business

Agentic ai kan taken overnemen waar voorheen mensen zich mee bezig hielden. Dat roept echter vragen op over betrouwbaarheid, aansprakelijkheid en governance. Computable sprak daarover met Abel Hoogeveen, legal counsel (tech) en sectiecoördinator ai bij juridisch adviesbureau ICTRecht. Welke juridische processen zijn prima uit te voeren door ai-agents? ‘Als je alleen kijkt naar agentic ai volgens de gangbare definitie – dus systemen die zelf kunnen evalueren, plannen, uitvoeren en afronden – dan zie je dat er nog niet zoveel bestaat in de juridische wereld. Ai in het algemeen is al wel heel goed toepasbaar voor verkennende taken, zoals het eerste juridisch onderzoek. Maar specifieke agent-tools die voor juristen zijn bedoeld, staan nog in de kinderschoenen.’ Wat doet ICTRecht zelf al met ai en ai-agents? ‘Met échte agents doen we nog niet veel. Maar met ai in het algemeen des te meer. Zo hebben we eigen maatwerk-gpt’s, bijvoorbeeld voor privacy en de AI Act, een NDA-checker en tools voor intellectueel eigendom. Intern bouwen we een tool die newsfeeds automatisch filtert en koppelt aan collega’s die het onderwerp in de gaten houden.’ ‘Ai zelf gaat minder hard vooruit dan in 2024. Momenteel zijn het juist toepassingen die belangrijker worden. Denk aan koppelingen met data en processen, of nieuwe manieren van redeneren of reflecteren. Het zwaartepunt verschuift naar concrete apps en integraties. Ik verwacht het komende jaar veel experimenten én nuttige toepassingen. Chatten met ai’s blijft bestaan, maar is zeker niet het enige dat ertoe doet.’ Ai-toepassingen kunnen foto’s scannen en bijvoorbeeld autoschade of moedervlekken ontdekken. Wat doe je als ze een fout maken? ‘Die herkenning wordt echt steeds beter en is soms indrukwekkend, maar er schuilt ook een gevaar in: mensen vertrouwen er sneller in en zien de missers bij randgevallen minder. Rechtspraak hierover zie je nog weinig. Vanuit de nieuwe Europese AI Act worden er wel verplichtingen opgelegd, met name bij hoog risico-processen zoals promotie of ontslag, in de justitieketen, de biometrie, in voertuigen en vliegtuigen, medische apparatuur en bij toegang tot essentiële diensten zoals zorgverzekeringen. Denk bij zulke eisen aan aantoonbare nauwkeurigheid, robuustheid, voortdurend testen en monitoren en altijd afdoende menselijk toezicht. En er moet veel gedocumenteerd worden. Maar buiten die hoog risico-categorie, bestaan er vrij weinig specifieke verplichtingen voor ai.’ ‘Als het fout gaat, dan is bewijs vaak het struikelblok. Je moet aantonen dat de fout in het systeem zat of dat er ongeoorloofd gebruik van is gemaakt. In de praktijk is dat vaak heel lastig, zeker bij zelflerende modellen. Daar is nog nauwelijks jurisprudentie over. En zonder aparte regels voor bewijs val je gewoon terug op de algemene productaansprakelijkheid.’ Voor consumenten die een ai-dienst gebruiken, blijft de producent in principe aansprakelijk Hoe verandert ai, en vooral zelf handelende ai, dat aansprakelijkheidslandschap? ‘Voor consumenten die een ai-dienst gebruiken, blijft de producent in principe aansprakelijk, óók als het model zelflerend is. In een b2b-keten ligt dat echter anders. Als een bedrijf het bij een leverancier gekochte ai-model aanpast en exploiteert, kan een derde partij die dat aangepaste model gebruikt juist dat bedrijf aanspreken. Dan is het nog maar de vraag hoe de schade later wordt verhaald op de oorspronkelijke leverancier. Dat maakt het werkveld bijzonder complex.’ Hoe verzeker je zulke problemen, bijvoorbeeld door een verkeerde ai-handeling? ‘Wat je nu ziet is dat partijen gewone verzekeringsclausules opnemen in contracten. Men moet verzekerd zijn, tot bepaalde maxima. Omdat veel ai-toepassingen toch een relatief laag risicoprofiel hebben, levert dat meestal weinig problemen op. Maar het is nog een jonge markt, met weinig jurisprudentie.’ Ook schadeverhalen volgt nog dezelfde gebaande paden. ‘Voor de derde partij is het logisch om zich eerst te richten tot het tussenbedrijf, dus de partij die de ai-dienst daadwerkelijk exploiteert. Of dat bedrijf daarna weer verhaal kan halen bij de leverancier, hangt af van afspraken en van eventuele uitsluitingsclausules. Dat maakt de verdeling van aansprakelijkheid vaak ingewikkeld.’ Dat valt onder risicomanagement en dus de cfo. Daarnaast doen bij ai ook nog mee de cio, de cso, legal: hoe moet dat? ‘Je ziet dat organisaties steeds meer compliance centraliseren. Nieuwe EU-regels grijpen in elkaar, dus je hebt een afdeling nodig die het geheel overziet. Ai-governance hoort daar ook bij. Onze visie is dat een ai-compliance officer hierin de spil moet zijn: iemand die ethiek, security, techniek en privacy met elkaar verbindt en het juiste team aan tafel krijgt.’ De AI Liability Directive is ingetrokken door de EU. Wat nu? ‘Die richtlijn is politiek gestrand: er was geen consensus. We zijn daarom teruggevallen op de bestaande regels voor productaansprakelijkheid en procesrecht. Een vervanger of nieuw tijdpad is nog niet genoemd.’ Digitale soevereiniteit krijgt net als ai veel aandacht. Waar ligt de grens tussen soevereine ai en ai als rechtspersoon? ‘Dat is meer een filosofische discussie. In het recht zijn rechtspersonen vooral een handig construct. Ik zie niet snel gebeuren dat bedrijven ai los willen koppelen van hun eigen organisatie: ze willen immers de controle houden. Zonder een maatschappelijke omwenteling verwacht ik dus niet dat ai een eigen rechtspersoonlijkheid krijgt of in een soort ai-bevolkingsregister wordt gezet.’ En de toekomst? ‘De ai-modellen zelf gaan wat minder spectaculair vooruit. De winst zit meer in nieuwe technieken en vooral in toepassingen en integraties. Er zullen veel praktische ai-apps bijkomen. Juridisch gezien gaat de AI Act de komende jaren stap voor stap gelden, met een volledige inwerkingtreding in augustus 2026. We verwachten nog nadere richtsnoeren. Onze klanten zijn er nu al mee bezig en lopen daarbij tegen allerlei praktijkvragen aan.’ Dit artikel staat ook in Computable Magazine 2025 #6.

Cloudian en CTERA kondigen een wereldwijde samenwerking aan die organisaties één geïntegreerd dataplatform biedt. Door hun oplossingen voor respectievelijk object en file storage te combineren, krijgen bedrijven een data fabric van edge tot cloud. Bedrijven worstelen met groeiende datavolumes die verspreid zijn over meerdere locaties. Centraal beheer ontbreekt vaak, terwijl lokale kantoren snel toegang tot […]

OneCon, het jaarlijkse evenement van SentinelOne, staat in het teken van zowel het beschermen van AI-workloads als de inzet van AI om organisaties te beschermen. De securityspeler breidt de mogelijkheden van het Singularity Platform uit en is begonnen met de integratie van de recent overgenomen partijen Prompt Security en Observo AI. Na de recente overname […]

Een AI-gedreven collega, zo noemt DeepL haar nieuwe Agent. Deze assistent automatiseert repetitieve taken, terwijl de vandaag geïntroduceerde Customization hub vertaalprocessen vergemakkelijkt. Daarbovenop heeft DeepL de ondersteuning uitgebreid met 70 nieuwe talen. DeepL Agent is beschikbaar na uitgebreide bètatests met meer dan 1.000 gebruikers. De tool voerde 20.000 taken uit tijdens de testfase. Het systeem […]

COLUMN – Ik ben blij dat we nog steeds met potlood en een veel te groot stemformulier stemmen. Een kleuter kan het invullen. En gezien het aantal zetels dat sommige partijen hebben gekregen, hebben de kleuters daar gretig gebruik van gemaakt. De stemmen zijn inmiddels geteld: Jetten heeft een nipte overwinning op Wilders geboekt. Toen Wilders hoorde dat hij nipt verloren had, haalde hij direct het ‘Handboek voor Populisten’ tevoorschijn. Op pagina twee staat bovenaan: ‘Verlies je de verkiezingen, zeg dat ze niet eerlijk zijn verlopen.’ Als de software al gemaakt is door D66’ers, dan zou ik de software nog even nakijken Volgens een betrouwbare, anonieme bron op X zouden in een aantal gemeenten tassen vol met stemmen op Wilders zijn weggegooid. Nou, ik denk dat @Strijdervoorhetvolk63 dat natuurlijk niet zomaar op zijn tijdlijn zet. En ik vermoed dus ook dat hij gelijk heeft. Een stem op Wilders was deze verkiezing een weggegooide stem omdat niemand meer met hem wil samenwerken. Software Naast dat ‘weggegooide’ stemmen, zou de software die de stemmen telt gemaakt zijn door D66’ers. Twee dingen hierover. Als de software al gemaakt is door D66’ers, dan zou ik de software nog even nakijken, want nog steeds zijn veel te veel zetels naar de BBB gegaan. Ten tweede: de kans is wel hééél groot dat de software niet geschreven is door een PVV’er. Voor het schrijven van een beetje fatsoenlijke software heb je minimaal hbo-werk- en denkniveau nodig. En als we kijken naar de bewindslieden waar Wilders gemiddeld mee aan komt zetten, dan is een LOI-cursus al te veel gevraagd. Zoals ik zei, het is goed dat we nog steeds met potlood en papier stemmen. Iedereen kan meedoen. Jacob Spoelstra is columnist/stand-upcomedian. Kijk hier voor meer informatie.

Bird (voorheen Messagebird) wil branchegenoot Cm.com overnemen. Het Amsterdamse bedrijf heeft 165,8 miljoen euro over voor deze leverancier van chat- en betalingsdiensten uit Breda. Het bod van 5,16 euro per aandeel ligt twintig procent hoger dan de slotkoers van CM.com op 5 november op de aandelenbeurs in Amsterdam. Bird bezit iets meer dan vijf procent van de aandelen CM.com. Volgens topman Robert Vis kan de combinatie ‘Europees kampioen worden’ op het gebied van (ai-)messaging. CM.com laat in een reactie weten kennis genomen te hebben van het bod van Bird en het te zullen bestuderen. Bird biedt applicatiesoftware en api’s om elk contactmoment met de klant te automatiseren en te personaliseren via sms, voice en WhatsApp. Het bedrijf draaide vorig jaar een omzet van 489 miljoen euro. Bird, gestart in 2011, wordt getypeerd als een van de unicorns van Nederland. Het in 1999 opgerichte CM.com, gespecialiseerd in messaging en ticketing, behaalde in 2024 een omzet van 274 miljoen euro. Het bedrijf lanceerde kortgeleden het agentic ai-platform Halo. Er werken ruim zeshonderd mensen; algemeen directeur is Jeroen van Glabbeek. Mocht de overname slagen, dan kunnen werknemers van CM.com hun borst nat maken. Vis sneed vorig jaar op Amerikaanse wijze in het personeelsbestand van Bird. Dat deed hij ook al in coronatijd. Van de kleine duizend werknemers die nog geen anderhalf jaar geleden bij het techbedrijf werkten, zijn er zo’n vierhonderd over. Volgens de oprichter kan ai een hoop taken overnemen. Verder klaagt Vis regelmatig over het innovatieklimaat in Nederland en dreigt hij de hoofdzetel van het bedrijf naar de VS te verplaatsen.

De Britse mediagigant LADbible Group heeft zijn eerste eigen televisiekanaal gelanceerd in Nederland. Het kanaal is exclusief beschikbaar op Samsung TV Plus. Samsung TV Plus is de gratis advertentie-ondersteunde streamingtelevisiedienst van de Koreaanse elektronicafabrikant. Het is zijn ‘eigen Netflix’, een manier om meerwaarde te bieden aan eigenaren van dit merk televisie. De streaming-app toont series als Minutes With, Snack Wars, Agree to Disagree en Would You Rather, programma’s die samen meer dan 280 miljoen views op YouTube hebben. Gen Z-kijkers met een Samsung smart-TV kijken gemiddeld anderhalf uur per dag naar gestreamde content. LADbible Group ziet hierin een kans om zijn bereik verder uit te breiden, nadat het bedrijf zich jarenlang vooral profileerde als online contentproducent. LADbible Group, sinds vier jaar aan de Londense beurs genoteerd, groeide de afgelopen jaren uit tot een van de grootste social media-uitgevers wereldwijd. In de eerste zes maanden van dit jaar noteerde het https://lbgmedia.co.uk/ een omzet van 50 miljoen euro (+13%) en een winst voor belasting van tien miljoen euro (+165%).

De consolidatie in de Nederlandse agencymarkt verschuift. Waar tot voor kort vooral grote overnames het beeld bepaalden, kiezen spelers nu voor kleinere, strategische transacties. Specialisatie wordt de nieuwe motor achter dealmaking. Ruim honderd agency-eigenaren verzamelden zich maandag op het REM Eiland in Amsterdam voor een M&A-evenement van Dutch Digital Agencies met een specialist in deze materie, Match Plan. Sectorspecialist Rens Knevels (Match Plan) en ondernemer Marc-Paul Brandt (Strix Group) schetsten samen met Duncan Borsboom (DDA) het actuele beeld van de markt. Kort gezegd zien ze meer deals, die kleiner van omvang zijn en steeds specialistischer. In de eerste helft van dit jaar werden tientallen transacties gesloten, maar de gemiddelde dealsize nam af. Nieuwe bureaugroepen ontstaan, bestaande spelers verfijnen hun portfolio rond niches. Thema’s die in de radar van belangstellende kopers staan, zijn: e-commerce, performancemarketing, marketingautomation en AI. Voor de komende periode verwacht Match Plan een stabiele dealflow in de Benelux met vooral kleine transacties en fusies. Gespecialiseerde labels zullen hun positie verder versterken en vaker Europees opschalen. De volgende groeigolf wordt verwacht in de DACH-regio, Scandinavië en het Verenigd Koninkrijk. De sector kampt, zo schetsen de sprekers, ook met serieuze tegenwind. De organische groei vlakt af bij veel bureaus. Toegenomen concurrentie, prijsdruk en de trend dat klanten meer expertise in-house halen, zetten marges onder druk. Bureaus met langlopende partnerships worden hoger gewaardeerd dan spelers die vooral op losse projecten draaien. Marc-Paul Brandt maakte dat concreet met inzichten uit twintig jaar M&A-praktijk. Vrije kasstromen blijken een doorslaggevende factor bij waardering. Anders gezegd: investeerders en kopers zoeken zekerheid en voorspelbaarheid. Knevels verwacht dat internationale investeerders zich binnenkort mengen in de mid-market. Over kunstmatige intelligentie waren de sprekers eensgezind. De technologie raast vooruit, maar de menselijke kant blijft de bottleneck. “De echte uitdaging is changemanagement van mensen”, aldus Brandt. Dat vraagt om nieuwe werkprocessen en een verschuiving naar waarde-gedreven prijsmodellen. Snelheid, kwaliteit en meetbaarheid worden nieuwe hygiënefactoren. De kunst is versnellen zonder in eenheidsworst te vervallen.

Geen ruimte en stroom voor datacenters op aarde? Geen probleem, want Google wil ze in de ruimte bouwen.

Fairphone breidt uit naar de Verenigde Staten, een belangrijke mijlpaal in zijn wereldwijde groeistrategie en een vervolg op de succesvolle schaalvergroting in Europa. Later in november is de Fairbuds XL-koptelefoon verkrijgbaar via online retailer Amazon in de Verenigde Staten. De marktuitbreiding wordt aangekondigd samen met de kwartaalcijfers. Het Nederlandse bedrijf meldt een omzetgroei van 61 procent ten opzichte van 2024. De verkoop van smartphones steeg met 61 procent dankzij de introductie van de Fairphone Gen. 6, accessoires groeiden met 95 procent en ook audio- en vervangingsonderdelen lieten een sterke stijging zien. Reeds in 2024 realiseerde het bedrijf een positieve EBITDA van 1,7 miljoen euro. De grootste groei werd gerealiseerd in Nederland (96%), gevolgd door Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland.

Hoge psychosociale belasting, gebrek aan aandacht voor gezondheid en een zwakke organisatorische verankering maken IT-security kwetsbaar.

Het Amerikaanse ministerie van Justitie heeft het onderzoek naar de overname van cybersecuritybedrijf Wiz door Google afgesloten. De deal ter waarde van 32 miljard dollar komt hiermee veel dichterbij. Met steeds minder hordes te nemen lijkt Google haar grootste overname ooit te realiseren in 2026. Op 24 oktober besloot het Department of Justice (DOJ) het […]

Common Crawl, bron van trainingsmateriaal voor AI diensten, verwijdert op verzoek van Stichting BREIN ruim 2 miljoen nieuwsartikelen uit haar databank. Common Crawl is een Amerikaanse non-profitorganisatie die het internet kopieert (scraping) en haar databank gratis ter beschikking stelt aan consumenten en bedrijven waaronder generatieve AI diensten die deze datasets gebruiken om hun AI modellen op te trainen. Het webarchief van Common Crawl bestaat uit petabytes aan veelal auteursrechtelijk beschermde werken waaronder veel nieuwsartikelen die Common Crawl sinds 2008 verzamelt. Common Crawl vult haar data archief maandelijks aan met nieuw op het internet gepubliceerd materiaal. In de databank van Common Crawl zitten onder meer artikelen die zijn gepubliceerd op bekende Nederlandse nieuwssites en in digitale kranten. Hiervoor is geen toestemming gegeven. BREIN verzocht Common Crawl namens een aantal Nederlandse nieuwsuitgevers deze zonder toestemming gekopieerde webpagina’s te verwijderen uit hun databank zodat AI diensten niet langer ongeautoriseerd op basis van deze content hun modellen kunnen trainen. Uit onderzoek blijkt dat zo goed als alle grote Generatieve AI taalmodellen (mede) getraind zijn op Common Crawl data. Het betreft in ieder geval openELM van Apple, Phi van Microsoft, ChatgPT van OpenAI, Nemo Megatron van NVIDIA, DeepseekV3 van Deepseek en Claude van Anthropic. Common Crawl heeft voldaan aan het verzoek van BREIN en alle ruim twee miljoen artikelen verwijderd uit hun archief. BREIN wijst ook op GPT-NL, dat in juni 2025 is begonnen met de training. Het is een initiatief van de Nederlandse organisaties TNO, NFI en SURF in samenwerking met o.a. brancheorganisatie NDP Nieuwsmedia, waarvan de leden een enorme dataset ter beschikking stelden. Het model wordt daardoor getraind op zorgvuldig geselecteerde, rechtmatig verkregen data, dus niet op basis van scraping zoals bij Common Crawl. Onderwijl zijn sommige buitenlandse kranten ook bezig om hun data beschikbaar te stellen voor training, in ruil voor een vergoeding. The Guardian heeft dit al gedaan met OpenAI. Die deal is in februari 2025 gesloten, dus ziet wel alleen op artikelen die vanaf toen zijn gepubliceerd. Wie weet volgen er nog anderen. BREIN roept rechthebbenden op zich te melden als het vermoeden bestaat dat hun auteursrechtelijk beschermd materiaal ook door Common Crawl is gekopieerd.

In het publieke domein draait alles om maatschappelijke waarde. Juist daarom moeten keuzes over AI weloverwogen, transparant en strategisch zijn. Toch lijkt de praktijk vooral op experimenteren zonder plan, schrijft Jos van Peperstraten, AI-lead business consultancy bij Conclusion.