf en elkaar uit te dagen. In plaats van de aloude waarden van IBM overboord te gooien, spoorde hij het bedrijf aan om ze te vernieuwen en aan te passen aan de eisen van een heel ander tijdperk.’  Zijn leiderschap wordt nog steeds gebruikt als business‑school-case-study. Hij schreef in 2002 het boek ‘Who Says Elephants Can’t Dance?’. Zijn opvolgers nemen zijn lessen nog steeds ter harte. Ook de huidige ceo, Arvind Krishna, laat IBM dansen. De overname van opensource-softwaregigant Red Hat is daar een voorbeeld van. Gerstners geest waart 32 jaar na zijn aantreden nog steeds in het bedrijf rond. 

BLOG – Bedrijven en overheden zijn het erover eens: het moet makkelijker zijn om van clouddienstverlener te wisselen en zo de afhankelijkheid van een handjevol grote spelers te verkleinen. De afgelopen jaren zijn er op Europees niveau grote stappen gezet om hiervoor de basis te leggen.Een federatief cloud-ecosysteem is een cloudinfrastructuur waarin onafhankelijke organisaties samenwerken door hun cloudbronnen en -diensten te delen binnen een gedeeld kader. In zo’n ecosysteem wisselt de gebruiker eenvoudig tussen clouddienstverleners. Je gebruikt bijvoorbeeld Amazon Web Services voor de hosting van databases, maar ook een Europees platform voor interne bedrijfstoepassingen.Waarom is die keuzevrijheid belangrijk? Voor veel organisaties is het van strategisch belang om te kunnen kiezen waar hun data worden opgeslagen en verwerkt. Verschillende wetgevingen, compliance-eisen en technologische voorkeuren vragen om een flexibele infrastructuur. Daarnaast lopen organisaties het risico op een vendor lock-in, waarbij overstappen naar een andere aanbieder complex of kostbaar kan zijn. Meer keuzevrijheid geeft organisaties meer grip op hun data en beperkt de afhankelijkheid van één aanbieder.Bovendien draagt een divers aanbod aan clouddiensten bij aan een gezond en innovatief ecosysteem. Door interoperabiliteit te stimuleren, ontstaat er een eerlijker speelveld voor zowel kleine als grote clouddienstverleners, binnen én buiten Europa.SpeelveldDeze ontwikkelingen benadrukken de behoefte aan een gelijkwaardiger speelveld, waarbij kleinere, Europese dienstverleners meer ruimte krijgen om te concurreren met de gevestigde orde. Er wordt weleens gesproken over ‘een Europese cloud’. Ik spreek liever van een federatief cloud-ecosysteem, omdat het geen doel moet zijn om volledig af te stappen van Microsoft, Google en Amazon; iets wat bovendien onhaalbaar is. In een federatief cloud-ecosysteem concurreren de hyperscalers op gelijkwaardig niveau met de vaak kleinere Europese spelers.TalenMomenteel werken veel cloudproviders en applicatieontwikkelaars nog met verschillende talen en standaarden. Om een federatief cloud-ecosysteem te realiseren, moeten alle lagen van de infrastructuur op elkaar aansluiten: van de fysieke infrastructuur tot de diensten (iaas, paas, saas) en governance.Hiervoor is Europese samenwerking nodig. De afgelopen jaren zijn er diverse initiatieven ontstaan die op verschillende niveaus hieraan bijdragen. In onderstaande figuur is te zien hoe deze initiatieven zich tot elkaar verhouden.Figuur 1: Diverse Europese projecten die op verschillende niveaus bijdragen aan de ontwikkeling van een federatief cloud-ecosysteem (bron: TNO).De Europese Commissie heeft via het programma IPCEI CIS subsidie beschikbaar gesteld voor organisaties die een bijdrage willen leveren aan een cloud-ecosysteem (zie ook figuur 1). Een van de zelfstandige projecten binnen IPCEI CIS is Ecofed (European Cloud Services in an Open Federated Ecosystem), dat in 2024 van start ging en loopt tot 2027.Ecofed richt zich op de technische basis voor een cloud-ecosysteem, de referentiestructuur. Deze architectuur bepaalt hoe verschillende partijen binnen het ecosysteem met elkaar samenwerken en welke standaarden en protocollen worden gehanteerd.Api-definitieIn 2024 heeft Ecofed gestandaardiseerde api-definitie geïntroduceerd die fungeert als een gemeenschappelijke taal tussen cloudproviders en applicatiebouwers. Hierdoor kunnen verschillende systemen en applicaties met elkaar samenwerken.Daarnaast wordt er gewerkt aan een orkestratielaag, die je ook kunt zien als de spreekwoordelijke dirigent in het cloud-ecosysteem. Deze laag maakt het mogelijk om verschillende applicaties automatisch te deployen in én te verplaatsen naar verschillende cloudomgevingen. De orkestratielaag krijgt de vorm van een opensource-oplossing. In deze oplossing is het mogelijk een applicatie automatisch over meerdere cloudproviders uit te rollen of juist te migreren van de ene naar de andere dienstverlener.Tot slot werkt Ecofed aan een formele beschrijvingstaal voor de applicaties binnen dit ecosysteem. Dit maakt het mogelijk applicaties op een uniforme manier te definiëren en te configureren. Dit kun je vergelijken met de manier waarop muzikanten in een orkest hun partijen afstemmen om samen een harmonieus geheel te vormen.VerwachtingDe verwachting is dat gebruikers binnen enkele jaren gebruik kunnen maken van dit federatieve cloud-ecosysteem. Hoe meer cloudaanbieders en gebruikers zich in de loop der jaren aansluiten, hoe sneller deze ontwikkelingen gaan. Ook wetgeving speelt daarbij een rol. Nieuwe en aangescherpte wetgeving – zoals de Cyber Resilience Act en NIS2 – stellen strengere eisen aan de digitale weerbaarheid van organisaties. Dit kan organisaties stimuleren om bewuster om te gaan met risico’s, leverancierskeuzes en databeheer, waardoor de vraag toeneemt naar oplossingen die meer flexibiliteit en controle bieden.Ingrijpende keuzeOverheden en bedrijven staan voor de uitdaging om ingrijpende keuzes te maken over cloudinvesteringen voor de toekomst. Keuzes met impact op de veiligheid van gegevens, de wendbaarheid van organisaties en de digitale autonomie van Europa. Overheden kunnen hier een voortrekkersrol aannemen. Niet alleen door Europese initiatieven te financieren, maar ook door zelf als een van de eerste gebruikers van dit ecosysteem toe te treden.Bas Meerman, managing director, Info Support Nederland

ServiceNow heeft een akkoord bereikt om het cybersecuritybedrijf Armis over te nemen voor 7,75 miljard dollar in cash. De deal, de grootste in de geschiedenis van de enterprise software-maker, onderstreept de strategische verschuiving van ServiceNow naar cybersecurity. De overname moet ServiceNow’s marktpotentieel voor security- en riskoplossingen meer dan verdrievoudigen en het bedrijf sneller richting autonome, proactieve cybersecurity brengen. De aandacht van ServiceNow voor security is niet nieuw, maar met deze deal schakelt het bedrijf een versnelling hoger. ServiceNow’s security- en riskbusiness overschreed in het derde kwartaal van 2025 al de grens van een miljard dollar aan jaarlijkse contractwaarde, maar met Armis versnelt het bedrijf zijn ambities aanzienlijk. Armis, opgericht in 2015 en gewaardeerd op 6,1 miljard dollar in een financieringsronde in november, specialiseert zich in cyber exposure management en cyber-fysieke security. Het bedrijf beheert cyberrisico’s over het volledige aanvalsoppervlak in it, operational technology (ot), medische apparaten en andere omgevingen voor bedrijven, overheden en kritieke infrastructuur wereldwijd. Hun platform wordt vaak ingeschakeld door grote organisaties, waaronder naar eigen zeggen meer dan 35 procent van de Fortune 100-bedrijven en zeven van de Fortune 10. Strategische security-focus Amit Zavery, president, chief operating officer en chief product officer bij ServiceNow, benadrukt de strategische visie: ‘ServiceNow bouwt het securityplatform van morgen. In het tijdperk van agentic ai zijn intelligent trust en governance -die elke cloud, elk asset, elk ai-systeem en elk apparaat omspannen – non-negotiable als bedrijven ai op lange termijn willen opschalen.’ De overname is de nieuwste in een reeks security-acquisities. In recente maanden kocht ServiceNow beveiligingsbedrijf Veza, ai-bedrijf Moveworks voor 2,85 miljard dollar en salesautomatiseringsplatform Logik.ai. Cfo Gina Mastantuono verklaarde intussen tegenover Reuters dat de security-stack met Armis intussen ‘zeer goed gepositioneerd’ is en dat het bedrijf geen verdere overnames in het securitydomein nodig heeft.

2025 was het jaar van de digitale soevereiniteit. Het leidde tot veel discussie, niet alleen in de ict-sector maar ook daarbuiten. In politiek Den Haag en in EU-kringen werd er eveneens volop over gediscussieerd. Computable publiceerde er een themanummer over met ook praktische tips over hoe je over kunt stappen van Amerikaanse hyperscalers naar Europese alternatieven. Al gebeurt dat nog slechts mondjesmaat. Maar wie weet wordt 2026 het jaar van de migraties! Er gebeurde gelukkig nog wel meer in de ict-wereld. Ai was natuurlijk dominant aanwezig, waarbij de industrie al roept dat de volgende stap – agi (artificial general intelligence) – steeds realistischer wordt. Het idee dat ai de menselijke cognitieve vaardigheden kan evenaren of overtreffen, zorgt voor torenhoge verwachtingen; de ai-goudkoorts stuwt de investeringen in (jonge) bedrijven tot grote hoogte. Hoe lang gaat dat nog goed? Verder kwamen er in 2025 weer de, helaas gebruikelijke, hacks en andere cybersecurity-narigheid voorbij, was er opnieuw allerlei quantum-nieuws, waren er volop overnames en werden de Computable-artikelen over het UWV het beste gelezen. En de roep om een aparte minister van Digitale Zaken viel weer herhaaldelijk te horen. Niet alleen in de aanloop naar de verkiezingen maar ook daarna, middels brieven aan informateurs en formateurs. We zullen zien of het nieuwe kabinet in 2026 zo’n nieuwe post krijgt. ‘Van A tot Z’ In de Computable Kerstpuzzel 2025 ‘Van A tot Z’ komt dit ict-jaar nog een keer langs in de vorm van cryptische omschrijvingen over bedrijven, instellingen, personen, zaken en ontwikkelingen die in het nieuws zijn geweest. Aan u, puzzelaar, de opdracht om dit alfabet te ontcijferen en bij alle 26 letters het juiste antwoord te vinden. De website van Computable biedt daarbij uitkomst. Stuur de oplossing via het online-invulformulier www.computable.nl/kerstpuzzel-2025 voor 12 januari 2026 naar de redactie. Deelnemers met het juiste antwoord maken kans op een mooie prijs. Veel plezier met puzzelen en succes!Klik hier voor een pdf van de Computable Kerstpuzzel 2025 ‘Van A tot Z’ Wat zit er in de prijzenpot? – Drie VVV-cadeaukaarten – Twee tickets voor The Art of Banksy. Voor het eerst komt de internationaal toonaangevende tentoonstelling The Art of Banksy naar Utrecht. Vanaf 2 april 2026 opent Koninklijke Jaarbeurs haar deuren voor deze unieke expositie met meer dan 150 originele en gecertificeerde werken van de wereldberoemde, maar anonieme street-artkunstenaar Banksy. – Een exemplaar van ‘Source Code – Mijn oorsprong’, beschikbaar gesteld door uitgeverij Querido. In dit boek blikt Microsoft-oprichter Bill Gates terug op zijn jeugd. De miljardair en filantroop weidt niet uit over Microsoft, de Gates Foundation of de toekomst van technologie, maar vertelt zijn persoonlijke, nog onbekende verhaal.

Europa en Duitsland in het bijzonder nemen hun ai-toekomst in eigen handen; met het Soofi-project (Sovereign Open Source Foundation Models) als een belangrijke mijlpaal op dit pad. Het moet Europa’s antwoord op ChatGPT worden. T-Systems en moederbedrijf Deutsche Telekom zijn ict-partners. Bij dit Europees alternatief (Soofi) voor ai-modellen uit de VS en China ligt de nadruk op Europese talen en industriële en publieke toepassingen. T-Systems bouwt mee aan een nieuw soeverein Europees taalmodel. De Duitse onderneming levert de infrastructuur voor dit grootschalige onderzoeksproject. Deze voorziening richt zich op de ontwikkeling van een opensource-llm (large language model) van circa honderd miljard parameters. T-Systems en Deutsche Telekom De volledige ontwikkeling, training en beheer liggen in Europese handen. Het model wordt getraind op de nieuwe Industrial AI Cloud van T-Systems, een onderdeel van een van de grootste ai-fabrieken van Europa. De infrastructuur voldoet aan hoge eisen op het gebied van databescherming, security en betrouwbaarheid. Moederconcern Deutsche Telekom gaat de complete technische infrastructuur voor het project leveren. T-Systems wordt operationeel verantwoordelijk voor de soevereine ai-computerinfrastructuur voor Soofi, inclusief datacenters, connectiviteit en cybersecurity. Basis leggen Dr. Ferri Abolhassan, ceo T-Systems International en bestuurslid Deutsche Telekom, zegt: ‘Met Soofi leggen we de basis voor de inzet van kunstmatige intelligentie op industrieel niveau, zonder de controle over data, modellen en processen te verliezen.’ Volgens de initiatiefnemers ontbrak het dusver aan een Europees groot taalmodel (llm) van voldoende omvang dat kan dienen als uitgangspunt voor branchespecifieke specialisaties, resource-efficiënte afgeleiden en streng gereguleerde toepassingen. Bovendien definieert Europa zijn eigen standaarden met de EU AI-wet en strenge regels voor gegevensbescherming, die niet altijd vanaf het begin in mondiale modellen worden opgenomen. Vooral in gevoelige sectoren zoals onderwijs, geneeskunde, bestuur en productie is ai nodig die de Europese waarden respecteert, transparantie biedt en ‘compliance by design’ mogelijk maakt. Opensource Soofi zal opensource zijn. Het model biedt gebruikers in de EU een gratis basis voor eigen ai-toepassingen. Het vervangt Teuken7B, een meertalig ai-model met zeven miljard parameters dat Fraunhofer in 2024 heeft getraind voor alle Europese talen. Bedrijven kunnen op Soofi voortbouwen om hun eigen domeinspecifieke taalmodellen te ontwikkelen – voor gereguleerde sectoren, gevoelige dataomgevingen of meertalige Europese markten. En dit alles zonder afhankelijk te zijn van niet-Europese basistechnologie. Het consortium omvat vooral Duitse onderzoeksinstellingen, startups en het KI Bundesverband. Alle EU-lidstaten en het hele Europese bedrijfsleven kunnen ervan gebruik maken.

De top 3 van de Computable 100 is stationair ten opzichte van de vorige editie: ASML, Microsoft en Apple voeren de lijst aan. Het jaarlijkse Computable-onderzoek naar het imago van ict-bedrijven toont hoe de markt aankijkt tegen ict-bedrijven. Van oudsher domineren de wereldspelers de bovenste regionen, en ook het Nederlandse ASML behoort al jaren tot die categorie die verder vooral bestaat uit Amerikaanse bedrijven. De hoofdlijst is een totaalscore die is gebaseerd op zes verschillende onderdelen. Zo wordt uitgevraagd hoe bedrijven het als zakenpartner doen, hoe innovatief ze zijn, wie aantrekkelijke werkgevers zijn voor ict’ers en welke medewerkers over het hoogste kennisniveau beschikken. Daarnaast worden deze bedrijven beoordeeld op basis van duurzaamheid en financiële stabiliteit. ASML voert vijf deellijsten aan en moet alleen Microsoft als favoriete zakenpartner voor laten gaan. Dat ASML jaar na jaar zo hoog scoort is niet verwonderlijk. Het zeer winstgevende bedrijf behoort tot de absolute wereldtop in de semiconductor-industrie en levert lithografie-machines aan andere wereldspelers als TSMC en Samsung. Daarnaast is er rond het bedrijf een ecosysteem ontstaan van ruim 5000 leveranciers waarvan zo’n 1600 in Nederland, waarmee veel zowel directe als indirecte hoogwaardige werkgelegenheid is gecreëerd. ASML behoort aantoonbaar tot de meest innovatieve technologiebedrijven ter wereld. In 2024 gaf ASML circa 4,3 miljard euro uit aan r&d, ongeveer vijftien procent van de totale omzet. Van de circa 42.000 medewerkers wereldwijd werkt ongeveer 35 procent direct in r&d-functies gericht op ondermeer software, mechatronica, optica en systeemarchitectuur. Het sterkste bewijs van innovatiekracht is de technologische marktpositie. ASML heeft nagenoeg 100% marktaandeel in EUV-lithografie. Stijgers en dalers De bedrijven in de top 10 zijn nagenoeg constant. Alleen Cisco is eruit gevallen en IBM is naar de 10e plaats gestegen. Onderin de lijst zijn de fluctuaties heviger met 45 plaatsen winst voor Asus en 34 plaatsen verlies voor Ingram Micro. Nederlandse bedrijven Van de top 100 bedrijven hebben er 39 Nederlandse wortels. Beschouw je alleen de Nederlandse bedrijven, dan wordt de top 3 van de totaallijst en alle deellijsten uiteraard aangevoerd door overall winnaar ASML. Ook Afas is in alle lijsten in de top 3 te vinden. Verder ranken dienstverlener Linkit en betaalplatform Adyen hoog. Topics Tot slot is aan de respondenten gevraagd welke bedrijven het goed doen in specifieke ict-topics. (Deze resultaten tellen niet mee in de totaaluitslag.) ASML zien we hier niet vaak terug. In de top 3’s komen Microsoft, KPN en Accenture vaak naar voren. Dit artikel staat ook in Computable Magazine 2026 #1. Verantwoording imago-onderzoekEnigma Research Enigma Research heeft gebruik gemaakt van online kwantitatief marktonderzoek. De resultaten zijn verwerkt met behulp van het (mobiele) onderzoekssysteem van Enigma Research. In totaal 634 personen deden aan dit onderzoek mee. In het onderzoek werd specifiek gevraagd naar het imago als zakenpartner, als werkgever, op het gebied van innovatie, op basis van het kennisniveau van de medewerkers, qua financiële stabiliteit, duurzaamheid en 25 ict-deelgebieden.De berekening vond plaats door de deeltotalen op te tellen en te indexeren ten opzichte van de nummer één. Mocht er ergens een gelijke stand optreden, dan werd in de hoofdlijst de onderlinge verhouding bepaald op basis van het totaal aantal gegeven beoordelingen (waarbij minder beoordelingen bij een gelijke score voorgaat). In de deelcategorieën werd bij een gelijke stand de onderlinge verhouding bepaald op basis van meest gegeven hoogste scores.

De ai-fabriek in Groningen kan al in april aanstaande starten met de opening van het expertisecentrum waar op den duur zo’n vijftig mensen komen te werken. De openstelling van de ai-supercomputer wordt nu eind 2027 of begin 2028 voorzien. Dit hangt af van de aanbesteding door de EuroHPC Joint Undertaking (EuroHPC JU). In totaal is met de ai-fabriek ruim tweehonderd miljoen euro gemoeid.  Dit blijkt uit een brief aan de Tweede Kamer waarin het kabinet de laatste stand van zaken meldt. De Groningse ai-fabriek maakt de ontwikkeling van verantwoorde en geavanceerde ai-modellen en -toepassingen toegankelijk. De doelgroep bestaat uit het innovatief mkb, startups, onderzoekers en overheden. De voorbereidingen voor het beschikken van de subsidie aan het consortium voor de ai-fabriek zijn in de afrondende fase. Het is van belang dat (potentiële) gebruikers zo snel mogelijk aan de slag kunnen met het voorbereiden van aanvragen om te kunnen rekenen. De doelgroepen zouden al vroegtijdig geholpen kunnen worden met het aanvragen van rekentijd. Bestaande supercomputers in andere lidstaten bieden daartoe kansen. Dit biedt de mogelijkheid om al vóór ingebruikname van de Nederlandse supercomputer ervaring op te doen, projecten voor te bereiden en te starten en kennis te vergaren. Het potentieel van de Groningse ai-fabriek kan zo sneller worden benut.  Die fabriek, een publieke faciliteit, is gericht op de pre-commerciële fase. Daarnaast komen er in Europa ook ai-gigafabrieken, grote privaat-publieke reken- en datacentra bestemd voor het trainen en runnen van de volgende generatie ‘frontier’ ai-modellen. De Europese Commissie stelt voor om binnen de EU vijf ai-gigafabrieken te ontwikkelen. Verwacht wordt dat in het eerste kwartaal van 2026 de officiële call hiervoor open gaat. Vooraf moeten consortia die willen meedingen, een financiële commitment afgeven. Het kabinet moet daarover nog een besluit nemen.  Volgende ai-modellen Met het oog op dit initiatief voor ai-gigafabrieken heeft Economische Zaken aan het bureau Ecorys gevraagd om te onderzoeken wat de meerwaarde is van het vestigen van zo’n ai-gigafabriek in Nederland. Vanuit gebruikersfunctionaliteit hangen nut en noodzaak af van het ontwerp van deze fabriek, aldus Ecosys in een rapport. Voor ai-inferencing (het inzetten van reeds getrainde ai-modellen) volstaat een federatief model met kleinere ai-gigafabriek faciliteiten (multi-site).  De meerwaarde van een centrale (single-site) ai-gigafabriek ligt vooral in het kunnen trainen van de volgende generatie ‘frontier’ ai-modellen. Op dit moment is echter nog geen Nederlandse onderneming hiertoe in staat. Wel verwacht Ecorys dat de vraag naar rekenkracht, in ieder geval voor inferencing, in de toekomst sterk zal toenemen in Nederland. Daardoor kan een ai-gigafabriek voor ai-inferencing wél van meerwaarde kan zijn.  Een gefaseerde uitrol van rekenkrachtcapaciteit kan ervoor zorgen dat het rekenkracht-­aanbod meegroeit met de vraag, aldus Ecosys. Naast gebruikersfunctionaliteit vormen de hoge kosten, de locatiekeuze en de energievoorziening, mede door de bestaande netcongestie, belangrijke uitdagingen.

BLOG – Snelheid is niet langer een concurrentievoordeel, maar een voorwaarde om te overleven in een veranderende markt. Waar transformatietrajecten vroeger drie tot vijf jaar duurden, verwachten klanten nu binnen een jaar tastbare resultaten. Om hierop in te kunnen spelen, moeten bedrijven hun transformatiestrategieën ingrijpend herzien. Hoe maken organisaties in het gewenste tempo de benodigde stappen?   Het zal niet verrassend zijn dat generatieve ai (gen-ai) centraal zou moeten staan bij een vernieuwde strategie. Door de steeds snellere adoptie ervan, wordt de lat alsmaar hoger gelegd. Ai is inmiddels in veel bedrijfsprocessen geïntegreerd; volgens het CBS wordt zelfs het merendeel van de omzet gegenereerd door bedrijven die ai-technologie gebruiken. Het verhoogt bovendien de productiviteit van ontwikkelaars en helpt it-teams sneller en slimmer oplossingen te leveren die bijdragen aan transformatie en meer impact hebben op het bedrijfsresultaat.   Ondanks de marktvraag naar snellere doorlooptijden en economische kansen, vertrouwen veel bedrijven nog steeds op verouderde systemen en gefragmenteerde data, die schaalbaarheid en vooruitgang belemmeren. Veel it-teams houden vast aan traditionele werkwijzen en passen zich moeilijk aan, wat digitale transformaties vertraagt en innovatie afremt.   Een extra uitdaging is dat ondanks de versnelde adoptie van ai, 52 procent van de projecten volgens Gartner nooit de productiefase bereikt. Gemiddeld duurt het acht maanden om van prototype naar productie te gaan. Lange doorlooptijden remmen de vooruitgang en maken het lastig om wendbaar en innovatief te blijven.   Wat de reden ook is, bedrijven kunnen niet anders dan ai omarmen en het gebruiken om sneller te innoveren om hun concurrentievoordeel te behouden. Concept In het afgelopen jaar is de ai-hype verschoven van een theoretisch concept naar een concrete oplossing die softwareontwikkeling ingrijpend verandert. Een rapport van OutSystems en KPMG toont aan dat 93 procent van de leidinggevenden van plan is de ai-investeringen te vergroten. Gen-ai biedt ongekende mogelijkheden door softwareontwikkeling te stroomlijnen met automatische codegeneratie, snelle prototyping en het vertalen van code van de ene programmeertaal naar de andere. Agentic ai gaat zelfs een stap verder door zelfstandig acties uit te voeren, beslissingen te nemen en complete processen te coördineren. Bedrijven die deze innovaties omarmen benutten gen-ai niet alleen voor efficiëntie, maar als motor van verandering en een drijvende kracht achter digitale transformatie. Zo realiseren bedrijven waarde in maanden in plaats van jaren Gen-ai in softwareontwikkeling helpt bedrijven hun digitale transformatie te versnellen door de ontwikkeltijd en kosten drastisch te verlagen. Hierdoor moeten sectoren hun systemen aanpassen om relevant te blijven. Het combineren van gen-ai met low-code kan daarnaast bijdragen aan de efficiëntie van softwareontwikkeling. Low-code maakt complexe taken eenvoudiger, waardoor it-teams gen-ai-oplossingen snel kunnen aanpassen, itereren en implementeren. Zo bouwen bedrijven in recordtijd ai-gedreven applicaties, waardoor ze in maanden waarde kunnen realiseren, in plaats van jaren.  Terwijl bedrijven deze transformatie doormaken moeten ze ook overwegen of ze software zelf bouwen of kopen voor maximale efficiëntie. Omdat software sneller moet worden ontwikkeld, zoeken bedrijven naar betere samenwerking tussen gen-ai en menselijke expertise. Agentic ai versterkt die samenwerking nog meer door medewerkers in gewone taal met systemen te laten communiceren. Zulke samenwerkingen versnellen ontwikkeltrajecten en helpen bedrijven concurrerend te blijven.   Uitdagingen Hoewel de adoptie van ai kansen biedt, brengt het ook de nodige uitdagingen met zich mee. Zonder goed beheer leidt de druk om snel te ontwikkelen tot technical debt en ongebruikte code. Wanneer duidelijke richtlijnen ontbreken vergroot ai-code daarnaast het risico op technical debt, waardoor schaalbaarheid en onderhoud lastiger worden. Dit kan uiteindelijk weer leiden tot verminderde concurrentiekracht.   De inzet van gen-ai brengt verder serieuze veiligheidsrisico’s met zich mee. Veel modellen zijn getraind op datasets die soms gevoelige informatie bevatten, wat kan leiden tot potentiële schendingen van privacy. Bovendien houden gen-ai-modellen niet altijd rekening met recente kwetsbaarheden, waardoor systemen vatbaar blijven voor hackers en cyberdreigingen. Daarom is het cruciaal dat bedrijven duidelijke governance- en compliancekaders opstellen om een ethische en veilige toepassing van ai te waarborgen. Zowel voor de bescherming van gevoelige informatie als het garanderen van transparantie.   Eisen Tegenwoordig wordt het succes van digitale transformatie gemeten aan de hand van concrete bedrijfsresultaten zoals time-to-market, klanttevredenheid en kostenefficiëntie. Bedrijven willen snel applicaties bouwen met gen-ai, maar moeten daarbij tegelijk voldoen aan eisen voor kwaliteit, veiligheid en governance.   Het gebruik van ai-gedreven low-codeplatformen stelt bedrijven in staat hun doelen te bereiken en deze maatstaven te realiseren. Gen-ai heeft de mogelijkheden voor efficiënte innovatie aanzienlijk vergroot, waardoor digitale transformatie niet langer een langdurig proces hoeft te zijn. Wie zich net zo snel weet te transformeren als gen-ai, wint in een wereld waarin snelheid allesbepalend is.  Harmen Hoogwout, regional vice president, Northern Europe, OutSystems   

De Visie Digitale Autonomie die in de ministerraad is vastgesteld, is een echte balanceeract geworden. De komende jaren moet een evenwicht worden gevonden tussen autonomie en afhankelijkheid. Het kabinet denkt aan voorzichtige eerste stappen en wil zeker niet te hard van stapel lopen. Het kabinet wil meer grip op digitale infrastructuur, maar kiest voor een realistische koers. Digitale autonomie en soevereiniteit van de overheid waren belangrijke thema’s in 2025 waar de rest van dit decennium flink aan moet worden gewerkt. Het uitgangspunt is helder: de overheid moet meer grip krijgen op technologie, data en infrastructuur. Erkend worden de zorgen over de strategische afhankelijkheid van Amerikaanse cloudaanbieders. Het streven is dat soort risico’s te verminderen.  De Visie Digitale Autonomie was hard nodig. Want de overheid wordt steeds afhankelijker van digitale infrastructuur om publieke taken goed te kunnen uitvoeren. ‘Dat vraagt om meer grip op systemen, data en processen – zonder de illusie te hebben dat volledige autonomie haalbaar of wenselijk is.’ Maar het kabinet tempert meteen al de verwachtingen. ‘Boven alles dient de aanpak realistisch en gefaseerd te zijn,’ zo klinkt het. In die benadering worden bestaande (Amerikaanse) leveranciers gecombineerd met Europese alternatieven, terwijl de inzet op overheidsbrede samenwerking centraal staat. Geen uitsluiting Amerikanen Het kabinet staat afwijzend tegenover het categorisch uitsluiten van bepaalde (Amerikaanse) dienstverleners. Het rijksbrede cloud-beleid wordt aangescherpt. Uitdrukkelijk rekening wordt gehouden met risico’s rond marktconcentratie en ongewenste afhankelijkheden van enkele cloudleveranciers. In de eerste helft van 2026 komt hierover wat meer duidelijkheid, al gaat het alleen nog maar om een eerste ‘verkenning’. Vanuit het NDS Programma wordt bekeken hoe een soevereine overheidscloud er uit moet zien.  De Nederlandse inzet is gericht op ‘verstandig omgaan met afhankelijkheden’. De visie spreekt van een zorgvuldige balans. Het motto is: open waar het kan, beschermen waar het moet. Want we kunnen niet alles zelf doen, en moeten wel bewuste keuzes maken. Essentieel is dat de overheid strategische keuzes maakt; keuzes die publieke waarden zoals privacy, veiligheid en democratie verankeren in de digitale infrastructuur van morgen. Deze visie biedt daarvoor een gemeenschappelijk referentiepunt. Het biedt richting voor keuzes over infrastructuur, samenwerking, leveranciers en investeringen. Belangrijk zijn samenwerking met andere landen, behoud van een open economie en het versterken van Europese oplossingen. Tevens wil het kabinet meer verantwoordelijkheid nemen waar kernbelangen op het spel staan.  Veel woorden De eerder genoemde balans is niet altijd makkelijk, aldus de visie. Verschuivingen van focus zijn niet snel te realiseren. Het versterken van autonomie en soevereiniteit vraagt langdurige investeringen. Ook is er veel legacy. De koers naar meer autonomie en soevereine overheid zal onvermijdelijk gepaard gaan met dilemma’s. Meer autonomie kan bijvoorbeeld betekenen dat er tijdelijk hogere kosten kunnen ontstaan, dat schaalvoordelen van bestaande leveranciers deels verloren gaan, of dat innovatie trager verloopt doordat men minder kan leunen op dominante marktpartijen.  De kabinetsvisie bevat veel woorden. Beschreven zijn de strategische bouwstenen en leidende principes die de fundamenten moeten vormen van een toekomstbestendige digitale overheid. Tegelijk geeft het rapport toch weer veel mogelijkheden – aan onwillige cio’s – om gewoon met grote Amerikaanse leveranciers door te gaan. Anders gezegd: iedereen kan eruit halen wat in zijn straatje past. Wel wordt opgemerkt dat digitale autonomie en soevereiniteit een andere cultuur vereist binnen de overheid. De ambtelijke en politieke leiding moet meer risico’s durven nemen. Dat betekent leren van mislukkingen, sneller schakelen en ruimte geven aan experimenten.  Binnen de overheid wordt vaak gekozen voor de veiligste weg, maar technologische en geopolitieke ontwikkelingen laten zien dat te veel terughoudendheid innovatie en weerbaarheid ondermijnt. Pilotprojecten waarin nieuwe technologie in de praktijk wordt getest, dienen daarom ruim baan te krijgen.  De visie eindigt met de conclusie dat de uitdaging groot is, maar dat nu het moment is aangebroken om te handelen.