Als klein land met beperkte middelen en diverse schaarstes kan Nederland niet alles tegelijk. De route naar toekomstige welvaart vraagt om scherpe keuzes. Peter Wennink, oud-topman ASML, adviseert in zijn vandaag verschenen advies aan minister-president Schoof de nadruk op vier domeinen te leggen. Zijn rapport, een vertaling van het rapport Draghi naar de Nederlandse context, legt de nadruk op digitalisering & ai, life sciences & biotechnologie, veiligheid & weerbaarheid en energie- & klimaattechnologie.
Deze vier domeinen zijn onderling nauw verweven. Ai, fotonica en halfgeleiders versnellen innovaties in vrijwel alle sectoren, terwijl geavanceerde materialen en nieuwe biotechnologische productietechnieken directe toepassingen vinden in energie, gezondheid en veiligheid.
In een eerste brede inventarisatie in deze domeinen, in opdracht van Schoof en het ministerie van EZ, heeft Wennink 51 concrete proposities opgehaald. Ruim duizend experts uit bedrijfsleven, wetenschap en overheid hebben deze proposities uitgewerkt met een totaal investeringspotentieel van 126 miljard euro, waarvan het merendeel privaat wordt ingebracht. Volgens de oud-topman moet, na zijn onderzoek, Nederland tot 2035 minstens 151–187 miljard euro extra aan productiviteitsverhogende investeringen mobiliseren om structurele economische groei van minimaal 1,5 procent per jaar te realiseren.
Belemmering
In het rapport staat ook dat het ontbreken van de juiste randvoorwaarden momenteel de grootste belemmering vormt voor de noodzakelijke groei. Vergunningverlening gaat veel te traag en complex, het tekort aan goed geschoold talent loopt op, energieprijzen liggen hoger dan in omliggende landen, stikstof en netcongestie zetten te veel economische ontwikkelingen op slot, en zowel fysieke als digitale infrastructuur kent achterstallig onderhoud.
Het rapport stelt verder dat een slagvaardiger bestuur noodzakelijk is om deze strategische opgaven te realiseren.
Opvallende punten
Veel projecten bewegen zich op gebied van digitalisering en ai:
Wennink pleit voor de realisatie van volwaardige hoog-volume productiecapaciteit voor fotonische chips. Daarin wordt ten volle benut de synergie tussen de sterke platformen binnen Nederland, oftewel siliciumnitride en indiumfosfide, inclusief metrologie en heterogene integratie. Met deze unieke faciliteit wordt het leidende Nederlandse ecosysteem verder versterkt om ook in de toekomst een wereldspeler van belang te zijn;
Verder vraagt hij aandacht voor neuromorphic computing, een nieuwe manier om chips te ontwerpen en te gebruiken, geïnspireerd op de werking van hersenen. Het kan ai-processen tot 1.000x energiezuiniger maken, berekeningen onvertraagd bij een sensor uitvoeren en complexe problemen met grote hoeveelheden data beteroplossen ondanks ruis;
DeltaAI is een voorstel voor een ai-lab dat generatieve ai-systemen bouwt en implementeert voor bedrijven en overheden, én eigen producten ontwikkelt via een interne venture studio (Delta Labs). Het richt zich op complexe, sectorspecifieke vraagstukken waarvoor op maat gemaakte ai-modellen nodig zijn;
Het Nederlandse Ellis Instituut wordt een nationaal ai-onderzoekscentrum dat wetenschappelijk excellentie koppelt aan ondernemerschap en valorisatie. Dit versterkt de kennisbasis, innovatiekracht en strategische autonomie in Nederland. Met dit nieuwe vlaggenschip-project binnen het Europese Ellis-netwerk van ai-onderzoekscentra wordt.
Voorts moet Nederland het Europese zwaartepunt voor fundamentele, grensverleggende en verantwoorde ai-ontwikkeling worden, met als voorstellen:
Het Foundational Robotics Lab wordt een nationaal centrum voor toegepaste robotica en fysieke ai. Het brengt topingenieurs, onderzoekers en ondernemers samen in kleine, multidisciplinaire teams die in korte cycli werken aan doorbraken in fysieke intelligentie. Het lab is geen traditioneel onderzoeksinstituut, maar een ondernemende organisatie waar toegepast onderzoek hand in hand gaat met bouwen, testen en opschalen;
Een Nederlandse Biofoundry is een nog op te richten biofoundry die het biotechnologisch onderzoek revolutioneert door zich structureel te richten op het verzamelen, standaardiseren en beschikbaar stellen van datasets voor de biotechnologie. Daarmee maakt het, met behulp van ai, de volgende generatie autonoom onderzoek mogelijk;
Nederland heeft een van de meest dynamische quantum-ecosystemen ter wereld, stelt Wennink. Het QuantumValley-project schaalt deze unieke combinatie van wetenschap, talent en start-ups op tot een volwaardige industrie. Voorgesteld wordt via vier strategische investeringslijnen de industriële productie, infrastructuur en toepassingen van quantumtechnologie te versterken. Dat leidt tot economische groei, hoogwaardige banen en strategische autonomie voor Nederland en Europa;
Verder is geld nodig voor het ChipNL-project, een geïntegreerd Nederlands innovatieprogramma dat het concurrentievermogen van de halfgeleidersector versterkt door unieke systeemintegratie en samenwerking. Het bundelt r&d op edge-ai-chipdesign (hardware-software en fotonische integratie), advanced chip packaging Osat (open ecosysteem voor ontwikkeling en productie) en equipment voor chiplet-technologie (nieuwe machines voor precisieassemblage) en metrologie binnen More-than-Moore-roadmaps;
Prioriteit is ook gewenst voor IAMM, een nieuw r&d-instituut in Almere dat ai, materialenwetenschap en metrologie samenbrengt in één geïntegreerde omgeving. Het instituut richt zich op het versnellen van materiaalontwikkeling en karakterisering voor de halfgeleiderindustrie met spill-over effecten naar andere maatschappelijke domeinen. Door unieke infrastructuur en co-locatie van expertise maakt IAMM snelle iteratie en technologische doorbraken mogelijk;
Het project Robotica Center of Excellence realiseert een kennis- en applicatiecentrum voor geavanceerde robotica binnen de hightech-maakindustrie in Nederland. Het initiatief beoogt om productieprocessen te optimaliseren en de arbeidsproductiviteit te verhogen door verdergaande automatisering en innovaties op het gebied van onder andere sensoren, actuatoren, ai en edge computing. Adoptie wordt versneld door ontwikkeling en applicatie bij elkaar te brengen binnen de gedeelde faciliteiten (fysiek en digitaal);
Ontwikkeling van een grootschalige Europese ai-gigafabriek in Europoort Rotterdam (>100.000 GPU’s, 250–750 MW it-capaciteit). De fabriek produceert en levert ai-rekenkracht via een open-cloudomgeving voor bedrijven, overheid en kennisinstellingen. CO2-neutraal ontwerp, passend in het energiesysteem, met gebruik van wind-op-zee-stroom en restwarmte-uitkoppeling, geplaatst nabij de aanlanding van wind-op-zee-stroom zodat het geen negatief effect heeft op netcongestie;
Het project Dutch Data & Energy Clusters heeft tot doel infrastructuur te realiseren in de vorm van een cluster van datacenters als opmaat naar een toekomstbestendig ecosysteem waar Nederland zijn digitale economie en samenleving op kan bouwen. Het project voorziet in de vestiging van datacenters die slim en strategisch worden aangesloten op het energienet en goed ingepast in de ruimte, nu en in de toekomst.
computable
12-12-2025 09:00