Software is gevechtskracht

Defensie moet een volgende digitaliseringsslag maken. De ontwikkelingen rond artificiële intelligentie, autonome systemen en de cloud gaan immers razendsnel. Het gaat daarbij niet alleen om de technologie, maar ook om de kennis en de talenten die de krijgsmacht kan aantrekken. Intensieve samenwerking met het bedrijfsleven is daarin essentieel. Dat stellen demissionair staatssecretaris Tuinman en chief information officer (cio) Jeroen van der Vlugt van Defensie. Een speciale militaire academie voor defensie-tech (deftech) om jonge mensen aan te trekken, zou dat geen goed idee zijn? Defensie-cio Jeroen van der Vlugt vindt het een interessante gedachte. ‘Maar we hebben natuurlijk al onze eigen Defensieacademie. Daar kunnen jonge mensen gewoon naartoe. Daarnaast lopen er tal van samenwerkingsverbanden met verschillende universiteiten, zoals die van Tilburg rond artificiële intelligentie.’ ‘En we zijn vorig jaar met een Cyber Academy begonnen om zo de cybercapaciteit van de krijgsmacht te vergroten’, vult demissionair Defensie-staatssecretaris Gijs Tuinman (BBB) aan. ‘Al is die op een bredere groep mensen gericht. Je kunt bijvoorbeeld ook cyberreservist worden, om per jaar een x-aantal dagen inzetbaar te zijn voor Defensie.’ Tuinman wijst daarnaast op de militaire minors die samen met hogescholen worden georganiseerd, over bijvoorbeeld digitale weerbaarheid en digitale veiligheid. Schaalsprong Opleiding en werving is belangrijk voor de krijgsmacht die beschikt over een grote it-divisie, het Joint Informatievoorziening Commando (JIVC). Daar werken zo’n 3.500 mensen op diverse locaties, met activiteiten die uiteenlopen van informatiearchitectuur, big data en it-beheer tot cyberbeveiliging, communicatiemiddelen, wapensystemen en radars. Toch benadrukt Tuinman dat een nauwe samenwerking met het bedrijfsleven noodzakelijk is om bij te blijven met de snelle it- en def-tech-ontwikkelingen. ‘We moeten een slag maken, een schaalsprong, rond digitalisering. Bij Defensie staat de it-basis er, denk bijvoorbeeld aan GrIT voor de infrastructuur, SAP4/Hana voor de bedrijfsvoering en alle ondersteunende it in de domeinen. Maar we zullen moeten investeren in autonome systemen en artificiële intelligentie, in combinatie met het gebruik van cloudoplossingen en veel meer computerkracht. Niet omdat ik dat leuk vind, maar omdat het ernstig noodzakelijk is gezien de huidige geopolitieke ontwikkelingen. Zodat we de technologie krijgen waarmee we kunnen vechten om uiteindelijk onze mensen en onze vrijheid te beschermen.’ Bezoek aan de VS De bewindsman liet zich samen met onder andere cio Van der Vlugt recent informeren en inspireren tijdens twee tech-bezoeken aan de Verenigde Staten. De Defensie-delegatie bezocht verschillende it-bedrijven, waaronder Microsoft, Amazon, Google, Palo Alto Networks en Oracle, maar ook def-tech-organisaties als Defense Innovation Unit, Berkeley University, Lockheed Martin, Anduril en General Atomics. ‘Wat ik van mijn bezoeken aan de VS heb meegenomen, zijn – samengevat – drie constateringen’, zegt de staatsecretaris. ‘Eén: de technologische ontwikkelingen gaan echt supersnel, zoals rond onbemande wapensystemen, quantumcomputing en ai. Daar moet je dus veel slimme mensen tegenaan kunnen zetten. Maar, en dat is punt twee, daar is ook veel kapitaal voor nodig. In Amerika slaan ze er heel veel venture capital op kapot. En mijn derde constatering is dat, wil je voorop blijven lopen, je risico’s moet nemen en snellere keuzes moet maken in plaats van de geijkte paden te bewandelen.’ Samenwerking essentieel Cio Van der Vlugt benadrukt dat het ook gaat om het ecosysteem. ‘Mensen werken graag in de Amerikaanse techsector vanwege het hoog-innovatieve karakter maar ook omdat samenwerking hoog in het vaandel staat. Er bestaat daar een keten van bedrijven en instellingen die elkaar willen helpen. En laten we niet vergeten: ze willen graag met ons samenwerken.’ Zo’n ‘supply chain’ staat ook Tuinman in Nederland (en Europa) voor ogen. Intensief samenwerken met het bedrijfsleven staat bij hem hoog op de agenda. Hij deed die oproep kortgeleden op het Nederlandse AI Congres-congres in Utrecht. Dat vereist durf, hield hij de aanwezige ondernemers voor. ‘Ik zie een coöperatie voor me, tussen uw en onze ontwikkelteams. Zodat we werkprocessen snel kunnen integreren. Defensie heeft bijvoorbeeld behoefte aan een eigen synthetische datafabriek. Goede data zijn schaars en kosten veel tijd, middelen en menskracht. Dat kan makkelijker door ze synthetisch te genereren.’ Gamechanger De staatssecretaris wees erop dat de krijgsmacht al aan de slag is met een aantal Nederlandse techspelers, zoals Lobster Robotics voor een onderwaterrobot met optische sensor die kritische infrastructuur onder water kan inspecteren, en Avalor AI, betrokken bij de ontwikkeling van software voor drones. Defensie heeft inmiddels ook een eigen DefGPT, een veilig intern alternatief voor ChatGPT. Maar stelt Tuinman vast: er zijn veel meer partijen nodig, met name op ai-gebied. ‘Ai is een gamechanger en verandert oorlogsvoering nu al voorgoed. Het heeft gevolgen voor onze hele manier van werken. Van het plannen van onderhoud van alles wat rijdt, vliegt of vaart – tot het verzamelen, verwerken en analyseren van inlichtingen. En het nemen van operationele besluiten.’ Hij roept de techsector op om snel met concrete voorstellen te komen. Het beschikbare kapitaal is geen probleem meer. Meer dan een miljard ligt klaar om de defensie-industrie op te schalen. Nog dit jaar wil de staatssecretaris 310 miljoen euro investeren in autonome systemen en het opschalen van andere innovaties. Hij wijst ook op het afgelopen april geopende Security Fund (SecFund). Het fonds biedt startkapitaal voor startups, scale-ups en mkb bij het ontwikkelen van zowel civiel als militair te gebruiken innovaties, bijvoorbeeld op het gebied van autonome systemen, draadloze optische communicatie zoals LiFi (een nieuwe generatie datatransmissie), geavanceerde radiotechnologie en drones. Geen kostenpost Daarnaast wil Tuinman wat doen aan de complexe aanbestedingsregels die ervoor zorgen dat de inkoop van tech soms jaren duurt en de innovatie belemmert. ‘We willen die vereenvoudigen, onder andere doordat alles wat we direct nodig hebben ‘single source’ kunnen aanbesteden aan een door ons geselecteerde specialist.’ It in het algemeen en software in het bijzonder zijn gevechtskracht geworden en data de zuurstof van een krijgsmacht, benadrukken de staatssecretaris en de cio. Maar daarin zit ook een belangrijke ‘mindset- verandering. ‘It moet niet meer gezien worden als een kostenpost die steeds wordt overschreden, maar als een investering in de krijgsmacht. Wij moeten op het gebied van digitalisering een voorsprong nemen om zo sterker te staan tegenover onze tegenstanders op het slagveld.’ Dit artikel staat ook in Computable Magazine 2025 #4. Bio’s:Gijs Tuinman is sinds 2 juli 2024 staatssecretaris van Defensie. Daar is hij onder meer belast met personeelsbeleid, samenwerking defensie-industrie, en it en innovatie. Tuinman was van 6 december 2023 tot 2 juli 2024 Tweede Kamerlid voor BBB. Daarvoor was hij onderzoeker en docent bij het ministerie van Defensie. Hij werd vanwege zijn verdiensten tijdens diverse missies in Afghanistan onderscheiden met de Militaire Willems-Orde en de Bronzen Leeuw. Tuinman studeerde onder andere militaire wetenschappen aan de Koninklijke Militaire Academie in Breda.Jeroen van der Vlugt is sinds 2020 chief information officer (cio) van Defensie. Hij is verantwoordelijk voor it, datascience & ai en cybersecurity binnen de krijgsmacht. Als lid van de bestuursraad van Defensie is hij mede verantwoordelijk voor ‘het conflict van de toekomst’. Naast zijn rol bij Defensie is Jeroen lid van de advies- en auditcommissie van het UWV. Daarvoor werkte hij bijna vijfentwintig jaar in de private sector, onder meer bij KPN en Atos. De Nederlandse Defensie-delegatie op bezoek bij General Atomics, vlnr: Sander Oude Hesselink (Defensie Materieel-attache), Jan Willem Hartman (vice-admiraal, commandant van het Commando Materieel & IT), Jeroen van der Vlugt (cio), Gijs Tuinman (staatssecretaris), Lesley Dröge (adjudant van de staatssecretaris), Daniel Sloots (bestuursadviseur van de staatssecretaris) en Tom Kummel (woordvoerder Defensie).