Kabinet omarmt Europese Data-unie als nieuwe pijler van integratie

Het kabinet is positief over het voorstel van de Europese Commissie tot harmonisering van bestaande Europese data-wetten en -regelgeving, oftewel en data-unie. Ook onderschrijft Den Haag de noodzaak te investeren in technologieën die rapportageverplichtingen vereenvoudigen.  Net zoals de EU de Monetaire Unie, Douane-unie, de Interne Markt, Energie-unie en de Schengenzone kent, moet er een Europese Data-unie komen. Door data centraal te stellen in een unie ontstaat er een nieuwe dimensie van Europese integratie waarin het belang van digitale economieën en de beschikbaarheid van gegevens centraal worden gezet. Zeker met de komst van ai is dat belangrijk. De Europese data-unie-strategie richt zich vooral op een grotere beschikbaarheid van kwalitatief hoogwaardige data voor het trainen van ai.  Het kabinet verwelkomt de data-unie-strategie. Het hergebruik van data biedt kansen in allerlei sectoren. Kwalitatief hoogwaardige data (her)gebruiken draagt bij aan oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen en aan het toekomstig verdienvermogen. Ook de nieuwe focus op de beschikbaarheid van data voor ai wordt onderschreven. Drie uitdagingen Dit blijkt uit een zogenoemde fiche. Minister David van Weel (Buitenlandse Zaken) heeft deze toelichtingsnota bij de Tweede Kamer ingediend. Daarin analyseert en duidt hij het Commissie-voorstel voor Europese wetgeving. Behalve in meer trainingsdata voor ai voorziet het voorstel in het stroomlijnen van digitale wetgeving, en het strategisch internationaal databeleid in relatie tot landen buiten de EU.  De Europese Commissie adresseert hiermee drie strategische uitdagingen:  *  dataschaarste als obstakel voor innovatie; *  complexe regelgeving die groei belemmert;  *  toenemende wereldwijde concurrentie met data als strategisch geopolitiek bezit.  Wel heeft het kabinet vragen aan de Commissie of er in het beleid voldoende aandacht is voor referentie-data voor het succesvol gebruik van artifciële intelligentie (ai). Het gaat hier om gestandaardiseerde, vaste waarden die als norm of toegestane set dienen binnen datasystemen en ai‑modellen. Te denken valt aan codes, classificaties, lijsten en definities die consistentie garanderen. Datalabs Het kabinet juicht de oprichting toe van zogeheten datalabs als onderdeel van de (Europese) ai-fabrieken. Onderkend worden de uitdagingen waarmee ai-ontwikkelaars te maken hebben bij het verkrijgen van voldoende kwalitatief hoogwaardige data voor grootschalige ai-ontwikkeling. Wel vraagt het kabinet zich af of er geen overlap zal ontstaan tussen bestaande activiteiten en de datalabs.  Daarnaast wordt opgemerkt dat belangrijke details in de uitwerking nog ontbreken. Zo is nog niet duidelijk wie de datalabs zullen operationaliseren en op welke wijze deze zullen worden ingebed in het initiatief voor ai-fabrieken en de bestaande Europese Digitale Innovatie Hubs (EDIHs). Ook ziet het kabinet dat er, naast de beschikbaarheid van data voor het trainen van ai, nog voldoende uitdagingen liggen in het op een verantwoorde manier delen van data. Data spaces Het kabinet verwelkomt de hernieuwde focus van de Europese Commissie waar het data spaces betreft, waar data delen voor maatschappelijke meerwaarde de voorkeur krijgt. Het kabinet had deze aanpak graag verder uitgewerkt gezien. Een langetermijn-visie ontbreekt, terwijl de ontwikkeling van data spaces, zowel technisch als organisatorisch, nog in de kinderschoenen staat.  Twijfels bestaan er ook over de meerwaarde van een synthetische-data-factory en een certificeringschema voor deze kunstmatig gegenereerde data. Een duidelijke meerwaarde wordt gezien in het ontwikkelen van standaarden voor de kwaliteit van data. Maar er zijn vragen over de kwantificeerbaarheid van datakwaliteit voor ongestructureerde data, zoals teksten of afbeeldingen. Ook wordt gewezen op de kosten voor datahouders.Nederland staat niet alleen in haar positieve houding. De meerderheid van de lidstaten is naar verwachting positief over het voorstel. Estland en Denemarken hebben al hun standpunten bekendgemaakt. Hun positie komt grotendeels overeen met de uitgangspunten van Nederland. De opstelling van het Europees Parlement is nog onbekend.