De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) zit op de goede weg met de heroriëntatie van het project Doorontwikkelen Applicatielandschap Bekostiging (DAB). Na bijna vijf jaar van harde kritiek breekt er nu eindelijk licht door bij het vernieuwen van de applicaties voor de bekostiging van onderwijsinstellingen.
Dit blijkt uit een nieuw rapport van het Adviescollege ICT-toetsing (AcICT) die het DAB-project al geruime tijd ‘kritisch begeleidt’ en sinds 2021 maant tot een andere aanpak. Het oordeel is voor het eerst sinds het begin van dit project minder negatief. Maar AcICT blijft kritisch. DUO moet de valkuilen van het verleden zien te vermijden: het architectuurproces dient te worden verbeterd. Ook is het hard nodig om te blijven sturen op de verbeterde uitvoering van de nieuwe aanpak.
Vernietigend oordeel
In 2021 had BIT als voorganger van AcICT ronduit vernietigend geoordeeld over de wijze waarop DUO dit project wilde aanpakken. Maar de uitvoeringsorganisatie wilde lange tijd niets weten van een pauze, herontwerp en een nieuwe aanpak. In 2023 luidde de conclusie van BIT dat de voortgang minimaal was. DUO kreeg het advies radicaal te stoppen met de toen gekozen opzet. In augustus 2024 werd eindelijk besloten afscheid genomen van eerdere technologieën zoals Blueriq.
Ondanks herhaalde waarschuwingen van AcICT en diens voorganger BIT had DUO heel lang vastgehouden aan Blueriq; een strategische fout waardoor vertraging en kosten opliepen. AcICT achtte dit platform van TSS ongeschikt voor de modernisering van de systemen ter bekostiging van het onderwijs. Na veel dralen en vervanging van twee directieleden die de adviezen van AcICT in de wind sloegen, koos DUO voor nieuwbouw met Java als programmeertaal. ALEF (Agile Law Execution Factory van de Belastingdienst) werd gebruikt om berekeningen en regels voor bekostiging van onderwijsinstellingen te automatiseren en te standaardiseren.
Veel vertraging
Afgelopen juni werd ook de heroriëntatie op de aanpak met veel vertraging afgerond. DUO koos voor een nieuwe aanpak met een stapsgewijze vervanging, aandacht voor continuïteit, het sturen op mijlpalen als onderdeel van regulier lifecycle-management en een andere technologie.
Deze week concludeert het Adviescollege dat de aanpak fors is verbeterd en tot een beheersbaarder traject leidt. De succesvolle uitvoering van de nieuwe aanpak is nog wel kwetsbaar: beheersing van de realisatie staat onder druk doordat de nieuwe werkwijze nog moet worden ingebed in de organisatie.
In ieder geval zijn de volgende stappen nodig:
Zorg dat op de sleutelposities die nu door externe krachten worden ingevuld interne medewerkers komen. Die interne medewerkers moeten voldoende zijn toegerust met inhoudelijke deskundigheid en over voldoende kritisch vermogen beschikken.
Verbeter de risicobeheersing op portfolio- en projectniveau; zorg dat tijdslijnen bekend zijn zodat er gestuurd kan worden op de tijdigheid en de kwaliteit van de op te leveren producten.
Zorg bovendien dat risico’s en gekozen maatregelen specifiek gemaakt worden, zodat er beter inzicht is in de daadwerkelijke risico’s en de uitvoering van maatregelen.
Een ander zwak punt is het architectuurproces. De onderhoudbaarheid van het toekomstig landschap wordt bemoeilijkt door een gebrekkige opzet daarvan. Een passende architectuur biedt structuur en is de drager van systeemkwaliteiten als schaalbaarheid, aanpasbaarheid en beveiliging. Het proces om tot die architectuur te komen moet daarom worden verbeterd.
Aanbevelingen
Het Adviescollege beveelt de volgende stappen aan:
Verbeter de beschrijving van de huidige en beoogde werking van het landschap als geheel. Beschrijf ook hoe het landschap eruit zou moeten zien bij het bereiken van belangrijke mijlpalen uit het portfolio.
Organiseer voldoende tegengeluid en bevraag elkaar op de eisen en de oplossingen. Beslis samen wat de simpelste oplossing is en definieer op basis daarvan een minimale versie waarmee valt te testen of het idee levensvatbaar is.
Bepaal vervolgens mogelijk toekomstige groeipaden.
Zorg dat discussies over belangrijke architectuurkeuzes voldoende op inhoud gevoerd kunnen worden en dat de impact op de applicatieontwikkeling, onderhoudbaarheid en functionaliteit daarbij goed afgewogen wordt.
Breng, als er geen overeenstemming is over de strijdige standpunten, de discussie op directieniveau.
Draai de risicovolle keuze om een eigen generator te bouwen terug.
Start met het gebruik van de ALEF-generator van de Belastingdienst. ALEF is een rekenservice die wetten en beleidsregels omzet naar uitvoerbare code.
Maak afspraken over ondersteuning en productontwikkeling van het ontwikkelhulpmiddel ALEF met de Belastingdienst.
Overweeg verschillende alternatieven als standaardgebruik van ALEF niet mogelijk blijkt.
Overweeg doorontwikkeling of uitbreiding van de generator pas wanneer voldoende ervaring is opgebouwd met het inpassen van ALEF, om bijvoorbeeld terugkerend handmatig en/of risicovol werk te voorkomen.
Versimpel de architectuur van DAM voordat de eerste diensten aansluiten; zorg voor een eenduidige koppeling naar aansluitende applicaties. Stel zaakgericht werken uit totdat duidelijk is of – en hoe – de deelprocessen van Bekostiging dit willen inzetten.
AcICT heeft altijd benadrukt dat de echte bottleneck bij DUO niet de technologie, maar de organisatiecultuur is. Aanvankelijk dacht DUO deze klus waarmee in 2021 was begonnen in 2,5 jaar te kunnen klaren. Inmiddels geldt als einddatum 2032.
computable
19-12-2025 07:15