Een deltaplan voor de ai-transitie moet ervoor zorgen dat Nederland niet achterop raakt bij ai-grootmachten als de VS en China. Honderden prominenten ondertekenden deze oproep van Jelle Prins en Michiel Bakker. ‘Er is niet genoeg begrip voor de disruptie die artificiële intelligentie teweeg gaat brengen.’
In de aanloop naar de verkiezingen zijn al diverse manifesten en plannen gepubliceerd waarin belangenorganisaties oproepen tot meer inspanningen voor de digitale economie, onder andere van NL Digital en Surf.
Ook minister van Economische Zaken Vincent Karremans liet zich niet onbetuigd en kwam op 11 juli met een innovatie-actieplan om 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) te investeren in onderzoek en ontwikkeling, waarvan een groot deel op ai gericht zou moeten zijn. Eén van zijn negen actiepunten was de oprichting van een Nationaal Agentschap voor Disruptieve Innovatie naar het model van het fameuze Amerikaanse innovatie-instituut DARPA.
Maar al voor het kabinet viel en ook voordat de brief van Karremans verscheen, riepen Michiel Bakker en Jelle Prins in de NRC van 20 mei op tot een Deltaplan voor de ai-transitie, (zie kader). De boodschap van beide ai-experts dat Nederland een topprioriteit van ai moet maken herhaalden ze nog een keer in een open brief in de Volkskrant van 8 juli, die ondertekend werd door honderden prominenten waaronder mediapersoonlijkheden Alexander Klöpping en Rutger Bregman, Techleap-voorman prins Constantijn van Oranje, Coolblue-ceo Pieter Zwart en Mollie-oprichter Adriaan Mol.
Jelle Prins was een van de sleutelfiguren in de ontwikkeling van de taxi-boekingsapp van het Amerikaanse Uber en is inmiddels medeoprichter van Cradle.bio, een ai-gebaseerd ontwerpplatform voor proteïnes.
In het manifest poneren jullie dat Nederland in vijf jaar tijd van een koploper een achterhoedespeler is geworden op het gebied van ai. Hoe komt dat?
Jelle Prins: ‘Er spelen veel facetten mee in een succesvol ecosysteem. Het is niet één punt dat gefixed moet worden. Ons actieplan had ook uit twintig punten kunnen bestaan. Maar als ik er dan toch één kwestie uit moet lichten: in Nederland ligt de focus te weinig op het behouden van talent. Er zijn hier gewoon te weinig echt impactvolle projecten waar toptalent voor wil werken. Bedenk dat een klein aantal mensen het verschil kan maken in ecosystemen. Rondom die toptalenten kunnen grotere teams gebouwd worden, zoals Google bijvoorbeeld heeft gedaan in Zurich. Nederland heeft per hoofd van de bevolking wel veel talent. Het aantal absolute toppers, die bijvoorbeeld papers hebben gepubliceerd die veel geciteerd worden, schat ik op enkele tientallen. Een groot deel daarvan werkt echter in de VS, Londen, Zurich of Parijs.’
Wat voor projecten zijn er nodig?
‘We hebben zowel mensen nodig voor onderzoek naar fundamentele ai-problemen als op applicatie-niveau. Denk dan aan het bedenken van oplossingen voor grote problemen in de zorg, landbouw of energietransitie. Hoe zorg je er bijvoorbeeld voor dat de landbouwproductie stijgt zonder extra schade voor mens en milieu. Daarom zou het mooi zijn als, zoals minister Karremans voorstelt, er een Darpa-achtig instituut komt dat ‘moonshot’-initiatieven lanceert. Grote, ambitieuze, risicovolle en grensverleggende projecten dus.’
Is er op dit moment een specifieke aanleiding voor jullie Deltaplan?
‘Bij mijn eigen bedrijf Cradle zie ik dat we in staat zijn om met behulp van ai het r&d proces bij klanten in de farmaceutische industrie met een factor 10 te versnellen. Het is een enge gedacht dat andere industrieën afhankelijk zijn van Amerikaanse en Chinese modellen. Stel dat je geen toegang meer krijgt tot die modellen, dan heb je een flink concurrentienadeel. Sinds Trump weten we dat de VS en Europa niet meer de beste vrienden zijn, dus denkbeeldig is het niet. We hebben ontzettend veel reacties gekregen op het actieplan, onder andere van organisaties als VNO-NCW die er graag bij betrokken willen zijn. Nadat het kabinet viel, wilden we de urgentie nog eens onderstrepen met de open brief. We hebben 94 mensen vantevoren gevraagd deze te ondertekenen en na publicatie zijn daar nog meer dan tweehonderd mensen bijgekomen.’
Jullie roepen op om een ai-top te organiseren. Is er al een concreet plan?
‘Voor de komende zes maanden betaal ik een klein team uit eigen zak om de top te organiseren. Die top is vooral een middel om gezamenlijk een stip op de horizon te zetten en partijen te motiveren om echt stappen te zetten. Ik hoor vaak over onze plannen: ‘dat doen we al’. Mijn reactie is dan dat dat niet op de schaal en het ambitieniveau ligt dat nodig is om de industrie echt concurrerend te houden.’
Wat is het eerste politieke besluit dat genomen moet worden wat jullie betreft?
‘We zijn blij met het 9-puntenplan van Karremans. Dat soort ambitieuze plannen hebben we nodig. Die kosten heel veel geld en dat moeten we niet zien als kostenpost maar als investering. Meer in het algemeen is er een omslag in het denken nodig. Als we niet vol investeren in ai, dan kunnen we economisch misschien niet meer meekomen. En dan kunnen we misschien onze welvaartstaat niet meer bekostigen. Bij sommigen is niet genoeg begrip voor de disruptie die ai teweeg gaat brengen. De meesten zien nu wel in dat ai goed is in specifieke taken zoals gezichten herkennen of documenten classificeren. Maar we gaan nu een volgende fase in waarin ai algemene doelstellingen meekrijgt en gaat redeneren.’‘Zo kunnen ai’s nieuwe taken gaan uitvoeren zonder dat ze er getraind in zijn. Dat is niet zomaar een nieuwe automatiseringsslag; het zou kortzichtig zijn om te denken dat het alleen gaat om taken overnemen van de mens. Je kunt nu aan ai dingen gaan vragen die je voorheen nooit door mensen kon laten uitvoeren omdat ze te kostbaar of omslachtig zijn. Denk aan ai-gestuurde robots die als aannemer fungeren en complete huizen bouwen. Een ai gestuurde supplychain die zelf bepaalt hoe en wanneer bloemen van een kas in Afrika naar klanten in Azië getransporteerd worden. Of een accountantskantoor dat helemaal van de grond af aan uitgedacht en opgezet wordt en waarbij alle taken door ai uitgevoerd worden, van het klantcontact tot de boekencontrole. We moeten dus groots durven denken.’ Tien punten uit het ai Deltaplan:
Ai-soevereiniteitNederlandse bedrijven moeten eigen ai-modellen kunnen ontwikkelen en aanpassen voor strategische onafhankelijkheid.
TalentSnelle visa, startkapitaal en onderzoeksbudgetten zijn nodig om internationaal toptalent aan te trekken en te behouden.
Ai-hubEen centrale ai-hub kan talent, kapitaal en innovatie bundelen.
Strategische investeringenNaast startfinanciering is groeikapitaal nodig om ai-bedrijven te laten doorgroeien in strategische sectoren.
Europese rekenkrachtEigen productie van gpu’s, Europese ai-datacenters en uitbreiding van duurzame energie zijn essentieel voor ai-autonomie.
Defensie en aiModerne defensie vereist autonome systemen op eigen ai-modellen, zonder afhankelijkheid van buitenlandse technologie.
Sectorspecifieke plannenVoor vitale sectoren zijn toekomstgerichte ai-plannen nodig, met inzet op Europese samenwerking.
Ai-vaardigheidEen nationale campagne en praktijkgerichte trainingen bevorderen brede toepassing en bewust gebruik van ai.
Onderzoek naar ai-impactEen ai-impactinstituut kan maatschappelijke effecten onderzoeken en richting geven aan beleid.
Online veiligheidInvesteringen in ai-veiligheid en cyberweerbaarheid zijn nodig, inclusief Europese samenwerking en bescherming van strategische bedrijven. Lees meer over het plan en de ondertekenaars.
computable
30-07-2025 17:00