computable

Steeds meer organisaties willen overstappen van Amerikaanse hyperscalers naar Europese alternatieven. Of althans gedeeltelijk. Waar moet je aan denken? ✅ Begin met een risicoanalyse ‘De eerste stap in het migratieproces is het scherp in kaart brengen van de risico’s’, vertelt Maurice Hoeneveld. Hij is senior business & management consultant bij de Sovereign Cloud Advisory bij Atos. ‘Welke leveranciers gebruik je momenteel? Denk hierbij niet alleen aan de hyperscaler zelf, maar ook aan gerelateerde software- en platformcomponenten. Is er bijvoorbeeld afhankelijkheid van specifieke cloud-native functies zoals serverless functies, automatiseringstools of ontwikkelplatforms? Welke producten vormen een risico voor de continuïteit van de bedrijfsvoering als ze op enig moment zouden uitvallen of niet langer beschikbaar zijn?’ Beoordeel ook het risico van vendor lock-in: hoe moeilijk is het om zonder significante aanpassingen over te stappen naar een andere leverancier? Kan de applicatie-architectuur modulair worden opgebouwd met open standaarden of ben je sterk verknoopt met één technologie-stack? ✅ Classificeer je data en bepaal welke data strategisch zijn Niet alle data hoeven direct verplaatst te worden. Classificeer welke data bedrijfskritisch of gevoelig zijn, zoals persoonsgegevens, intellectueel eigendom of financiële gegevens. Deze informatie kan, afhankelijk van risicoanalyse en compliance-eisen, beter worden ondergebracht bij een soevereine of private cloudoplossing. Voor minder gevoelige data kan het (voorlopig) behouden van een hybride aanpak met publieke cloud een valide strategie zijn. ‘Maar bedenk ook: hoe worden de data opgeslagen, verwerkt en gedeeld? En onder welke jurisdictie valt de provider? Data die zich fysiek in Europa bevinden, is niet automatisch juridisch beschermd als de eigenaar een Amerikaans bedrijf is’, aldus Hoeneveld. Welke leveranciers gebruik je momenteel? Denk hierbij niet alleen aan de hyperscaler zelf – Maurice Hoeneveld, senior business & management consultant Atos ✅ Maak een overzicht van alle gebruikte IaaS- en PaaS-componenten Veel organisaties zijn in de loop van de jaren diep verweven geraakt met de infrastructuurdiensten van hyperscalers. Maak daarom een gedetailleerde inventarisatie van gebruikte infrastructuur- (IaaS) en platformdiensten (PaaS), zoals: – virtuele machines; – containerservices (zoals Azure Kubernetes Service); – databases (denk aan SQL as a Service); – api-management; – object storage en back-updiensten. Let hierbij op: sommige diensten zijn goed te vervangen door Europese alternatieven, andere minder. Denk hierbij aan serverless computing en ai-diensten die diep in het ecosysteem van de hyperscaler geïntegreerd zijn. ✅ Evalueer de gebruikte ontwikkeltools en DevOps-workflows ‘Een migratie raakt zeker ook de ontwikkelteams. Veel developers zijn getraind op specifieke tools uit het Microsoft-, Amazon- of Google-ecosysteem. Denk aan CI/CD-tools, code repositories, monitoring-oplossingen en testomgevingen.’ Als je overstapt naar een Europese provider of een open source-omgeving, moet je vaststellen of vergelijkbare tools beschikbaar zijn en of ontwikkelaars hiermee uit de voeten kunnen. Is herscholing nodig? Kun je geleidelijk overstappen naar een vendor-agnostisch model? ‘Als Atos zijn wij bijvoorbeeld bezig met het opzetten van ontwikkelplatforms die tooling flexibel combineren op basis van open source-technologieën.’ In Europa zouden we meer vertrouwen moeten hebben in technologie die we zelf ontwikkelen – Florian Zinnagl, ciso Oostenrijkse ministerie van Economische Zaken ✅ Bepaal de geografische locatie en het eigenaarschap van datacenters Waar staan je data, en wie bezit het datacenter? Dit zijn cruciale vragen. Sommige ‘Europese’ cloudproviders hosten hun diensten in datacenters die eigendom zijn van Amerikaanse of Aziatische bedrijven. Dat kan leiden tot risico’s vanwege buitenlandse wetgeving. Kies daarom voor aanbieders die hun infrastructuur in Europees eigendom en onder Europese jurisdictie exploiteren. Dit is van belang voor juridische bescherming én compliance. ✅ Werk met een gefaseerde migratiestrategie Een veelgebruikte aanpak is om niet direct alles over te zetten, maar te beginnen met nieuwe projecten in de Europese cloud. Dit geeft ruimte om tooling, workflows en kennis op te bouwen zonder de bestaande operatie te verstoren. Oudere workloads kunnen later stapsgewijs worden gemigreerd, bijvoorbeeld bij een herbouw of vervanging. Koppel dit aan interne capaciteitsopbouw en betrek interne stakeholders bij de prioritering van workloads: welke applicaties kunnen migreren zonder risico, welke zijn mission critical? Onze technologie maakt het mogelijk dat de volledige controle over de data volledig in Oostenrijk blijft – Richard Marx, medeoprichter en ceo van Sendent ✅ Herstel regie binnen de eigen organisatie Hoeneveld: ‘Zonder interne regie is migratie gedoemd te stranden. Veel organisaties zijn te afhankelijk geworden van externe leveranciers, met te weinig eigen kennis over hun it-landschap. Zorg dat het it-management niet alleen projectmatig stuurt, maar ook strategisch eigenaarschap neemt over cloudkeuzes.’ Zorg daarom voor: – interne architectuurkennis; – continu risicomanagement; – opbouw van eigen DevOps-expertise; – governance rond leverancierskeuze en contractuele afspraken. ✅ Kies voor partners met ervaring én Europese wortels Vaak bestaat nog het idee dat Europese providers alleen lokaal actief zijn en te weinig ervaring hebben met cloudprojecten. Dat klopt niet. Een mooi voorbeeld is het Nederlandse bedrijf Sendent, dat succesvolle Microsoft-integraties biedt voor het open source-platform van Nextcloud en recentelijk een migratie heeft uitgevoerd bij het Oostenrijkse Ministerie van Economische Zaken, Energie en Toerisme. Hier werd op basis van Nextcloud een alternatief opgezet voor Microsoft Teams, volledig self-hosted, met strikte datacontrole en ondersteuning voor Outlook-gebruikers. ‘Veel van onze klanten zijn niet in Nederland gevestigd’, zegt Richard Marx, mede-oprichter en ceo van Sendent. Het Oostenrijkse ministerie gebruikte nog Skype for Business dat uitgefaseerd diende te worden. Een overstap naar Microsoft Teams bleek juridisch problematisch, vertelt Marx. ‘Er werd gekozen voor Nextcloud als samenwerkingsplatform, met integraties van Sendent voor Outlook en Teams, waarbij OneDrive volledig werd uitgeschakeld.’ Florian Zinnagl is ciso bij het ministerie: ‘In Europa zouden we meer vertrouwen moeten hebben in technologie die we zelf ontwikkelen. Digitale soevereiniteit is geen modewoord, maar een verantwoordelijkheid.’ Men koos voor een combinatie van Office 365 voor eindgebruikers, met opslag van documenten en data in de Nextcloud-omgeving. Zo blijven alle documenten in een eigen omgeving, maar kunnen eindgebruikers toch de voor hen vertrouwde werkplektools gebruiken. De migratie verliep gefaseerd, met een proof of concept in het vierde kwartaal van 2024 en een volledige uitrol in april 2025. Belangrijke succesfactoren waren een actieve adoptiestrategie, wekelijkse training en sterke interne regie. Inmiddels tonen ook andere ministeries in Oostenrijk interesse in een soortgelijke aanpak, vertelt Marx: ‘Onze technologie maakt het mogelijk dat eindgebruikers hun vertrouwde Microsoft-producten kunnen blijven toepassen, maar dan met volledige controle over de data die volledig in Oostenrijk blijven.’ De overstap naar een Europese cloudomgeving is geen revolutie, vertelt Hoeneveld, maar een strategische evolutie. Door stapsgewijs te migreren, je it-architectuur te evalueren en kennis op te bouwen, wordt een overstap haalbaar. Atos heeft er al de nodige ervaring mee. Een voorbeeld als het Oostenrijkse ministerie laat bovendien zien dat er veel meer Europese it-specialisten zijn die deze migraties mogelijk kunnen maken. Dit artikel staat ook in Computable Magazine 2025 #5.

In dit nieuwsoverzicht: Nederland tweede in quantumwetenschap, Veeam neemt Securiti AI over voor 1,7 miljard dollar, mergers & acquisitions-golf datacenters lijkt over hoogtepunt, HP Benelux biedt partners CO2-transparantie, en Fal.ai gewaardeerd op meer dan vier miljard dollar. Nederland tweede in quantumwetenschap Nederland staat in 2025 wereldwijd op de tweede plaats in quantumwetenschap, volgens een onderzoek van Quantum Delta. Private investeringen in Nederlandse quantumbedrijven groeiden in vijf jaar van tien naar 160 miljoen euro. Het aantal startups steeg naar 29 en het aantal banen naar 735, waarvan circa vierhonderd in Delft. Ook het aantal patenten nam toe, van elf in 2020 naar zestig in 2025. De onderzoekers benadrukken dat vervolgfinanciering na 2028 noodzakelijk is om de internationale voorsprong te behouden. Als voorbeelden van toepassingen noemen ze een quantumveilige verbinding in de Rotterdamse haven en quantumsensoren in de zorg. Veeam neemt Securiti AI over voor 1,7 miljard dollar Het Utrechtse Veeam Software neemt het Amerikaanse Securiti AI over voor 1,7 miljard dollar. Securiti AI is gespecialiseerd in data security posture management, privacy en governance. De overname moet leiden tot één centraal datacommandocentrum waarin dataresilience en -beveiliging worden gecombineerd, aldus de nieuwe moeder. Daarmee kunnen organisaties hun volledige data-omgeving beheren, beveiligen en herstellen, en data betrouwbaar inzetten voor ai-toepassingen. De deal volgt op de toenemende druk rond databeveiliging en de hoge uitval van ai-projecten door dataproblemen. De ceo van de aanwinst wordt president security and ai bij de moeder. Heeft m&a-golf van datacenters de top bereikt? De weerstand tegen de aangekondigde overname van Core Scientific door ai-cloudprovider CoreWeave voor negen miljard dollar toont mogelijk aan dat de fusie- en overnamegolf (mergers & acquisitions; m&a) in de datacentersector zijn hoogtepunt heeft bereikt, zo stelt Networkworld. Proxy-adviseur ISS riep aandeelhouders van Core Scientific op om tegen te stemmen en stelde dat het proces te snel en zonder bescherming tegen koersvolatiliteit verliep. Grootaandeelhouder Two Seas Capital onderschreef dit en wees erop dat waarderingen in de sector sterk zijn gestegen, terwijl Core Scientific door de koppeling aan CoreWeaves volatiele aandelen juist achterblijft. Analisten zouden de deal zien als signaal dat de markt oververhit is en verdere consolidatie risicovol wordt. HP Benelux biedt partners CO2-transparantie HP Benelux maakt bekend dat het nu mogelijk is voor channelpartners om per product direct gedetailleerde CO2-gegevens te integreren in productpagina’s via contentplatforms als Icecat en 1WorldSync. De data omvatten emissies uit productie, transport, energieverbruik, verbruiksmaterialen en end-of-life-verwerking. Dit moet partners helpen om transparanter en overtuigender te opereren bij aanbestedingen en commerciële trajecten. De stap bouwt voort op het eigen Amplify Impact-programma, dat wereldwijd meer dan vierduizendvijfhonderd partners ondersteunt. Uit recente cijfers blijkt dat iets meer dan zeventig procent van de deelnemers het succes bij duurzaamheidsdeals zag stijgen en vijftig procent nieuwe klanten aantrok, zo concludeert het bedrijf. Fal.ai gewaardeerd op meer dan vier miljard dollar De Amerikaanse startup Fal.ai, die infrastructuur voor multimodale ai-modellen aanbiedt, heeft circa 250 miljoen dollar opgehaald bij een waardering van meer dan vier miljard dollar, zo meldt TechCrunch. De ronde volgt kort na een Series C van 125 miljoen dollar bij een waardering van 1,5 miljard dollar. De omzet van Fal steeg in een jaar van tien miljoen dollar naar 95 miljoen dollar, terwijl het aantal ontwikkelaars op het platform groeide van een half miljoen naar meer dan twee miljoen. Fal biedt toegang tot ruim zeshonderd modellen voor beeld, video, audio en 3d, en wordt ondersteund door duizenden Nvidia H100- en H200-gpu’s.

De grootschalige storing bij AWS laat mogelijk zien hoe kwetsbaar systemen zijn als ervaren personeel verdwijnt. Makkelijk vermijdbare fouten worden te makkelijk gemaakt. Probleemopsporing duurt te lang. Wat betekent het verlies van tribal knowledge? Maandag viel een groot deel van het internet stil toen AWS werd getroffen door een DNS-probleem rond DynamoDB. Banken, sociale media, gamingplatforms en zelfs Amazon zelf werden geraakt. De outage, een DNS‑meltdown in US‑EAST‑1, kwam doordat een set interne resolvers een verkeerde config push kreeg, waardoor service discovery en interne api‑calls massaal time‑outs gaven. Het probleem werd uiteindelijk hersteld door de misconfiguratie te reverten, de resolver‑clusters geforceerd te herstarten en de dependency‑chains opnieuw te laten convergeren, waarna de control‑plane en klantworkloads weer stabiel kwamen. Dat hele traject duurde ‘maar’ een paar uur. Volgens The Register ligt het echte probleem echter dieper. Het heeft alles te maken met het verloop onder werknemers. ‘Wanneer je beste engineers definitief uitloggen, moet je niet verbaasd zijn als de cloud vergeet hoe DNS werkt,’ aldus Corey Quinn, die er columnist is. Wat volgens hem vooral opvalt, is de traagheid waarmee AWS de kern van het probleem wist te identificeren. Het duurde 75 minuten voordat men van vage foutmeldingen naar een concrete diagnose ging, ‘om van ‘er gaat iets mis’ tot ‘we hebben het teruggebracht tot één service-endpoint, maar onderzoeken nog verder’ te komen.’ Het Health Dashboard bleef gedurende die periode, dat iedereen wilde weten waarom er niks werkte, braaf melden dat alles in orde was. Wegtrekkende kennis als achilleshiel De storing is echter meer dan alleen een technisch incident. Quinn noemt het een symptoom van een dieper probleem. ‘Waar zijn de senior AWS-engineers gebleven die dit eerder hebben meegemaakt? Het antwoord is steeds vaker dat ze het gebouw hebben verlaten.’ Met hun vertrek verdwijnt decennialange ervaring en hun ‘tribal knowledge’ die cruciaal is om obscure storingspatronen snel te herkennen. ‘De storing benadrukt hoe Amazon decennia aan moeizaam opgebouwde institutionele kennis is kwijtgeraakt doordat senior engineers het bedrijf hebben verlaten, waardoor er minder mensen overblijven die weten hoe ze dit soort problemen snel kunnen oplossen.’ Amazon heeft sinds 2022 meer dan 27.000 medewerkers laten gaan. De columnist verwijst naar interne documenten die wijzen op een ‘regretted attrition’ van 69 tot 81 procent: ‘Mensen die vertrekken van wie we wilden dat ze bleven.’ In combinatie met reorganisaties en een strikte return to office-strategie lijkt dit de operationele slagkracht van AWS verder te ondermijnen. Verliest de cloud geheugen? ‘Dit gaat niet over oude technologie. Het gaat erom dat de mensen die het onderhouden nieuw zijn,’ concludeert hij. De storing bij AWS laat zien dat niet de infrastructuur zelf, maar het verlies van ervaren mensen de grootste kwetsbaarheid vormt. Volgens hem is de vraag is niet óf, maar wanneer de volgende storing zich aandient: elke onderbezette ploeg zal onvermijdelijk over een edge case struikelen. Zonder herstel van kennis en ervaring binnen de teams dreigt AWS een vicieuze cirkel van incidenten en herstelacties in te gaan, waarbij elke uitval de afhankelijkheid van een steeds dunner bezet engineeringkorps verder blootlegt, concludeert hij. Uiteraard is Amazon niet de enige met tribal knowledge en ook niet de enige die ernstige problemen ondervond door het verlies daaraan. Alleen wordt dat maar zelden toegegeven: een storing, bug, of programmeerfout is een veel betere kapstok om problemen aan op te hangen. Als we goed zoeken, zijn ze te vinden. De wereldwijde it-storing van British Airways in 2017 bijvoorbeeld, die het bedrijf zo’n honderd miljoen euro aan schadevergoedingen kostte, werd door Britse vakbonden geweten aan de beslissing een jaar ervoor om zo’n tweehonderd ‘toegewijde en loyale it-medewerkers te ontslaan en hun werk te outsourcen’ naar het buitenland. Kent u nog andere voorbeelden?

Nederland blijft samen met China toewerken naar een constructieve oplossing voor de problemen die zijn ontstaan rond de Nijmeegse chipfabrikant Nexperia. Dit bleek dinsdagmiddag na een telefoongesprek tussen minister Vincent Karremans (Economische Zaken) en diens ambtsgenoot Wang Wentao. Afgesproken is met elkaar in contact te blijven. Gewerkt wordt aan een oplossing die de belangen dient van het bedrijf zelf, de Europese afnemers van Nexperia-chips die hun voorraden snel zien opdrogen en de Chinese eigenaar. Gelet op het vertrouwelijke karakter van het gesprek onthoudt minister Karremans zich van verdere mededelingen. Want de zaak ligt zeer gevoelig en kent tal van complicaties. Ook dreigt escalatie. Op ambtelijk niveau proberen beide partijen de wrijvingen weg te masseren. VOC-mentaliteit Karremans en Wang Wentao hadden veel aan elkaar uit te leggen. Nederland werd eerder vanuit China beschuldigd van economisch banditisme, toen het ministerie de macht over Nexperia naar zich toe trok. Ook klonk de term ‘VOC-mentaliteit’. Vervolgens legde de regering in Beijing het Chinees-Nederlandse Nexperia export-controlemaatregelen op, waardoor in China geproduceerde halffabricaten en componenten niet meer naar Nederland mogen komen. De fabriek in Nijmegen kan daardoor leveringscontracten met klanten zoals de Duitse auto-industrie niet of nauwelijks meer nakomen. Leegtrekken De Chinese maatregel was weer een reactie op het ingrijpen van de Nederlandse regering. Karremans behoudt zich het recht voor beslissingen die de economische veiligheid van Nederland in gevaar brengen, tegen te houden of terug te draaien. Directe aanleiding was het feit dat de Chinese eigenaar van Nexperia, Zhang Xuezheng, druk bezig was om de vestiging in Nijmegen leeg te trekken. Om die reden spanden Nederlandse en Duitse managers van Nexperia Europa een zaak bij de Ondernemingskamer aan tegen CEO Zhang Xuezheng. De Amsterdamse rechter onthief de Chinese ceo tijdelijk uit diens functie. Het beheer over nagenoeg alle aandelen die deze zakenman via zijn bedrijf Wingtech aanhield, werd aan een derde partij overgedragen. Samenspannen China denkt dat regering en Ondernemingskamer hierbij samen spanden, maar in Nederland zijn rechters onafhankelijk. Ook ziet Beijing een verband tussen de actie van Karremans en de exportbeperkingen die de VS aan Nexperia oplegde. Maar de minister zei in het tv-programma Buitenhof dat het toeval was dat beide maatregelen op dezelfde dag van kracht werden. Hij ontkent onder één hoedje te spelen met de VS. Volgens voormalig ambassadeur Ed Kronenburg had Karremans voordat hij maatregelen nam, van tevoren met de Chinese autoriteiten overleg moeten voeren. Kronenburg wijst erop dat met de maatregel ook de vestiging van Nexperia in China onder ministerieel toezicht komt. Tegenzet Behalve de Chinese autoriteiten heeft nu ook het Chinese management van Nexperia, met eigenaar Zhang Xuezheng op de achtergrond, een tegenzet gedaan. Het FD meldde dat werknemers van Nexperia China een brief hadden ontvangen waarin Chinese managers de zeggenschap over het bedrijf claimen. Medewerkers werd te verstaan gegeven dat ze instructies van ‘buitenaf’ dienen te negeren. Voor werknemers van Nexperia dat in meerdere landen vestigingen heeft, wordt het met de dag onduidelijker wie het nu bij Nexperia voor het zeggen heeft. De hiërarchische verhoudingen zijn door elkaar geschud, wat de dagelijkse operaties er niet makkelijker op zullen maken. Florence Krol, bestuurder Metaalbond FNV, zegt overigens nog geen signalen van de werkvloer in Nijmegen te hebben ontvangen over extra onrust onder het personeel.

Interview | Hester Borm (D66) Digitale autonomie, regie over eigen data, soevereiniteit en verantwoorde ai van Europese makelij. D66 combineert deze speerpunten in het verkiezingsprogramma met het geven van ruim baan aan innovatieve starters en scale-ups in software. Daarmee onderscheidt de partij zich van het verwante Volt en GroenLinks-PvdA. Opzet is de techsector handvaten te geven om zo een snellere groei in Europa mogelijk maken. Hester Borm, de ‘hoogst genoteerde’ digitale specialist op de kieslijst (nummer 34) van D66, weet als onderneemster waar startende techbedrijven behoefte aan hebben. Ze is medeoprichter en chief product officer van Aira, een ai-gedreven recruitmentplaform. Vanuit Chili is haar b2b-software-as-a-service actief in het merendeel van Latijns-Amerika. De nadruk ligt op automatisering van werving en selectie. Hester Borm. Als vrouw van de praktijk vindt Borm dat de Europese technologische onafhankelijkheid een duwtje kan gebruiken. D66 zet vol in op innovatie. De partij wil dat Nederland koploper wordt als land op het gebied van digitale zaken en een voedingsbodem creëren voor de economie van de toekomst. Een onderdeel hiervan kan het zogenoemde 28ste regime zijn. Hiermee kunnen ai-bedrijven onder een geharmoniseerd Europees stelsel opereren, zonder de nationale regels te  vervangen. Volgens Borm scheelt zo’n pan-Europese rechtsvorm voor bedrijven in alle 27 EU-landen veel tijd. Ondernemers kunnen zo beter hun bedrijf uitbouwen in plaats van allerlei zaken te regelen die voortkomen uit onderlinge verschillen in wet- en regelgeving. Nationale barrières vormen nu nog te vaak voor onnodige drempels voor innovatie. Halfgeleiderindustrie D66 zet ook vol in op een krachtige nationale en Europese ict-sector. De halfgeleiderindustrie is nog extra te versterken, bijvoorbeeld door de productie van computerchips op te voeren. D66 gaat zich ook hard maken voor een Digitale Dienst bij de Rijksoverheid. Nu zijn alle departementen zelf verantwoordelijk voor de manier waarop ze digitalisering organiseren. Dat is inefficiënt, stelt Borm. Door hier één orgaan voor aan te wijzen, kan de overheid sneller leren, best practices ontwikkelen en opschalen. Stapsgewijs dient er op den duur een centrale dienst te komen onder een eenhoofdige leiding met een gezamenlijke aanpak. De it van de Belastingdienst zou daar onder kunnen vallen, evenals bijvoorbeeld Logius en SSC-ICT. Bij het inkoopbeleid kunnen deze diensten gezamenlijk optrekken. D66 hangt het principe aan van ‘opensource, tenzij’. Alleen als software onvoldoende voldoet aan bepaalde functie-eisen is daarvan af te wijkenn. Borm ziet ook graag dat dat zo’n centrale Digitale Dienst gebruikmaakt van EuroStack, nu nog een industrieel beleidsplan maar straks Europa’s digitale infrastructuur. Het D66-verkiezingsprogramma staat voor democratische grip Daar past ook MijnBureau bij, een persoonlijk digitaal dashboard voor burgers. Die krijgen inzage in welke overheidsdiensten iemands data gebruiken, met de mogelijkheid om instellingen te beheren, zoals toestemming, correcties of bezwaar. D66 introduceert verder het Baas-over-eigen-bitsprincipe. Burgers krijgen zelf de regie over hun online-leven. Dat geldt ook voor de EU. ‘We moeten digitaal onafhankelijk worden, bijvoorbeeld in cloudinfrastructuur, apps en algoritmes.’ D66 wil een bewindspersoon voor Digitale zaken, waaronder technologie en innovatie, met een eigen begroting en een duidelijke regierol over de digitale infrastructuur en maatschappelijke innovatiedoelen. Die minister moet zorgen dat publieke sectoren minder afhankelijk worden van Amerikaanse en Chinese techbedrijven. Onder leiding van deze minister zet de overheid de toon bij aanbestedingen en contract-eisen van ict, vooral in belangrijke publieke sectoren. Die bewindspersoon moet een eigen mandaat en budget krijgen. Technologische vooruitgang in de samenleving staat daarbij voorop. Van deze minister worden een brede kijk en ook een langetermijnvisie verwacht. Het D66-verkiezingsprogramma staat voor democratische grip en onafhankelijke controle op het digitale bestaan. Digitale autonomie is daarvoor cruciaal. Waar die autonomie nog niet bestaat, moeten sterke toezichthouders haar beschermen tegen de schadelijke effecten van de verdienmodellen van grote techbedrijven. DFA Ook is D66 vurig voorstander van de Digital Fairness Act (DFA), een aankomend wetsvoorstel van de Europese Commissie dat consumenten moet beschermen tegen manipulatieve digitale praktijken. Zo gaan ethische kaders verslavend design en misleidende interfaces tegen. Verder pleit Borm voor een ai-gezant, een functionaris die de samenwerking met andere landen en organisaties bevordert rond ai-regulering, standaarden en ethiek. Ook beleidscoördinatie, stimulering van innovatie en bewaking van waarden liggen op het bord van deze persoon. Borm denkt een ai-gezant een strategische, diplomatieke en inhoudelijke rol toe. ‘Noem het een digitale ambassadeur voor verantwoorde ai.’ D66 wil dat Nederland koploper wordt in Europa op het gebied van waardengedreven en verantwoorde ai, met democratische grip en onafhankelijke controle. Amsterdam zou een Europese ai-hub moeten worden. D66 wenst ook een andere aanpak van monopolies door een verschuiving van de bewijslast. Techbedrijven zullen zelf moeten aantonen dat ze geen monopoliegedrag vertonen en geen misbruik maken van marktposities met slechts een handjevol aanbieders. De handhaving wordt strenger. Leveranciers die keer op keer in de fout gaan, worden uitgesloten van aanbesteding. Volgens D66 moet iedereen het auteursrecht krijgen over het eigen gezicht, lichaam en de eigen stem. Techbedrijven worden verplicht om nepbeelden binnen 24 uur te verwijderen. Sterker, sociale-mediaplatforms moeten meer doen om online-haatberichten te verwijderen. Iedereen moet zich bovendien veilig kunnen uitspreken, ook online. En dan het probleem dat digitale technologie steeds meer kennis en inzicht vereist, wil de Tweede Kamer zijn controlerende taak goed kunnen uitvoeren? Borm: ‘Bij uitbreiding van het aantal Kamerleden naar 260 personen kunnen er meer digitale specialisten komen. Dan krijgt dit onderwerp de aandacht die het verdient.’