De arbeidsmarkt in Nederland kan door AI ingrijpender worden veranderd dan die in de landen om ons heen. De recente snelle groei van banen is vooral geconcentreerd in beroepen die veel potentie hebben om door AI productiever te worden. Bij succesvolle implementatie van AI biedt dat potentie voor snellere economische groei in Nederland, meer dan in landen om ons heen. Dat concludeert ING Research.
De Nederlandse economie is de afgelopen jaren sterker gegroeid dan de landen om ons heen. Tegelijkertijd is de productiviteitsgroei vertraagd en aan het begin van de en tijdens de energiecrisis was deze zelfs negatief. Zo had Nederland in een al krappe arbeidsmarkt relatief veel mensen nodig om de groei te realiseren. Het is de verwachting dat kunstmatige intelligentie een grote impact gaat hebben op productiviteitsontwikkelingen, vooral sinds de introductie van generatieve kunstmatige intelligentie (Gen AI) aan het grote publiek in 2022.
Recente ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld de doorbraak van DeepSeek, laten zien dat snelle verbeteringen in Gen AI aan de orde van de dag zijn. Inmiddels wordt er in veel sectoren, weliswaar in wisselende mate, al gebruikt gemaakt van AI. Dat suggereert dat AI in de komende jaren tot belangrijke veranderingen op de arbeidsmarkt kan leiden.
De mate waarin en het moment waarop AI de arbeidsmarkt merkbaar gaat beïnvloeden blijft een onderwerp van grote onzekerheid. Niet alleen wordt er verwacht dat een grote hoeveelheid traditionele banen gaat verdwijnen doordat AI dit werk over kan nemen, maar ook dat AI juist vooral complementair aan huidige banen gaat zijn. Dat laatste zou een stuk minder disruptief zijn voor de arbeidsmarkt. Beide varianten zouden bijdragen aan een sterkere productiviteitsgroei. Dat dit ook leidt tot minder krapte op de arbeidsmarkt is onwaarschijnlijk. Het zou juist heel goed kunnen dat de sterkere economische groei die AI met zich meebrengt ook tot grotere vraag naar arbeid in de economie leidt.
Vooral advocaten en doctoren kunnen veel profijt in hun werk ondervinden doordat AI het uitvoeren van taken kan versnellen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het opstellen van documentatie en het up-to-date blijven bij ontwikkelingen in het werkveld. Mensen in de bouw en horeca lijken minder impact van AI te gaan ondervinden. Sowieso is de verwachting dat AI eerder het werk van midden- en hoogopgeleiden gaat veranderen.
Vergeleken met andere landen in de eurozone lijkt Nederland hier een voordeel te hebben. De Nederlandse economie heeft een hoger percentage banen dat door AI beïnvloedt kan worden dan de landen om ons heen. Vooral het aantal banen dat complementair is aan AI ligt hoger. In Nederland is dat 43 procent, in België en Frankrijk 39 procent en in Duitsland 35 procent. Onze hoogwaardige diensteneconomie met een relatief hoog aantal hooggeschoolden is dus zeer geschikt om te profiteren van AI-implementatie.
In Zuid-Europa ligt het percentage werkenden dat door AI beïnvloed kan worden lager. Vooral in Spanje en Italië is het aantal banen dat weinig met AI te maken heeft nog groot: bijna de helft. In Zuid-Europa is de werkloosheid ook een stuk hoger en krapte kleiner, wat ervoor zorgt dat AI in potentie disruptiever voor de arbeidsmarkt kan zijn.
Personeelstekorten zijn sterk opgelopen, terwijl de productiviteit maar zwak gegroeid is en in sommige jaren zelfs is gedaald. In dat licht hebben initiële zorgen over de impact van AI op de arbeidsmarkt snel plaatsgemaakt voor hoop dat AI de arbeidsmarktkrapte kan verlichten en de productiviteitsgroei kan verbeteren.
De implementatie van AI komt met uitdagingen, maar ook hier lijkt Nederland een voorsprong te hebben op landen om ons heen. In een ranking van het IMF – de AI Preparedness Index – scoort Nederland erg hoog. Dat komt bijvoorbeeld doordat Nederland een sterke digitale infrastructuur heeft, hoog scoort op innovatie en onderwijs en regulering. De benadering van het IMF is hoog over en geeft vooral aan dat de Nederlandse economie nieuwe technologie in potentie relatief makkelijk absorbeert.
Voor de Nederlandse arbeidsmarkt betekent dit dat er steeds meer productiviteitsgroei te verwachten valt als AI massaler toegepast wordt in onze economie. Daarmee is er meer economische groei te behalen dan in een economie die meer op werk gericht is waar AI weinig verbetering aan kan bijdragen. Zeker in de huidige Nederlandse economie is dat relevant. Gegeven de zwakke productiviteitsgroei en de krappe arbeidsmarkt is het voor economische groei essentieel dat nieuwe technologieën productiviteitsverbeteringen brengen. Dat is nodig voor welvaartsgroei en het mogelijk maken
De verwachting is echter niet dat dit betekent dat de krapte op de arbeidsmarkt opgelost kan worden. De extra waarde die er door AI gecreëerd gaat worden leidt tot extra economische vraag waardoor er extra banen gecreëerd worden, zie ook ons eerdere rapport hierover. Daarmee wordt er wel meer economische groei gerealiseerd, maar is dit niet per se een oplossing voor de structurele krapte op de Nederlandse arbeidsmarkt.
Daarnaast is de vraag in welk tempo AI precies de arbeidsmarkt gaat beïnvloeden. Waar de technologie zich zeer snel ontwikkelt, blijft de implementatie en de impact op de arbeidsmarkt achter. Dat is een fenomeen dat niet specifiek voor Nederland geldt, maar breder speelt. Ook bevindt veel van de werkgelegenheid die de afgelopen tijd in Nederland is gecreëerd zich in de publieke sector. Studies zoals deze van Bruegel laten zien dat het tempo van AI-adoptie in de publieke sector waarschijnlijk trager is door een aantal barrières zoals tragere aanpassingen van werkprocessen, risicoaversie en beperkte middelen.
De belofte van AI voor de economie is in potentie groot. En als we naar het huidige banenbestand in Nederland kijken dan is de mogelijke impact ervan in de afgelopen tijd zelfs gegroeid en groter dan in de landen om ons heen, zegt ING. Tegelijkertijd blijft de vraag in hoeverre en hoe snel deze belofte ingelost kan worden. Een Nederlandse economie die tegen groeibarrières aanloopt, is er gebaat bij als er veel wordt gedaan om een snelle adoptie van AI mogelijk te maken.
emerce
03-04-2025 08:01