computable

In dit nieuwsoverzicht: Llmaas door Dassault Systèmes en Mistral AI, invloed sociale media op verkiezingen alleen te meten met hulp van die sociale media, financiële druk beperkt ict-investeringen ziekenhuizen, Healthplus.ai haalt miljoenen op en Yasu pre-seeded voor ai-cloud engineer. Llmaas door samenwerking Dassault Systèmes en Mistral AI Dassault Systèmes en Mistral AI zijn een samenwerking aangegaan om industrie-grade oplossingen te ontwikkelen met generatieve ai. Het aanbod combineert virtuele tweelingen en de Outscale-soevereine cloud van Dassault Systèmes met de large language models van Mistral AI. Het nieuwe ‘llmaas’-platform moet voldoen aan hoge beveiligings- en compliance-standaarden, waaronder SecNumCloud. De modellen worden ingezet voor generatieve ervaringen die industriële kennis en data toegankelijk maken voor 350.000 klanten. Invloed sociale media op verkiezingen alleen te meten met hulp van die sociale media Na de verkiezingen van 2025 blijft onduidelijk hoe sociale media het publieke debat beïnvloedden, heeft het Rathenau Instituut aan de Tweede Kamer gemeld. Grote platformen zoals Meta en TikTok delen nauwelijks interne data, ondanks dat de Digitale diensten-verordening hen verplicht risico’s te analyseren en maatregelen te nemen. De Europese Commissie publiceerde richtsnoeren die onder meer oproepen tot beperking van misleidende ai-content en postelectorale evaluaties. Hoewel er in Nederland signalen waren van haatdragende beelden en extremistische livestreams, ontbreekt een volledig beeld zonder platformdata. Evaluaties worden onregelmatig gepubliceerd: Meta deed dit na Europese en Franse verkiezingen, TikTok alleen na de Roemeense presidentsverkiezingen. Financiële druk beperkt ict-investeringen ziekenhuizen Ziekenhuizen verschuiven ict-uitgaven van capex naar opex, onder meer via abonnementen en managed equipment services-contracten. Hun totale ict-kosten zijn 5,8 procent en de ict-investeringen 0,8 procent van de omzet over boekjaar 2024, concludeert de IZT Benchmark Ziekenhuizen 2025. Zorgtechnologiekosten dalen licht door efficiënter gebruik, vooral in afschrijvingen. Tegelijk stijgen exploitatie- en personeelskosten. Thema’s die ziekenhuizen prioriteren zijn informatiebeveiliging, cloudsoevereiniteit en ai-toepassingen zoals spraakgestuurd rapporteren en voorspelmodellen. De benchmark toont een stijgende volwassenheid in digitalisering en ketensamenwerking. Healthplus.ai haalt 2,3 miljoen euro op Het Amsterdamse Healthplus.ai heeft 2,3 miljoen euro opgehaald om zijn ai-systeem Periscope verder uit te rollen. Het systeem voorspelt postoperatieve infecties en koppelt dit aan acties van artsen en verpleegkundigen. De investering komt van Elevating Capital, Lumo Labs, Pathena Venture Capital uit Portugal, Leistone en ROM InWest. Het ISO- en CE-gecertificeerde systeem moet leiden tot minder complicaties, kortere herstelperiodes en lagere kosten. Healthplus.ai wil uitbreiden naar Europa en de VS, met FDA-goedkeuring en integraties met epd-systemen zoals Epic, Oracle Cerner en ChipSoft. Het bedrijf is actief in Nederland, België, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk. Yasu pre-seeded voor ai-cloud engineer De Amsterdamse startup Yasu heeft 850.000 euro opgehaald in een pre-seed ronde geleid door Akka en Empower Impact, met eerdere deelname van Antler. Yasu bouwt de eerste ai-cloud engineer om verspilling in de cloud te voorkomen. In de wereldwijde cloudmarkt van 1,6 biljoen euro gaat jaarlijks 512 miljard euro verloren door inefficiëntie en misconfiguratie. Generatieve ai-workloads hebben de kosten gemiddeld met dertig procent verhoogd, waarbij 72 procent van it- en finance-leiders deze uitgaven onhoudbaar noemt, aldus de investeerder. Sinds april 2025 realiseerde Yasu 35 procent besparing en beheert het 3,9 miljoen euro cloud spend. Het platform verminderde ook 77 ton CO2-uitstoot.

Europese overheden vragen massaal data op Europese bedrijven maken zich volgens Microsoft onterecht zorgen over de Amerikaanse Cloud Act. Tijdens het evenement ‘Microsoft European Digital Commitment Day’ in Wenen benadrukte Jeff Bullwinkel, vice-president en deputy general counsel bij Microsoft EMEA, dat de wet geen nieuwe bevoegdheden creëert en dat de risico’s voor Europese bedrijven ‘vrijwel nihil’ zijn. ‘Het eerste wat ik wil zeggen over de Cloud Act is dat het geen nieuwe autoriteiten heeft gecreëerd voor de Amerikaanse overheid’, aldus Bullwinkel. ‘Het heeft het systeem waarmee de overheid toegang tot data kan eisen niet veranderd. De regels blijven hetzelfde: er is een bevel van een onafhankelijke rechter nodig, gebaseerd op een strafrechtelijk onderzoek naar ernstige criminaliteit zoals witwassen, drugshandel of kinderuitbuiting.’ Hij voegde eraan toe dat Microsoft nog nooit Europese overheidsdata heeft overgedragen aan de Verenigde Staten en dat de meeste verzoeken wereldwijd niet eens betrekking hebben op die gegevens. ‘Als praktisch gevolg is het risico dat bedrijven hier in Oostenrijk of elders in Europa een disclosure order ontvangen vrijwel nihil’, zei hij. ‘OVH levert Canada data’ Een opvallend punt dat Bullwinkel benadrukte, is dat de Cloud Act niet alleen geldt voor Amerikaanse bedrijven. ‘Er is een veelvoorkomend misverstand dat deze wet alleen voor Amerikaanse bedrijven geldt. Dat is niet het geval. De Cloud Act en andere relevante Amerikaanse wetten zijn van toepassing op elk bedrijf dat een zakelijke of online verbinding met de VS heeft. Neem bijvoorbeeld OVHcloud, een Franse cloudprovider. Ook zij vallen onder de wet en beantwoorden verzoeken van de Amerikaanse overheid’, zei Bullwinkel. Hij verwees naar een recent voorbeeld waarin OVH Franse data aan Canada leverde. Dit toont volgens hem aan dat het om een ‘globaal probleem van mondiale data-interesse’ gaat, waar bedrijven zich op moeten voorbereiden. OVH vaag over Cloud Act Hoewel Bullwinkel stelt dat OVHcloud zelf erkent onder de Cloud Act te vallen, is daarvoor op de website van de Franse provider geen expliciete bewoording te vinden. OVHcloud benadrukt juist dat Europese klantdata organisatorisch en technisch gescheiden zijn van de Amerikaanse entiteit en daardoor niet automatisch onder Amerikaanse jurisdictie vallen. Tegelijk erkent OVHcloud wel dat zij wettige verzoeken van autoriteiten zullen naleven en dat, onder de Cloud Act, dit ook data buiten de VS kunnen betreffen. Het bedrijf voegt eraan toe dat het juridische mogelijkheden zal onderzoeken om dergelijke verzoeken aan te vechten of te beperken. De passage geeft dus aan dat Europese data in theorie onder de reikwijdte van de Cloud Act kunnen vallen, maar OVHcloud zelf presenteert dit als iets dat juridisch afgewogen en beperkt kan worden. Er is echter geen openbaar bewijs dat OVH daadwerkelijk Europese gegevens heeft overgedragen op basis van de Cloud Act. Wel is bekend dat een Canadese rechtbank eerder dit jaar oordeelde dat het bedrijf gegevens moest verstrekken in een specifieke juridische procedure. Europa vraagt data op Bullwinkel benadrukte dat Europese overheden zelf ook actief gebruikmaken van clouddata. Het communiceert hier halfjaarlijks over in speciale Microsoft Government Requests Reports. Duitsland deed in de laatste rapportageperiode 5.296 verzoeken aan Microsoft, bijna net zoveel als de Verenigde Staten. Duitsland doet de meeste dataverzoeken van alle Europese landen. Frankrijk volgde met ongeveer tweeduizend verzoeken en Oostenrijk telde 263 verzoeken. ‘Voor een land met de omvang van Oostenrijk is dat niet klein. Mensen realiseren zich vaak niet hoeveel data Europese overheden opvragen’, zei hij. Tegelijkertijd wees Bullwinkel erop dat ook de Europese Unie zelf wetgeving invoert die vergelijkbare bevoegdheden biedt. De European Evidence Regulation, die volgend jaar van kracht wordt, zal het voor Europese politie- en opsporingsdiensten mogelijk maken data op te vragen van technologiebedrijven buiten de EU. Geen reden voor paniek Volgens Microsoft is er geen reden voor paniek onder Europese bedrijven over de Cloud Act. ‘Zorgen hierover zijn overdreven. Het gaat om zeer gerichte onderzoeken naar ernstige criminaliteit en het risico dat een bedrijf getroffen wordt, is praktisch nul’, aldus Bullwinkel. Tegelijkertijd geeft zijn uitspraak over OVHcloud en de internationale dataoverdracht stof tot discussie over datasoevereiniteit en de reikwijdte van Amerikaanse wetgeving buiten de VS.

Nederlandse markt klaar voor explosieve groei Het bedrijfsleven toont wereldwijd een groeiende belangstelling voor 5G-private netwerken. Zeker de maakindustrie, logistiek en zorg hebben dedicated 5G-netwerken op eigen locaties ontdekt als dé oplossing voor missie-kritische toepassingen. De afgeschermde private netwerken zijn minder gevoelig voor storingen van buitenaf, terwijl de betrouwbaarheid, voorspelbaarheid en bereik groter zijn dan wifi. Een reden om tot private 5G over te gaan, is de gegarandeerde beschikbaarheid van essentiële applicaties. Bovendien houdt de gebruiker de volledige controle; je bepaalt zelf welke applicaties voorrang krijgen en bent daarmee baas over je eigen netwerk. Private 5G kent bovendien een zeer lage latency. De responstijd is zo kort dat de besturing van bijvoorbeeld robots realtime wordt. Volwassen De markt voor mobile private networks (mpn’s) begint volwassen te worden. De groeiperspectieven zijn gunstig, nu er voor dit soort bedrijfsnetwerken meer spectrum beschikbaar komt. Ook speelt mee dat industriële iot-modules goedkoper worden, aldus Mordor Intelligence in een rapport. De tijd van experimentele pilots is voorbij. De markt ontwikkelt zich naar grootschalige industriële toepassingen.   De internationale branchevereniging GSA meldt over het tweede kwartaal van dit jaar gestage groei. Wereldwijd zijn 1.846 4G- en 5G-private netwerken uitgerold met een waarde van meer dan een ton. Het aantal kleinere projecten (vijftigduizend tot honderdduizend euro) bedraagt 151. De private 5G markt bedraagt in Nederland 470 miljoen (gemeten over 2024 tot 2028) met een samengestelde jaarlijkse groei van iets meer dan veertig procent.  De adoptie kan ook versnellen door mpn’s als een beheerde dienst aan te bieden. Recent hebben Eurofiber, NTT Data, Nokia en mpn-specialist Greenet (zie ook kader onderaan) de handen ineen geslagen. Het consortium levert de mpn op basis van 5G onder de naam Connected Workspace aan zakelijke klanten. Praag In Praag heeft NTT Data alvast een geavanceerd network operating center opgezet. Samen met de zakelijke glasvezelaanbieder Eurofiber die ook veel datacenters runt, biedt de ict-dienstverlener sinds afgelopen september deze beheerde dienst. De techniek in de vorm van hardware komt van Nokia. Voordelen van een mpn zijn stabiliteit, snelheid en schaalbaarheid. Reden om naar de Tsjechische hoofdstad af te reizen om een toelichting te krijgen van business development manager Jeroen Thijsen (Eurofiber), principal enterprise architect Jeroen van Dijk (NTT Data) en senior manager smart solutions Peter Brandenburg (NTT Data). Eurofiber claimt ook een relatief lage instapdrempel. De initiële investeringen hoeven niet hoog te liggen. Klanten krijgen voor een maandelijks bedrag toegang tot het private netwerk dat Eurofiber voor hen heeft aangelegd. Het glasvezelnetwerk vormt de basis voor deze oplossing.  Dit betekent dat overal bij de klant dezelfde connectiviteit wordt geboden; een centrale oplossing in combinatie met 5G die robuuster en veiliger is dan wifi. Waar glasvezel boven de grond komt, wordt een centraal 5G-core-netwerk van Nokia-apparatuur geïnstalleerd. Het dataverkeer gaat dan draadloos verder. NTT Data/Eurofiber ontzorgen de klant ook bij onderhoud en software-updates. Voor het beheer worden garanties gegeven. Meer vraag Jeroen Thijsen van Eurofiber denkt zo’n uitgebreid service-aanbod tot meer vraag kan leiden. De Nederlandse markt voor mobiele private netwerken is behoorlijk onontgonnen. Zeker in de aanloop naar 5G gaven de Nederlandse providers en operators hoog op van de potentie van deze markt. Maar tot nog toe is het vrij stil gebleven. Gering is het zakelijk succes van mobiele netwerkoperators die in Nederland een 5G-privénetwerk of netwerk-slice aanbieden als aanvulling op zakelijke mobiele breedband via publieke netwerken.  Volgens Thijsen komt dat omdat de providers in termen van telecom-oplossingen denken. Klanten wensen daarentegen it-oplossingen die zijn af te stemmen op hun specifieke bedrijfsprocessen. Het private netwerk moet passen binnen de digitale systemen van bedrijven. Sommige providers missen daarvoor de kennis. Ze hebben niet voldoende expertise om de klant op dit punt bij te staan.  Door een groot samenwerkingsverband op te tuigen denkt Eurofiber in die lacune te voorzien. Het begint met het samen met de klant ontwerpen van het glasvezelnetwerk, waarop in volgende fases is voort te borduren. Door stapsgewijs te werken krijg je zo’n project sneller op de financiële agenda van afnemers, aldus Thijsen. Dankzij koppeling met bestaande glasvezelnetwerk is geen complexe it-integratie nodig. Ook qua service wil Eurofiber onderscheidend zijn.  Op dit moment blijft 4G de meest gebruikte technologie in operationele netwerken, stelt het al genoemde Mordor Intelligence. Maar 5G, meer gericht op it-netwerken, biedt een aanzienlijk lagere latency. Sneller down- en uploaden is een ander voordeel. Dit type netwerk is ook interessant voor het op afstand monitoren en aansturen van installaties met draadloze sensoren bijvoorbeeld in de maakindustrie of de zorg. Veel meer apparaten zijn tegelijk te connecteren met kwaliteitsgaranties als ware het bekabeld, geven Van Dijk en Brandenburg van NTT Data aan.  Eurofiber richt zich op private 5G voor industriële complexen en campussen. Maar Thijsen denkt dat ook warehouses en grote logistieke centra baat kunnen hebben. Op deze uitgestrekte terreinen is wifi niet toereikend maar is met glasvezel en private 5G-toegangspiunten prima dekkend te maken, zegt hij. GreenetOp 20 november trad Greenet toe als nieuwe partner binnen het private 5G-ecosysteem van Eurofiber, Nokia en NTT. De specialist in mobiele private netwerken brengt meer dan tien jaar ervaring mee in sectoren als zorg, logistiek en bouw en is een aanvulling op het aanbod van Eurofiber, dat hoogwaardige glasvezelinfrastructuur levert. De verwachting is dat, samen met Nokia en NTT, bij organisaties eenvoudiger en kostenefficiënt eigen private 5G-netwerken zijn te implementeren, afgestemd op specifieke behoeften. De dienst richt zich op (middel)grote bedrijven met strenge beveiligingseisen, zoals ziekenhuizen. 

Logius wil in de Solvinity-discussie de kou uit de lucht halen door te benadrukken dat DigiD Nederlands is en blijft. Volgens de rijks-ict-dienstverlener draait DigiD weliswaar op het platform van Solvinity maar is dat een overheidsdatacenter. Bovendien verstrekt DigiD alleen het BSN. Dit BSN is versleuteld en kan niet ingezien worden door een partij als Solvinity. De overname van Solvinity door het Amerikaanse Kyndryl is een bedrijfsbeslissing waarbij Logius geen rol heeft gehad. De it-dienstverlener van het Rijk zegt zich te beseffen dat de overname vragen oproept bij burgers, bedrijven en overheden. Daarom is er na de bevestiging van de voorgenomen overname een onderzoek gestart naar de mogelijke impact op dienstverlening, beveiliging en privacy, stelt de it-dienstverlener van het Rijk in een verklaring. Logius wijst in dit verband op drie acties: • Het kabinet onderzoekt de mogelijke operationele, juridische en contractuele gevolgen van de voorgenomen overname, met ondersteuning van de landsadvocaat zoals gebruikelijk is bij overnames; • Relevante toezichthouders moeten de overname nog goedkeuren; • Er zijn eisen gesteld aan de veiligheid en continuïteit van het platform en dat blijft van kracht. ‘Als de impactanalyse een onacceptabel risico laat zien, worden onmiddellijk passende maatregelen genomen. De veiligheid en betrouwbaarheid van de gegevens van Nederlandse burgers zijn niet onderhandelbaar,’ aldus algemeen Directeur Bert Voorbraak van Logius. Wat is DigiD? Logius beheert DigiD. Het platform waar DigiD op draait wordt geleverd door Solvinity en draait in een overheidsdatacentrum. Met DigiD is in te inloggen bij overheidsorganisaties en organisaties met een publieke taak, zoals de Belastingdienst en de zorg. DigiD zorgt alleen voor de veilige toegang tot deze organisaties. DigiD verstrekt daarbij alleen het BSN. Dit BSN is versleuteld en kan niet ingezien worden door een partij als Solvinity, bezweert Logius. Gegevens over iemands inkomen of medische gegevens worden beheerd door overheidsorganisaties en organisaties met een publieke taak, aldus de rijks-ict-dienstverlener. 

BAM gaat een proeffabriek voor fotonische chips bouwen in Eindhoven: licht voor razendsnel en energiezuinig datatransport. Het is de volgende stap in de ontwikkelende Nederlandse halfgeleiderketen. BAM gaat een proeffabriek voor fotonische chips bouwen op de High Tech Campus in Eindhoven, zo meldt het bedrijf. Het project, in opdracht van TNO, richt zich op indiumfosfide-chips op een zes-inch wafer-schaal. Deze fotonische technologie gebruikt licht voor datatransport, wat leidt tot hogere prestaties en lagere energieconsumptie in datacenters en slimme apparaten, aldus het bedrijf. De bouw start begin 2026 en wordt gefinancierd via de EU Chips Act, PhotonDelta, het ministerie van Economische Zaken, het ministerie van Defensie en TNO. BAM zal de gehele bouw verzorgen, inclusief cleanroomfaciliteiten. ‘Het gebouw stelt bijzondere eisen aan klimaatbeheersing, trillingvrije installaties en cleanroom-technologie. BAM heeft daar veel ervaring mee door eerdere projecten in de hightech-sector,’ aldus directeur Peter Smeets. Strategische kaart van de halfgeleidersector Het project is onderdeel van de ontwikkelende Nederlandse halfgeleiderwaardeketen: van ontwerp en productie tot infrastructuur, diensten en onderzoek. Die Nederlandse halfgeleidersector kent een compleet ecosysteem dat zich concentreert rond drie regionale hotspots: Eindhoven, Nijmegen en Enschede, concludeert High Tech NL uit eigen onderzoek. In Eindhoven, waar de proeffabriek komt, ligt de nadruk sterk op machinebouw en ondersteunende modules, met ASML als dominante speler. Nijmegen onderscheidt zich door een evenwichtige mix van chipontwerp, front- en back-end-productie en systeemintegratie. Enschede heeft een duidelijke specialisatie in chipdesign en r&d, aangevuld met ondersteunende diensten. Naast deze drie kerngebieden zijn er aanvullende accenten per provincie. Noord-Brabant is het zwaartepunt voor productieapparatuur en services, terwijl Gelderland zich profileert met front-end productie en een brede spreiding van activiteiten. Overijssel heeft een relatief groot aandeel in chipontwerp en back-end-productie. Kennis- en onderzoeksinstellingen, een belangrijke basis voor innovatie, zijn verspreid over alle provincies en vormen.