Staatssecretaris wil AI inzetten voor oorlogsvoering

Nauwer samenwerken met AI techbedrijven voor bijvoorbeeld een synthetische datafabriek. Dat wil staatssecretaris Gijs Tuinman van Defensie. Hij daagde de AI-sector in ons land daartoe uit tijdens het Nederlandse AI Congres in De Fabrique in Utrecht. ‘AI verandert oorlogsvoering nu al voorgoed.’ Meer dan 800 deelnemers kwamen af op het congres met als thema ‘Aan de slag met AI’. Daarbij zaten onder anderen experts en professionals uit het bedrijfsleven. Vorige week was de staatssecretaris nog in de Verenigde Staten. Hij nam daar poolshoogte bij techbedrijven als Anduril en Paltentir. Die maken de software achter een relatief klassiek wapen als de kruisraket bijvoorbeeld slimmer en goedkoper met behulp van AI. Tuinman raakte onder de indruk. AI is een gamechanger, stelt de staatssecretaris. Het heeft gevolgen voor onze hele manier van werken. ‘Van het plannen van onderhoud van alles wat rijdt, vliegt of vaart – tot het verzamelen, verwerken en analyseren van inlichtingen. En het nemen van operationele besluiten.’ Geld is niet het probleem, aldus de boodschap vanuit het Kabinet. Meer dan een miljard ligt klaar om de defensie-industrie op te schalen. ‘Nog dit jaar wil ik 310 miljoen euro investeren in onbemenste systemen en het opschalen van andere innovaties. AI is daar een groeiend onderdeel van. Sterker, ik denk dat AI de backbone van onze innovaties wordt.’ Defensie is al aan de slag met een aantal Nederlandse spelers. Met Lobster Robotics werkt men aan een onderwaterrobot met optische sensor. Die inspecteert de kritische infrastructuur onder water. Met Avalor AI (en anderen) wordt samengewerkt bij de ontwikkeling van software voor drones. ‘En we hebben inmiddels ons eigen DefGPT, een veilig intern alternatief voor ChatGPT: intern ontwikkeld en volledig afgesloten van internet.’ Defensie en het bedrijfsleven moeten veel intensiever samenwerken. Dat vereist durf, zegt Tuinman. ‘Ik zie een coöperatie voor me, tussen uw en onze ontwikkelteams. Zodat we werkprocessen snel kunnen integreren.’ De Nederlandse regering wil AI inzetten bij de ontwikkeling voor het verbouwen van voedsel op het Caribische deel van het Koninkrijk der Nederlanden, de BES-eilanden. ‘Er wordt daar heel weinig voedsel verbouwd, terwijl ze vroeger zelfvoorzienend waren,’ vertelde Zsolt Szabó, staatssecretaris Digitale zaken woensdag op datzelfde AI Congres in DeFabrique in Utrecht. ‘Een kilo sla kost op de eilanden al gauw 12 euro, dat kan goedkoper als we slimmer gaan verbouwen.’ ‘We gaan van pilots naar implementaties, dus eigenlijk van experimenteren naar het versnellen, op basis van vragen van de AI verordening, kan het, mag het en is het verantwoord?’ vervolgde Szabó. De staatssecretaris noemde als concrete projecten drones die vissers controleren op het overtreden van de regels, bezwaarschriften die met AI sneller kunnen worden beoordeeld en het voorspellen van verstoppingen van riolen. Willem Jonker, Bestuursvoorzitter van AIC4NL, is ervan overtuigd dat Europese partijen kans maken. Vandaag wordt generatieve gedomineerd door Big Tech. Hier in Europa hebben we Mistral die nog net niet onderaan staat. De vraag is wie domineert ASI morgen, want what goes up, must come down. Niets blijft hetzelfde. Wie heeft er nog een filmrolletje van Kodak of een Nokia telefoon? Ze hielden vast een knoppen en zijn naar de knoppen gegaan. Disruptie zorgt ervoor dat zelfs de grootste jongens onderuit kunnen gaan.’ Willem Jonker, bestuursvoorzitter van AIC4NL, is ervan overtuigd dat Europese en dus ook Nederlandse  AI partijen kans maken. Vandaag wordt generatieve gedomineerd door (Amerikaanse) Big Tech. ‘De vraag is wie domineert ASI morgen, want what goes up, must come down. Niets blijft hetzelfde. Wie heeft er nog een filmrolletje van Kodak of een Nokia telefoon? Ze hielden vast een knoppen en zijn naar de knoppen gegaan. Disruptie zorgt ervoor dat zelfs de grootste jongens onderuit kunnen gaan.’ Nederlandse organisaties behoren in elk geval tot de koplopers in Generatieve AI (GenAI), zo blijkt uit de jaarlijkse Nutanix Enterprise Cloud Index die toevallig tegelijk met het congres verscheen. Ondanks de snelle adoptie van GenAI worstelen veel Nederlandse organisaties niettemin met het opschalen van GenAI-toepassingen. De grootste uitdaging blijkt een gebrek aan inzicht in de kosten en de return on investment (ROI): 68 procent van de organisaties noemt dit als het belangrijkste obstakel, tegenover 52 procent wereldwijd. Daarnaast noemt 50 procent van de Nederlandse bedrijven het ontbreken van duidelijke use cases als een barrière voor verdere uitbreiding van GenAI. Dit wijst op een behoefte aan meer concrete toepassingen en bewezen zakelijke voordelen voordat verdere investeringen worden gedaan. Ook de complexiteit van GenAI en het gebrek aan expertise spelen een rol: 28 procent van de organisaties ervaart uitdagingen bij het vanaf de grond af opbouwen van een GenAI-omgeving. Ondanks de uitdagingen zien Nederlandse organisaties volop kansen voor GenAI, met name op het gebied van cybersecurity en fraudepreventie. 72 procent van de ondervraagde bedrijven geeft aan dat zij in de komende drie jaar GenAI willen inzetten voor beveiliging. Hiermee ligt Nederland op koers om een belangrijke rol te spelen in de ontwikkeling van AI-gedreven beveiligingsoplossingen. Verder geeft 98 procent van de respondenten aan dat GenAI de prioriteiten binnen hun organisatie verandert, waarbij veiligheid en privacy een steeds grotere rol spelen. Maar liefst 98 procent vindt ook dat hun organisatie meer kan doen om GenAI-modellen en -applicaties beter te beveiligen. Dit onderstreept de noodzaak om beveiliging vanaf het begin in AI-projecten te integreren. Opvallend is dat schaalbaarheid voor Nederlandse bedrijven een grotere prioriteit heeft dan in andere regio’s. 30 procent van de Nederlandse organisaties noemt dit als de belangrijkste data-gerelateerde factor bij de implementatie van GenAI, vergeleken met 22 procent wereldwijd. Dit benadrukt de behoefte aan flexibele en efficiënte infrastructuren om GenAI-oplossingen op grotere schaal in te zetten.