Clingendael waarschuwt: Nexperia-ingreep kan uitmonden in geopolitieke chipcrisis

De ingreep die het kabinet en de Ondernemingskamer doen bij chipfabrikant Nexperia, neerkomend op een ondercuratelestelling van de Chinese eigenaar/topman Zhang Xuezheng (bijnaam Wing), kan vergaande consequenties hebben. Dat stelt de denktank Clingendael, die zich richt op internationale politiek, diplomatie en veiligheid.  Escalatie, uitlopend in een regelrecht conflict tussen Nederland en China, is moeilijk te vermijden. De wraak van China zal bepaald niet mals zijn als het een beetje tegenzit. In het ergste geval dreigen ook andere bedrijven uit de Nederlandse chipsector en mogelijk zelfs Europese spelers de dupe te worden van Chinese vergeldingsmaatregelen. Alexandre Ferreira Gomes, onderzoeker bij de denktank Clingendael, is bepaald niet gerust op de tegenacties die vanuit Beijing zijn te verwachten. Gespecialiseerd als hij is in geopolitiek en de tech-industrie, volgt hij de ontwikkelingen rond Nexperia op de voet. Volgens hem kunnen eventuele Chinese vergeldingsmaatregelen onvoorspelbaar of buitensporig zijn. Tegenmaatregel De eerste tegenmaatregel van China kwam snel tot stand. Opvallend is dat, vrijwel direct nadat Nexperia-topman Zhang Xuezheng tijdelijk uit zijn functie werd gezet, de Chinese regering export-controlemaatregelen oplegde. De honderd miljard halfgeleiders die Nexperia in Europa produceert, worden in Azië geassembleerd. Die assemblage gebeurt voor de helft in China. De daar geproduceerde halffabricaten en volledig afgewerkte componenten mogen nu niet meer naar Europa. Daar zijn de auto- en defensie-industrie alsmede de sector consumentenelektronica gretige afnemers. Deze componenten zijn technisch niet heel bijzonder, maar bij schaarste zitten met name de Duitse autofabrikanten flink in de knel. Chinese staat Het feit dat de regering in Beijing zo snel een verbod uitvaardigde, duidt op nauwe banden met de Chinese Staat. Het toont dat de Chinese vestigingen van Nexperia en andere belangen van Zhang Xuezheng semi-staatsbedrijven zijn of dezelfde behandeling krijgen. Ferreira Gomes knikt bevestigend als we hem die stelling voorleggen. En met deze maatregel is de kous mogelijk niet af. Verdere escalatie kan volgens hem leiden tot spillover-effecten naar andere bedrijven in de Europese chipsector. Het ministerie van Economische Zaken in Den Haag probeert via onderhandelingen Beijing te bewegen tot intrekking van het exportverbod. Ferreira Gomes: ‘Maar het resultaat daarvan hangt vooral af van de vraag of Nederland en China snel overeenstemming bereiken over de definitie van de gerezen problemen. En dat kan wel eens lastig worden.’ De Chinese regering en Zhang Xuezhengs bedrijf Wingtech als eigenaar van Nexperia spelen de kaart van discriminatie. Wingtech spreekt van buitensporig ingrijpen onder het voorwendsel van nationale veiligheid. Volgens dit bedrijf zijn de Nederlandse maatregelen gedreven door geopolitieke vooringenomenheid. De in Brussel gevestigde Chinese handels-belangenorganisatie CCCEU verwijt Nederland ‘economisch banditisme’. Het ingrijpen bij Nexperia kan impact hebben op andere techbedrijven met buitenlandse aandeelhouders Nederland daarentegen beargumenteert de maatregelen met een beroep op de economische veiligheid. Wing zou het voortbestaan van Nexperia in Europa in gevaar brengen. Volgens de Ondernemingskamer handelde hij roekeloos door Nexperia voor tweehonderd miljoen dollar aan wafers te bestellen terwijl er maar voor zeventig à tachtig miljoen dollar nodig was. Daarmee vulde hij gaten bij een ander chipbedrijf (WSS) waarvan hij eigenaar was; transacties die de Nederlandse en Duitse managers van Nexperia reden gaven om naar de Ondernemingskamer te stappen. Volgens Ferreira Gomes lijkt het erop dat er acuut meer onheil aan kwam, want de rechtbank nam ongebruikelijk snel een besluit. Er was Het ingrijpen bij Nexperia kan impact hebben op andere techbedrijven met buitenlandse aandeelhoudersgeen tijd om ‘opperbaas’ Zhang Xuezheng te horen. Gelet op de zware beschuldigingen (wanbeleid) aan diens adres had dat wel voor de hand gelegen. Ferreira Gomes: ‘Het ingrijpen bij Nexperia kan impact hebben op andere techbedrijven met buitenlandse aandeelhouders. Het feit dat de Nederlandse regering bereid was tot een interventie, zal niet onopgemerkt blijven. Afnemers zullen niet alleen Nexperia maar ook andere bedrijven met een gebrekkige governance-structuur als een verhoogd risico gaan zien. Bij de keuze van leveranciers gaat dit meer en meer een rol spelen, evenals geopolitieke aspecten. Betrouwbaarheid van levering wordt belangrijker.  Koude Oorlog Het ingrijpen van minister Vincent Karremans (Economische Zaken) is om meerdere redenen opmerkelijk. Enkele jaren geleden ging niemand ervanuit dat Nederland in de leiding van een bedrijf zou ingrijpen. De wet die dit mogelijk maakt, stamt uit 1952, in het midden van de Koude Oorlog. Wie had gedacht dat de Wet beschikbaarheid goederen (Wbg) als instrument voor economische bescherming pas na 73 jaar van stal zou worden gehaald. En dat bij een chipfabrikant. Kennelijk bestaat daar nu de politieke wil voor. Overheden binnen de EU zijn in korte tijd veel strategischer gaan aankijken tegen techbedrijven als Nexperia. Bij chipmachinefabrikant ASML was dat mede onder druk van de Verenigde Staten al langer het geval. Zonder de unieke technologie van dit bedrijf uit Veldhoven had de (tech)wereld er nu anders uitgezien. Ook het Taiwanese TSMC, ’s werelds grootste ‘chip foundry’, speelt een sleutelrol. Maar Nexperia maakt geen bijzonder geavanceerde chips, al speelt het bedrijf een belangrijke rol als leverancier van vooral de Duitse auto-industrie. De affaire rond Nexperia is wel complex van karakter. Testcase Het bedrijf is een afsplitsing van NXP, dat zelf weer voortkomt uit Philips Semiconductor. In 2017 kwam Nexperia na de overname door investeerders in Chinese handen. Een paar jaar later kocht WingTech het bedrijf. Eerder dit jaar zetten de Verenigde Staten WingTech op de lijst van merendeels Chinese bedrijven, waar Amerikaanse bedrijven alleen met een vergunning technologie mogen verkopen. Sinds kort valt ook Nexperia als dochter van WingTech onder die restricties. Aan het besluit van minister Karremans ging al twee jaar vooraf aan spanningen tussen Economische Zaken en de Chinese eigenaar van Nexperia. Ook binnen Nexperia rommelde het al langer. Volgens Ferreira Gomes is het dan ook hoopvol dat dat een aantal leden van de board naar de Ondernemingskamer stapten uit onvrede met hun ceo. Ze probeerden een eind te maken aan de belangenverstrengelingen van Zhang Xuezheng. Met als gevolg dat de man werd geschorst. Nederland en eigenlijk heel Europa hebben baat bij een politieke oplossing.  Hoe deze affaire zich verder ontwikkelt, kan een belangrijke testcase zijn. Zeker nu het geschil zich niet tussen grootmachten afspeelt, maar tussen de wereldmacht China en een klein land als Nederland. Ferreira Gomes besluit het interview met een korte reflectie die losstaat van de Nexperia-case. Het geopolitieke spel kan zich snel verder ontaarden. ‘We zijn niet ver af van een situatie waarbij China bedrijven die met de VS zaken doen, de toegang tot de Chinese markt beperkt. De regering in Beijing kan dwangmiddelen inzetten die de leveringsketens op techgebied drastisch veranderen.’ Geen prettig vooruitzicht, maar een scenario waar we wel degelijk rekening mee moeten houden. Geschorste Nexperia-topman heeft strafbladDe bewijzen stapelen zich op dat het buitenspel zetten van Nexperia-topman Zhang Xuezheng, alias Wing, bij zijn eigen bedrijf in Nijmegen waarschijnlijk niets te maken heeft met geopolitiek. Het verweer van Wing dat hij het slachtoffer is geworden van discriminatie, wordt ontkracht door onderzoek van NRC. Volgens deze krant heeft Wing zich schuldig gemaakt aan een reeks ernstige overtredingen en bestuurlijke misstappen, zowel in China als bij Nexperia in Nederland.Uit de documentatie van de beurs van Shanghai komt een beeld naar voren dat past bij de bevinding van de Amsterdamse Ondernemingskamer dat de Chinese zakenman Nexperia-gelden misbruikte om zijn andere bedrijf WingSkySemi te ondersteunen via loze opdrachten van 120 miljoen dollar. Wings strafrechtelijk verleden begon al vroeg. In 2005 werd hij veroordeeld tot zeventien maanden cel wegens het stelen van bedrijfsgeheimen van de telecomleverancier ZTE, zijn vorige werkgever. Daarna maakte hij zich vooral schuldig aan financiële en beursgerelateerde overtredingen. Op de beurs van Shanghai regende het boetes. Toezichthouder CSRC betrapte hem meermalen op misleiding en koersmanipulatie. Verder verzweeg hij samenwerking met andere aandeelhouders bij Wingtech, waardoor hij jarenlang de controle over deze eigenaar van Nexperia camoufleerde.Zhang Xuezheng gaf ook onjuiste informatie in jaarverslagen over aandeelhoudersstructuur, wat volgens beursregels een openbaar bod had moeten triggeren. Afgelopen maart kreeg hij weer een waarschuwing van de beurs wegens onregelmatigheden tijdens een overnamebod. Eerder was al aangetoond dat verschillende jaarverslagen van Wingtech ‘niet waarheidsgetrouw’ waren. Ook trof de beurswaakhond vertrouwelijke leningen binnen Wingtech aan met verhoogde rente, zonder transparantie richting aandeelhouders. De geschorste Nexperia-topman combineert al langere tijd bestuurlijke manipulatie en financiële schimmigheid, terwijl hij in China relatief mild werd behandeld. Tegen deze achtergrond is het niet verwonderlijk dat de Ondernemingskamer hem op non-actief zette. De vraag blijft waarom niemand bij de overname van Nexperia door Wingtech aan de bel trok over het weinig frisse zakelijk verleden van Zhang Xuezheng. Nexperia mag dan geen technisch zeer geavanceerde chips leveren, de auto-industrie is wel sterk afhankelijk van de Nijmeegse fabrikant voor de levering van deze elektronische bouwstenen.De vereniging van Europese autofabrikanten ACEA is diep bezorgd over een mogelijke zware verstoring van de productie. Een noodsituatie ontstaat wanneer China weigert de exportbeperkingen op te heffen van chips die als halffabrikaten weer naar Nijmegen terugkomen voor eindbewerking. Een snelle oplossing is geboden, stelt de ACEA in een persbericht. Want uitwijking naar andere leveranciers duurt verschillende maanden. Met de ‘just-in-time’-productiemethoden die in de auto-industrie gemeengoed zijn, is de voorraad snel op. Volgens ACEA hebben de autofabrikanten in het algemeen slechts luttele weken voorraad. Sigrid de Vries, directeur generaal van ACEA, noemt de situatie alarmerend. ‘We hebben echt behoefte aan snelle en pragmatische oplossingen van alle betrokken landen.’ Er werken zo’n 13,6 miljoen Europeanen in de auto-industrie.