‘Defensie moet inkoopbeleid aanpassen om innovaties te versnellen’

Veranderingen in het inkoopbeleid van Defensie zijn nodig om innovaties op gebied van ‘defense tech’ snel van de grond te krijgen, of het nu gaat om software dan wel nieuwe wapensystemen. Dat stelt Alexander Ribbink (Keen Venture Partners, investeerder in onder meer defence techbedrijven). Ribbink die jarenlang de dagelijkse operaties van TomTom leidde, ziet voor Europa en zeker ook voor Nederland kansen. Met name software-gedreven toepassingen zijn volgens hem bijzonder kansrijk. Want met software in de kern van systemen valt superioriteit te behalen op en buiten het slagveld. De oorlog in Oekraïne bewijst dat, aldus de investeerder. Ribbink zet een speciaal investeringsfonds voor ‘defense tech’ op, dat een omvang van 125 miljoen euro moet krijgen; voldoende om zo’n 24 startups in de eerste stadia van financiering te helpen. Eclecticiq, Perciv AI en Avalor AI behoren al tot het portfolio van Keen Venture Partners. ‘Voor start-ups is het belangrijk om snel te weten waar ze aan toe zijn,’ stelt Ribbink. Investeerders – en ondernemers zelf – zien graag met enig tempo een kasstroom op gang komen. Het zou al een grote steun in de rug zijn als jonge ondernemers die bijvoorbeeld drones bouwen, met een veelbelovend ‘proof of concept’ of een geslaagd experiment al wat omzet wordt gegund. Maar hier is ook een rol voor durfkapitaal investeerders.  Dit vereist volgens Ribbink wel wederzijds begrip. Van zowel de kant van het ministerie en de defensieorganisatie, als ook van de ondernemers. ‘Net zoals jonge ondernemers en hun investeerders moeten inzien dat je bij een defensieproject lang niet zo snel kunt zien of de markt gaat toehappen als bijvoorbeeld bij een consumenten gerichte toepassing als bijvoorbeeld een dating-app.’ Lange processen Probleem bij ‘defense tech’ is dat het aantal klanten beperkt is; vaak slechts één per land. De legerleiding gaat bij de aanschaf van nieuwe platforms niet over één nacht ijs. ‘Vaak zijn dat lange processen. Door hun complexiteit moet je alles ook heel goed plannen. Het duurt doorgaans lang voordat een investeringsbeslissing valt. Bovendien is er door natuurlijk verloop ook veel kennis aan de inkoopkant verloren gegaan. Door de jarenlange bezuinigingen op Defensie was sprake van stilstand. ‘De verschillende defensie-onderdelen moeten ook weer het ritme en de regelmaat vinden die bij aanschaffingen gewenst zijn,’ aldus de investeerder.  Ribbink constateert dat de wil er zeker is, maar na 25 jaar van bezuinigingen is wel een cultuurverandering nodig. ‘De opbouw van het leger met geavanceerde technologie, mede uit de EU, vergt andere kwaliteiten dan het wegsnijden van kosten.’ Hij zegt: ‘het ministerie moet ook enig risico durven nemen en bij de inkoop openstaan voor experimenten. Publiek-private samenwerking vereist dat je samen probeert een oplossing te vinden. Werkt dat dan is het zaak om niet lang te praten, en niet te lang te veel te specificeren. Beter is het om met enige voortvarendheid in productie te gaan. En zie het niet als verkeerd als een ondernemer er al  wat geld aan verdient. Dan kan die de productie opschalen. En hogere volumes betekenen lagere kosten.’  GPS Veel militaire technologie en security-oplossingen zijn ‘dual use’. Voorbeeld is gps, navigatietechnologie die naast militaire toepassingen ook civiel wordt gebruikt. Zonder zo’n systeem om locaties te bepalen zou een navigatiesysteem zoals dat van TomTom nooit  kunnen werken. En drones zijn bijvoorbeeld ook in te zetten voor autonome grensbewaking. Ook investeerders zullen even moeten wennen aan de speciale uitdagingen op gebied van defense tech. Voor defensiecontracten gelden langere aanlooptijden. Maar daar staat tegenover dat als eenmaal een klant is binnengehaald, die vaak  langere tijd trouw blijft. ‘En als er eenmaal één NAVO-land over de streep is getrokken, neemt de kans toe dat een bedrijf ook in andere lidstaten succesvol wordt. Verder wordt hard gewerkt aan interoperabiliteit. Systemen moeten naast elkaar zijn te gebruiken. Soldaten kunnen dan gemakkelijker van het ene systeem naar het andere omschakelen.’ Het Keen investeringsfonds voor de defensie-industrie richt zich op de hele EU. Ribbink juicht toe dat elke lidstaat zijn eigen niches vindt. Het zou niet helpen als overal in Europa dezelfde soort bedrijven worden ontwikkeld en dat chauvinisme de boventoon voert.  ‘De meest efficiënte leveranciers met de beste producten moeten de kans krijgen om groot te worden op hun gebied. Nieuwe ondernemers dienen de ruimte te pakken en te krijgen. Het Frans-Duits-Spaanse Airbus kon alleen zo groot worden door de productie van vitale onderdelen te concentreren in bepaalde landen.’ Nederland heeft wel het probleem dat er vrij weinig grote defensiebedrijven zijn. Uitzonderingen zijn Thales (voorheen Hollandse Signaal) en de marinewerven van Damen. Maar Ribbink ziet wel bedrijven die de potentie hebben om uit te groeien tot een industrieleider. Voorbeeld is Avalor AI, waar Keen een belang in heeft. Dit Amsterdamse softwarebedrijf richt zich op het ontwikkelen van command-and-control software en autonome missiesystemen voor onbemande voertuigen.  Cybersecurity Ribbink ziet ook veel kansen in softwarebedrijven die zich specialiseren in intelligence, surveillance, doelherkenning en cybersecurity. Zijn fonds zit ook in Perciv AI die een ai-laag over vrij eenvoudige radars legt waardoor deze de kwaliteit krijgen van een Lidar-systeem (Light Detection and Ranging) die werkt op basis van laserpulsen. Vijandelijke jamming werkt niet als een drone dankzij ai weet waar die zich bevindt. Qua software is het samenwerken van drones in groepen een behoorlijke uitdaging waar oplossingen voor nodig zijn. Ribbink’s focus ligt ook op bedrijven die toeleveren aan de ruimtevaart.  Voor jonge bedrijven die sterk innoveren, is zeker een plaats naast de grote gevestigde namen op gebied van defensie. Voorbeeld is het in 2017 opgerichte Anduril Industries dat in Amerika met zijn onbemande luchtvaartuigen, ai en geavanceerde robotica de vliegtuigbouwers Boeing en Lockheed Martin het vuur aan de schenen legt. Voor verschaffers van risicokapitaal zoals Keen is het een aantrekkelijk vooruitzicht als nieuwkomers een markt op zijn kop kunnen zetten. Startups hebben behoefte aan een gevarieerde financieringsstroom waarbij venture capital in de eerste fase van toepassingen cruciaal is.  Ribbink ziet heil in het opbouwen van een (defensie)industrie die kan beschermen waar we trots op zijn. Defense tech is evenzeer een economische kans en niet oorlog, ook al is die sector geboren uit dreiging. Ribbink waarschuwde al jaren voor het verwaarlozen van het leger. Al die tijd bleven politici doof. ‘Ze wilden het niet horen. Maar eindelijk is er beweging. Het is nu zaak het momentum vast te houden en een sterke Europese defensiesector op te bouwen.’