business

Conversatie-ai-assistenten zoals Copilot, Claude en Gemini zijn krachtig, maar hun hallucinaties blijven een groot risico. Wat kunnen organisaties doen om dit gevaar technisch en organisatorisch te beperken zónder de voordelen te verliezen? Ai‑assistenten zijn razendsnel en overtuigend, maar juist dat maakt hun fouten verraderlijk. Een hallucinerende Copilot, Claude of Gemini is geen incidentje, maar een ingebakken eigenschap: het model vult gaten in met plausibele onzin. Voor organisaties die afhankelijk zijn van betrouwbare informatie creëert dat een reëel risico. De eerste stap is dus acceptatie: ja, ai-assistenten zúllen hallucineren. De echte aandacht? Hoe herken je hallucinaties, hoe beperk je ze en hoe maak je ze beheersbaar. Computable heeft dat op een rijtje gezet. Risico’s in de praktijk ‘Een onnauwkeurigheid in een juridisch document kan de uitkomst van een zaak beïnvloeden,’ waarschuwt onder andere het Amerikaanse ict-vakblad Computerworld. Zulke fouten kunnen niet alleen rechtszaken doen kantelen, maar ook investeerders afschrikken en beleidskeuzes ondermijnen. Onderzoek van Stanford University laat zien dat zulke ai-assistenten, algemene large language modellen (llm), in zo’n drie kwart van juridische queries hallucineren. Zelfs domeinspecifieke modellen geven in één op de drie of vier gevallen nog foutieve citaties. Deloitte rapporteerde dat vier op de tien executives verkeerde beslissingen nemen op basis van foutieve ai-output. Voor cio’s en risk officers betekent dit dat ai-governance niet optioneel is. Zonder controles en verificatieprocessen kan een enkele fout doorwerken in beleid, investeringsbeslissingen of juridische claims. Data en retrieval als fundament ‘Als de input verouderd of inconsistent is, kun je geen betrouwbare output verwachten’, verwoordt ai-beveiliger Knostic het bekende ‘garbage in, garbage out’. In de praktijk betekent dit dat organisaties hun kennisbanken net zo zorgvuldig moeten beheren als hun financiële administratie. Retrieval-augmented generation (rag) kan hallucinaties beperken, mits de pijplijn robuust is ingericht, legt de cybersecurityexpert uit. Dat betekent: vectorindexen opschonen, embeddings valideren, documentversies beheren en retrieval-resultaten monitoren. Zonder die discipline kan een oud hr-document zomaar als actuele regelgeving worden gepresenteerd. Wie rag inzet, moet dus niet alleen investeren in techniek, maar ook in processen voor datakwaliteit en monitoring. Alleen zo kan de belofte van betrouwbaardere output worden waargemaakt. Gebruikersgedrag maakt verschil ‘Als je vraagt om vijf voorbeelden terwijl er maar vier bestaan, gaat het model het ontbrekende voorbeeld gewoon verzinnen,’ illustreert OpenAI zelf de rol van de menselijk gebruiker bij hallucinerende ai’s. Zulke promptfouten ontstaan vaak onbewust, maar vergroten de kans dat medewerkers hallucinaties voor waar aannemen. Best practices voor gebruikers zijn daarom: hypothetische scenario’s expliciet markeren, abrupte onderwerpwisselingen vermijden en formuleren in termen van ‘tot vijf voorbeelden’ in plaats van een exact aantal. Ook helpt het om Copilot te instrueren in een zakelijke toon en contextuele informatie mee te geven. Voor organisaties betekent dit dat training in promptvaardigheden een noodzakelijke investering is, om de betrouwbaarheid van ai-output te vergroten. Zo adviseert Microsoft zelf de ICE-methode voor betere prompts: Instructies die direct en specifiek zijn, Condities om duidelijke grenzen te stellen (‘alleen uit deze documenten’) en Escalatie om terugvalgedrag te definiëren (zeg ‘Ik weet het niet’ als je het niet zeker weet’). Typen hallucinaties herkennen ‘Je kunt pas effectief mitigeren als je weet met welk type hallucinatie je te maken hebt,’ verdiept Microsoft de aanpak van foute ai’s. Pas dan kan er gericht naar een oplossing gezocht worden. Men onderscheidt zes typen hallucinatie: feitelijke, temporele, contextuele, linguïstische, extrinsieke en intrinsieke hallucinaties. Feitelijke fouten vragen om strakkere bronverificatie, temporele fouten om actuele datasets, linguïstische fouten om domeinspecifieke modellen. Ook hyperparameters spelen een rol: lagere temperatuurinstellingen (0,1–0,4) reduceren variatie en daarmee de kans op verzinsels. Door patronen in fouten te analyseren, kunnen organisaties gericht maatregelen nemen. Zo kan een team dat vooral contextuele hallucinaties ziet, de retrieval-pijplijn aanscherpen, terwijl linguïstische fouten juist vragen om gespecialiseerde modellen. Daarbij zet ai-expert Datamatics wel een belangrijke kanttekening: hoewel zulke specifiekere oplossingen (vaak small language models, slm genoemd) vaak betere antwoorden geven en doorgaans minder vatbaar zijn voor hallucineren, zijn ze zeker niet immuun. Governance boven techniek ‘Hallucinaties zijn geen productfouten die met een firmware-update kunnen worden gepatcht, maar een ontwerp- en governance-probleem,’ vat WindowsForum het allemaal samen. De focus moet verschuiven van techniek naar organisatiebrede borging. Het forum benadrukt dat governance-onderzoeken blijvende zorgen signaleren over provenance en databeheer, ondanks dat Copilot bijvoorbeeld gebruik maakt van tenant-grounding en gelicentieerde content. Voor organisaties betekent dit dat ze beleid moeten opstellen voor bronverplichting en groundedness-checks, logging en auditability, escalatieprocedures en rolgebaseerde toegang. Cruciaal is ook de menselijke factor: outputs in hoog-risico-domeinen moeten áltijd door experts worden nagekeken. Want hoe goed ook, elke ai-assistent ‘maakt fouten op onvoorspelbare momenten, kan waarheid niet van onwaarheid onderscheiden en heeft geen notie van betekenis,’ herhaalt Pascal Wiggers, sinds kort lector Responsible IT aan de Hogeschool van Amsterdam. ‘Deze tekortkomingen zullen nooit volledig verdwijnen. Nadenken is de enige remedie.’ To do’s om ai-hallucinaties te voorkomen:1: Duidelijke prompts Formuleer vragen zakelijk, concreet en met voldoende context: ‘ICE ICE baby!’.2: Betrouwbare bronnen Gebruik rag en koppel de ai-assistenten aan gecontroleerde databronnen.3: Redenering & verificatie Vraag om stap-voor-stap uitleg en controleer citaties en feiten.4: Hertraining & controle Verzamel feedback, hertrain de modellen en laat outputs in risicodomeinen nakijken door experts.5: Governance & opleiding Bouw processen in voor monitoring en train medewerkers in verificatievaardigheden. Verklarende woordenlijst voor ai-modellen Domeinspecifieke modellenAi-modellen die getraind zijn op data uit een specifieke sector of vakgebied.Bijvoorbeeld een medisch taalmodel voor radiologieverslagen, of een juridisch model voor contractanalyse. EmbeddingsNumerieke vectorrepresentaties van woorden, zinnen of documenten waarmee semantische overeenkomsten berekend kunnen worden.Bijvoorbeeld zoeken naar soortgelijke producten in een webshop, of clusteren van nieuwsartikelen. Gelicentieerde contentData of materiaal dat met toestemming en onder contractuele voorwaarden gebruikt wordt voor training of output.Bijvoorbeeld: een dataset van een uitgeverij, of stockfoto’s met gebruikslicentie. Groundedness-checksMechanismen om te controleren of een ai-antwoord gebaseerd is op betrouwbare bronnen of context.Bijvoorbeeld: verificatie dat een samenvatting overeenkomt met de originele tekst, of fact-checking tegen een kennisbank. Hallucinatie, de zes typen1. Contextuele: antwoord past niet bij de vraag. Bijvoorbeeld bij een vraag over netwerken een recept voor appeltaart geven.2. Extrinsieke: informatie wordt verzonnen die niet in de bron staat. Bijvoorbeeld een niet-bestaande auteur toevoegen aan een artikel.3. Feitelijke: feitelijke onjuistheden. Bijvoorbeeld zeggen dat Parijs in Duitsland ligt.4. Linguïstische: grammaticaal correct maar betekenisloos. Bijvoorbeeld “De kwantumwolk harmoniseert de semantische vector.”5. Intrinsieke: interne tegenstrijdigheden in het antwoord. Bijvoorbeeld eerst zeggen dat een bedrijf in 2010 is opgericht en later in dezelfde tekst 2015 noemen.6. Temporele: verkeerde tijdsaanduidingen. Bijvoorbeeld beweren dat Windows 95 in 2005 is uitgebracht. HyperparametersInstelbare waarden die het leerproces van een model sturen, maar niet door het model zelf geleerd worden.Bijvoorbeeld leersnelheid, of aantal lagen in een neuraal netwerk. ProvenanceHerkomst en traceerbaarheid van data of informatie.Bijvoorbeeld bronvermelding bij een dataset, of logbestanden die laten zien waar een document vandaan komt. Retrieval-augmented generation (rag)Techniek waarbij een model externe documenten ophaalt en combineert met generatieve output.Bijvoorbeeld een chatbot die actuele wetgeving ophaalt, of een zoekfunctie die documenten samenvat. TemperatuurParameter die de mate van creativiteit of variatie in modeluitvoer bepaalt.Bijvoorbeeld gebruik van lage temperatuur voor feitelijke antwoorden, of hoge temperatuur voor creatieve teksten. Tenant-groundingHet koppelen van ai-antwoorden aan de specifieke data en context van één organisatie of gebruiker.Bijvoorbeeld een ai-bedrijfsassistent die alleen interne documenten van dat bedrijf gebruikt. VectorindexenDatabasestructuren die embeddings opslaan en efficiënt doorzoekbaar maken.Voorbeeld: een vectorindex voor semantische zoekopdrachten in klantmails, een index voor beeldherkenning.

Podcast-app Podimo heeft in Nederland het grootste aantal luisteraars op zijn netwerk: 1,4 miljoen gebruikers die wekelijks een kleine drie miljoen downloads genereren. Bijna vier jaar na zijn lancering in Nederland wordt van Podimo duidelijk wat zijn positie is in de podcastmarkt. Dat is een stevige positie. Podimo staat met twee titels in de top 10. Daarnaast staat het met acht titels in de top 25. Daarmee is het met afstand de grootste. De nummer twee is NPO (met 5 titels) en drie is DPG Media (4 titels). Dit blijkt uit de jongste rapportage over luistercijfers op radio en internet van Audify (PDF). De Denen hebben wekelijks 757.921 luisteraars cumulatief en verwerken 1.206.997 downloads per week. Talpa Media staat ook met grote cijfers in dit overzicht, maar het profiteert van een exploitatiedeal die het onlangs met Podimo sloot. Anders gezegd: de cijfers overlappen, in het netto nadeel van Talpa. Andere grote podcastmakers in Nederland zijn Audiohuis, FD Mediagroep en NPO start. Het bereik van de grootste podcasts is vergelijkbaar met het aantal online streams van een gemiddelde radio zender als 3FM, Arrow Classic Rock en Grand Prix Radio. Die genereren wekelijk ergens tussen de 100.000 en 300.000 streamstarts. De top 25 podcasts, gemeten naar het bereik dat ze voor adverteerders genereren, ziet er voor de maand september zo uit: Foto: Callum T / Unsplash

Apple heeft in het vierde kwartaal van het fiscale jaar 2025 opnieuw solide financiële resultaten neergezet, met een omzet­groei van ongeveer 8 procent ten opzichte van een jaar eerder. Het bedrijf zag met name sterke prestaties in haar dienstentak en de iPhone-verkoop. Het bedrijf rapporteerde een nettowinst van 27,47 miljard dollar. De totale omzet kwam uit op 102,47 miljard dollar, een stijging van 8 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. De groei werd vooral gedragen door de iPhone-verkoop, die goed was voor 49,02 miljard dollar aan omzet. De Mac-lijn leverde 8,73 miljard dollar op, terwijl de iPad-verkoop uitkwam op 6,95 miljard dollar. De categorie Wearables, Home en Accessoires behaalde een omzet van ruim 9 miljard dollar. De sterkste stijging kwam echter uit de diensten­tak, die met 28,75 miljard dollar aan inkomsten opnieuw een record vestigde. Apple heeft deze week als derde beursgenoteerde onderneming ter wereld de grens van 4 biljoen dollar (ongeveer 3,4 biljoen euro) bereikt. De koersstijging volgt op het succes van de nieuwste iPhone-modellen, die het vertrouwen van beleggers versterkten. In de vroege handel in de Verenigde Staten tikte de beurswaarde van Apple voor het eerst de 4.000 miljard dollar aan. De nieuwe iPhones, die begin september werden gepresenteerd, lijken de zorgen weg te nemen dat het bedrijf de aansluiting in de AI-race zou verliezen. Eerder dit jaar waren er nog twijfels over Apple’s positie door de toenemende concurrentie uit China en de onzekerheid rond de handelsoorlog. Vooral de mogelijke impact van importheffingen op de productie in China en India — twee belangrijke markten voor Apple — baarde analisten zorgen.

Reddit rapporteerde in het derde kwartaal een omzet die de verwachtingen overtrof, en wist het aantal dagelijkse actieve gebruikers te laten stijgen naar 116 miljoen, een toename van 19 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar.  De omzet over het kwartaal kwam uit op 585 miljoen dollar, ruim boven de 549 miljoen dollar die analisten van Wall Street (volgens Bloomberg) hadden verwacht. Dat is een stijging van 68 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Het aantal dagelijkse actieve gebruikers groeide in het derde kwartaal met 19 procent tot 116 miljoen, iets meer dan de 114 miljoen waar analisten op rekenden. Toch zette daarmee de vertraging in gebruikersgroei zich voort — een trend die sommige beleggers zorgen baart. Reddit kent inmiddels vijf opeenvolgende kwartalen waarin de groei van het aantal dagelijkse gebruikers afneemt, nadat het platform in het tweede kwartaal van 2024 nog een sprong van meer dan 50 procent had gemaakt. De hogere bezoekersaantallen in het derde kwartaal kwamen vooral van internationale gebruikers. Reddit telde 64,4 miljoen internationale dagelijkse gebruikers, boven de verwachte 62,2 miljoen. In de Verenigde Staten bleef het aantal gebruikers daarentegen licht achter, met 51,6 miljoen tegenover een verwachting van 51,9 miljoen.

Aanvallers verschuiven steeds vaker van e-mail naar LinkedIn om phishing-pogingen te verspreiden. Securitybedrijf Push onderschepte een geavanceerde LinkedIn-phishing die meerdere ontwijkingstechnieken combineert om detectie te omzeilen. Phishing via LinkedIn is aan een opmars bezig, hoewel het vaak onopgemerkt blijft. Dat komt omdat veel phishingdata afkomstig is van e-mailbeveiligingsleveranciers. LinkedIn valt buiten het bereik van traditionele […]

Eurofiber en Open Dutch Fiber (ODF) intensiveren hun samenwerking om beter in te springen op de groeiende vraag naar betrouwbare en snelle glasvezelverbindingen. Een nieuwe meerjarige overeenkomst moet het ODF-netwerk nog beter ontsluiten. Dit kan door gebruik te maken van duizenden kilometers dark fiber (ongebruikte) glasvezelkabel van het backhaul-netwerk van Eurofiber. Beide bedrijven bieden hun diensten aan via open glasvezelnetwerken. ODF doet dit, via providers, hoofdzakelijk op de consumentenmarkt, terwijl Eurofiber zich richt op de zakelijke markt voor netwerktoegang. Joost Steltenpool, COO Open Dutch Fiber, verklaart de keuze voor Eurofiber uit zijn bewezen track record en focus op kwaliteit. ODF zit vooral in grootstedelijke gebieden. Inmiddels zijn circa 1,5 miljoen huishoudens aangesloten. Paul Naastepad, Managing Director Eurofiber Nederland, zegt dat beide bedrijven dezelfde visie op open glasvezelnetwerken delen.

In het derde kwartaal van 2025 heeft VodafoneZiggo naar eigen zeggen verdere vooruitgang geboekt bij de uitvoering van de nieuwe strategie, die eerder dit jaar werd ingezet. Dat blijkt uit de vandaag gepubliceerde kwartaalcijfers van Liberty Global, mede-eigenaar (50 procent) van VodafoneZiggo. De focus ligt op versterking van het netwerk door stabielere en snellere verbindingen en verhoging van klantwaarde. Toch verloor het bedrijf ook dit kwartaal weer klanten, al bleef het verlies beperkt tot 18.500. Een duidelijke verbetering van ruim 30 procent ten opzichte van het tweede kwartaal van 2025 en eveneens het beste kwartaalresultaat in ruim 2,5 jaar. Het proactief vernieuwen van contracten heeft zichtbaar bijgedragen aan klantbehoud. De introductie van nieuwe, aantrekkelijke tarieven heeft daarnaast klanten geholpen sneller de voordelen van bestaande diensten te benutten. Tegelijkertijd ziet het telecombedrijf het aantal mobiele postpaid klanten wederom stijgen met 17.200 aansluitingen, mede door succesvolle merkcampagnes. De omzet van VodafoneZiggo bedroeg in het derde kwartaal 990 miljoen euro. Dit is gelijk aan het vorige kwartaal. Vergeleken met 2024 is dit een daling van 3,9 procent. De operationele winst (EBITDA) kwam uit op 447 miljoen, een stijging van 2,1 procent ten opzichte van het voorgaande kwartaal. In vergelijking met hetzelfde kwartaal vorig jaar is er een daling van 6,9 procent. Een belangrijke ontwikkeling is de introductie van een 2 Gbit/s-aanbod, waarmee VodafoneZiggo eind 2025 zeven miljoen Nederlandse huishoudens bereikt. Het bedrijf is hierdoor de eerste telecomaanbieder die deze internetsnelheid landelijk beschikbaar maakt. Gelijktijdig is 2,2 Gbit/s internetsnelheid voor ondernemers gerealiseerd. Daarnaast is de uitrol van 1,8GHz-technologie gestart ter voorbereiding op een toekomstbestendig netwerk, met de DOCSIS 4.0-upgrade gepland voor eind 2026. Hiermee blijft VodafoneZiggo investeren in de kwaliteit en capaciteit van het Nederlandse vaste netwerk.

Nederland start met Duitsland, Frankrijk en Italië een gezamenlijk Europees consortium om digitale gemeenschapsgoederen te ontwikkelen. Het initiatief moet bijdragen aan digitale soevereiniteit en versterking van de Europese infrastructuur voor ai, cloud, cybersecurity en sociale netwerken. De Europese Commissie heeft groen licht gegeven voor de oprichting van het EDIC Digitale Gemeenschapsgoederen. Nederland bundelt daarin de krachten met Duitsland, Frankrijk en Italië om de digitale infrastructuur binnen Europa te versterken. Focus op digitale autonomie Het consortium richt zich op het ontwikkelen van digitale gemeenschapsgoederen: open en transparante alternatieven voor diensten zoals ai, cloud computing, cybersecurity en sociale netwerken. Deze worden gezamenlijk ontwikkeld en beheerd door publieke en private partijen, waaronder kennisinstellingen en bedrijven uit Europa. Volgens staatssecretaris Eddie van Marum (Digitalisering) is de afhankelijkheid van technologie uit andere werelddelen te groot: ‘Tachtig procent van onze digitale technologie en infrastructuur komt nog uit niet-Europese landen. Dat kan en moet anders.’ Hij noemt de goedkeuring van het consortium een belangrijke stap richting digitale soevereiniteit. Ondersteuning en coördinatie Het EDIC Digitale Gemeenschapsgoederen zal bestaande Europese initiatieven ondersteunen via technische en juridische bijstand, en hulp bieden bij fondsenwerving. Daarnaast komt er een centrale plek – zowel fysiek als online – waar projecten terecht kunnen voor ondersteuning. De doelstellingen van het consortium zijn onder meer het versterken van het digitale ecosysteem in Europa, het ontwikkelen van een duurzaam financieringsmodel en het stimuleren van het gebruik van digitale gemeenschapsgoederen door overheden, bedrijven en burgers. Art de Blaauw, directeur CIO Rijk en voorzitter van dit EDIC, benadrukt het belang van schaalvergroting: ‘Met de EDIC Digitale Gemeenschapsgoederen bundelen we onze krachten en schalen we gezamenlijke Europese oplossingen op.’ Europees samenwerken voor digitaal Naast de vier oprichtende landen zijn Luxemburg, Slovenië en Polen als waarnemers betrokken bij het consortium. Meerdere andere EU-lidstaten hebben interesse getoond om zich aan te sluiten. De officiële lancering van het EDIC Digitale Gemeenschapsgoederen vindt plaats op 11 december in Den Haag. Het EDIC (European Digital Infrastructure Consortium) is een juridisch instrument waarmee EU-lidstaten gezamenlijk digitale infrastructuurprojecten kunnen opzetten en uitvoeren. EDICs worden opgericht op aanvraag van minimaal drie lidstaten, met goedkeuring van de Europese Commissie. Ze faciliteren samenwerking tussen publieke en private partijen en kunnen nieuwe infrastructuur bouwen of bestaande uitbreiden. Voorbeelden zijn ALT-EDIC (taalmodellen), CitiVerse (digitale tweelingen van steden), DC-EDIC (digitale commons) en Europeum-EDIC (blockchain voor publieke diensten). Lidstaten bepalen zelf de governance en blijven open voor nieuwe deelnemers. EDICs kunnen bij erkenning als internationale organisatie vrijstelling krijgen van btw en accijnzen.

Het van oorsprong Nederlandse Elastic zien dat samenwerking, open source en een sterke community minstens zo krachtig zijn als AI.

Een groep ontwikkelaars startte de petitie Keep Android Open uit protest tegen een nieuwe maatregel van Google. Dat bedrijf wil vanaf 2026 een verplichte centrale registratie invoeren voor iedereen die apps ontwikkelt. Of die apps voor het Android-platform verspreidt.  Volgens de initiatiefnemers betekent dit een inperking van de vrijheid van ontwikkelaars en gebruikers. Google zelf stelt dat […]

Met drie experts zoomen we in op wat het QCINed-project heeft neergezet, en hoe de triple helix hierop kan voortbouwen.

De Amerikaanse AI-speler OpenAI zou zich voorbereiden op een beursgang die het bedrijf kan waarderen op maar liefst 1 biljoen dollar. Daarmee zou het de grootste beursintroductie ooit kunnen worden, groter dan die van Saudi Aramco en Alibaba. Volgens Reuters onderzoekt OpenAI de mogelijkheid om in de tweede helft van 2026 een aanvraag in te […]

Eurofiber en Open Dutch Fiber (ODF) breiden hun samenwerking uit. De nieuwe meerjarige overeenkomst moet het ODF-netwerk beter ontsluiten via het backhaul netwerk van Eurofiber. Daar waar Eurofiber zich concentreert op de zakelijke markt voor hun netwerken, levert ODF door middel van providers aan de consumentenmarkt. De vraag naar beide soorten neemt toe, waarbij snelheid […]

ServiceNow-CEO Bill McDermott beschouwt kunstmatige intelligentie niet als een bedreiging voor bedrijfssoftware, maar als een kans om de waarde van enterpriseplatformen te vergroten.  Volgens hem ligt de toekomst niet bij zelfstandige AI-systemen die traditionele software overbodig maken, maar bij nauwe samenwerking tussen AI-modellen, hyperscalers en geïntegreerde bedrijfsoplossingen. In een gesprek met CNBC legde McDermott uit […]